Archeologia podwodna - zostań poszukiwaczem skarbów

Aż 71% powierzchni Ziemi jest pokryte wodą, a tajemnice skrywane przez głębiny wciąż pozostają w znacznym stopniu niewyjaśnione. W 2023 roku, mimo postępu technologicznego i nieustającej pracy naukowców, tylko 5% oceanicznego świata można uznać za zbadane. Podwodni archeolodzy nieustannie dążą do odkrywania kolejnych sekretów, bo zatopione przedmioty mogą być odpowiedzią na intrygujące ludzkość pytania dotyczące rozwoju cywilizacji. Jakie skarby spoczywają na dnie wód?

Spis treści:

Archeologia podwodna – czym jest?
Jakie skarby leżą na dnie Bałtyku?
Najciekawsze podwodne odkrycia na świecie
Archeologia podwodna – studia

Archeologia podwodna – czym jest?

Archeologia podwodna, nazywana również prospekcją podwodną, jest dziedziną nauki skupiającą się na badaniu zatopionych śladów ludzkiej działalności. Jej początki sięgają przełomu lat 1853–1854, kiedy w Zurychu – na skutek obniżającego się poziomu wód – w jeziorach odkryto wiele artefaktów, np. ceramiczne naczynia i pradawne pale.

W Polsce pierwsze badania odbyły się w latach 30. XX. wieku. Przeprowadzili je nurkowie marynarki wojennej, a obiektem poszukiwań było Jezioro Biskupińskie. Badania w ramach archeologii podwodnej odbywają się w różnorodnych zbiornikach wodnych: od jezior, przez morza, oceany, a nawet rzeki. Badacze poszukują zatopionych miast, artefaktów przeszłości i oczywiście – spoczywających na dnie statków.

Przeczytaj również: Z czego słynie Morze Bałtyckie? 10 ciekawostek o polskim morzu

Archeologia podwodna – czym jest dla współczesnego świata? Z pewnością szansą na lepsze zrozumienie rozwoju cywilizacji, odkrycie nieznanych wątków historycznych, a także odzyskanie utraconych dóbr. Dzięki nowym technologiom i technikom naukowcy mają coraz większe szanse odkrycia dziedzictwa kulturowego, które przez wieki pozostawało niewidoczne pod powierzchnią wód.

Jakie skarby leżą na dnie Bałtyku?

Pomimo że Bałtyk jest jednym z mniejszych mórz na świecie, jego głębiny skrywają wiele niezwykłych artefaktów. Największą uwagę naukowców skupiają statki, których na dnie spoczywają prawdopodobnie dziesiątki tysięcy. Regularnie odnajdywane są nieznane do tej pory wraki. W 2021 roku przy ujściu rzeki Trava do morza odkryto zatopiony statek, którego wiek szacowany jest na prawie 400 lat. Lodowate i słone wody morza mają działanie konserwujące. Znalezione we wrakach butelki wina i szampana bywają zdatne do picia. Jeden z takich trunków wylicytowany został za kilkadziesiąt tysięcy euro.

ORP Wicher zatopiony w Bałtyku przez niemieckie samoloty 3 września 1939 roku/Wikipedia/CC0 1.0

Oprócz tajemniczych, przyciągających naukowców artefaktów, wody Morza Bałtyckiego skrywają ogromne złoża plastiku. Nie są to jednak jedyne przedmioty niszczące ekosystem. Morze zanieczyszczone jest bronią, która trafiła tam po II wojnie światowej. Nie są to pojedyncze egzemplarze, lecz około 50 tys. ton broni chemicznej i 500 tys. ton broni konwencjonalnej. Niestety, odpowiedzią na pytanie, jakie leżą skarby na dnie Bałtyku, nie są skrzynie wypełnione złotem, ale również wyniszczające ekosystem przedmioty.

Najciekawsze podwodne odkrycia na świecie

Najbardziej znanym zatopionym wrakiem jest oczywiście Titanic. Statek, owiany tajemnicą i legendami, pomimo upływu lat wciąż wzbudza emocje. Nie jest to jednak najbardziej intrygujący artefakt spoczywający pod powierzchnią. Jakie są najciekawsze podwodne odkrycia na świecie?

Heraklejon — położone u wybrzeży Egiptu miasto trafiło pod powierzchnię około 800 roku naszej ery. Na jego zatonięcie miały wpływ powodzie i trzęsienia ziemi. Miasto odkryte zostało przez podwodnych archeologów dopiero w 1999 roku. Znaleziono tam starożytne kolumny, biżuterię, złote monety i inne artefakty przeszłości. Heraklejon w czasach świetności był jednym z ważniejszych ośrodków handlowych na Morzu Śródziemnym. To również w tym mieście Kleopatra otrzymała królewską koronę.
Pavlopetri — miasto odkrył w 1967 roku geoarcheolog dr Nicolas Flemming. Początkowo wiek znalezionych przedmiotów i ruin szacowano na około 1600-1000 p.n.e. Jednak dzięki nowym technologiom naukowcy odkryli, że miasto jest znacznie starsze — o 1200 lat. W zatopionym Pavlopetri zachował się oryginalny układ ulic, wiele budynków, grobowców i dziedzińców.

Amfory na dnie morza — Antyczne amfory na piaszczystym dnie morskim/123RF/PICSEL

Archeologia podwodna – studia

Udział w wykopaliskach podwodnych jest nie tylko niezwykle intrygujący, ale również niebezpieczny. Badacz, wybierający się w głębiny, powinien posiadać odpowiednie przeszkolenie, a także dysponować wiedzą, niezbędną do analizy potencjalnego odkrycia. Odpowiednie wykształcenie można zdobyć na studiach archeologicznych 3-letnich licencjackich lub 5-letnich magisterskich. Kolejnym krokiem na drodze edukacji przyszłego badacza głębin powinny być studia podyplomowe – poruszające konkretnie zagadnienia archeologii podwodnej. Taka specjalizacja otworzona została w 2011 roku na Uniwersytecie Warszawskim.

Maturzyści planujący swoją przyszłą karierę w zawodzie archeologa podwodnego, powinni poświęcić czas na naukę historii, geografii, łaciny lub filozofii. Dobre wyniki z egzaminów maturalnych z tych przedmiotów mogą przesądzić o wyniku na liście zakwalifikowanych na studia.

Podwodne miasta, wraki i skarby stały się tematem wielu legend. Marzenia o odnalezieniu mitycznej Atlantydy spędziły sen z powiek niejednemu badaczowi. Podwodny świat pełen jest tajemnic, których zgłębienie pomimo rozwoju technologii jest niezwykle trudne. Jednak odpowiedzi na temat rozwoju cywilizacji należy szukać w przeszłości, dlatego tak wiele osób uważa za priorytet przebadanie zatopionych artefaktów. Choć archeologia podwodna jest stosunkowo nową nauką to zdecydowanie niezwykle ważną i fascynującą.

Oprac. Redakcja