Spis treści:
- Rośliny owadożerne - co je wyróżnia?
- Występowanie w Polsce roślin mięsożernych
- Zagrożenia i ochrona gatunkowa roślin owadożernych
Rośliny owadożerne - co je wyróżnia?
Jedno jest pewne: natura jest niesamowita. Doskonałym tego przykładem są rośliny owadożerne. Co je wyróżnia? Jak sama nazwa wskazuje, są to rośliny, które do życia potrzebują nie tylko wody i światła. Rośliny mięsożerne żyją na całym świecie poza Antarktydą i zazwyczaj rosną w glebach, które nie są wystarczająco żyzne. Brakujące wartości (przede wszystkim azot) czerpią z owadów, a nawet małych gadów i ssaków. Co ciekawe, te niezwykłe rośliny wcale nie są tak rzadkie, bo wyróżniamy ponad 600 gatunków.
Rośliny owadożerne różnią się wyglądem, ale posiadają pewną wspólną cechę: wszystkie mają umiejętność trawienia, dzięki wytwarzanym substancjom, a swoje ofiary wabią zapachem słodkiego nektaru. Patent polega na samoprzylepnej pułapce. Zazwyczaj liście pokryte są kleistą mazią, która powoduje, że owad zostaje uwięziony i sukcesywnie trawiony.
Kwiaty pożerające muchy to jeszcze nic! Roślina, trawiąca szczury znacznie lepiej pobudza wyobraźnię. Dzbanecznik to niezwykła roślina posiadająca kwiaty, której kielichy mogą zmieścić nawet 2 litry płynu, co sprawia, że stanowią realne zagrożenie nawet dla mniejszych ssaków. Warto tu wspomnieć, że w tym przypadku roślina wykorzystuje śliski brzeg liścia w kształcie dzbanka, do którego niczego nieświadoma ofiara wpada, jak śliwka w kompot. Ciąg dalszy łatwo przewidzieć: delikwent topi się, po czym następuje proces trawienia. W tym kontekście można byłoby zacząć martwić się o występowanie w Polsce roślin mięsożernych. Ale spokojnie! Rodzime są na szczęście za małe, aby były groźne dla ssaków, a wspomniane dzbaneczniki występują głównie w południowo-wschodniej Azji.
Przeczytaj również: Rośliny, o których istnieniu nie wiedziałeś
Występowanie w Polsce roślin mięsożernych
Jeśli chodzi o występowanie w Polsce roślin mięsożernych, które rosną w warunkach naturalnych, możemy wyróżnić aż 14 gatunków spośród 4 rodzajów, a dokładnie:
- rosiczki (4 gatunki: rosiczka okrągłolistna zwana rosą słoneczną; rosiczka długolistna, występująca także na wyżynach; rosiczka owalna, będąca skrzyżowaniem okrągłolistnej i długolistnej oraz rosiczka pośrednia, która wraz z owalną należy do najrzadziej występujących w Polsce). Rosiczki są bylinami i występują głównie na terenach nizinnych, szczególnie na torfowiskach, bagnach oraz podmokłych wrzosowiskach. Swoją nazwę zawdzięczają kropelkom lepkiej substancji na wypustkach listów, które wyglądają, jak rosa i do których przyklejają się przyszłe ofiary. Listki rośliny zwijają się zaraz po złapaniu owada, a wydzielany przez nią kwas mrówkowy rozpoczyna proces trawienia, który trwa około 3 godzin. Rosiczki posiadają białe kwiatostany. Z rosiczką okrągłolistną wiąże się kilka ciekawostek. Jest ona rośliną leczniczą i posiada działania przeciwbólowe, dawniej bywała używana także, jako zamiennik tytoniu, jak również przypisywano jej magiczne właściwości odpędzania złych duchów. Dziś jest zagrożona wyginięciem.
- aldrowanda, a konkretnie aldrowanda pęcherzykowata. To ostatnia z 18 odmian, reszta wymarła. Aldrowanda należy do rodziny rosiczkowatych i jest rośliną wodną, występującą głównie w starorzeczach i stawach o torfowym lub mulistym podłożu. Roślina ma niewielkie białe kwiaty, nie posiada korzeni i żywi się zooplanktonem, larwami komarów i maleńkim narybkiem, który przykleja się do jej liści. Podobnie jak u rosiczki, liść z ofiarą zwija się, aby rozpocząć trawienie. Co ciekawe, aldrowanda swoje łowne umiejętności posiada tylko w ciepłej wodzie. W Polsce występuje coraz rzadziej, dlatego w wielu jeziorach prowadzone są próby reintrodukowania tej rośliny, aby całkiem nie wymarła.
- tłustosze (2 gatunki: tłustosz alpejski występujący nawet na wysokości 2000 m n.p.m. i tłustosz pospolity, który występuje na torfowiskach i mokrych łąkach w 2 podgatunkach, jako tłustosz pospolity typowy i dwubarwny). Tłustosze są bylinami z rodziny pływaczowatych i w odróżnieniu od rosiczek rosną nawet w górach. Szczególnie tłustosz alpejski dobrze Polsce czuje się w szczelinach skał wapiennych i granitowych oraz przy potokach, dlatego można go spotkać w Tatrach. Podobnie jak inne rośliny owadożerne tłustosze posiadają lepkie liście, które zwijają się po przyklejeniu do nich ofiary. Trawienie trwa kilka dni. Tłustosze występujące w Polsce objęte są ścisłą ochroną.
- pływacze (5 gatunków: drobny, krótkoostrogowy, średni, zachodni i zwyczajny). Warto wspomnieć, że w Polsce mogą występować także inne gatunki pływacza. Przykładowo pływacz Brema został potwierdzony w 2011 r., a obecnie już nie występuje w odkrytych rejonach. Pływacze to byliny wodne lub wodno-lądowe, występujące w okolicach torfowisk: w wodach, rowach i szuwarach. Przysmakiem pływaczy są drobne owady i małe skorupiaki. Są one łapane są przy użyciu pęcherzyków pułapkowych, do których ofiara jest wciągana w ułamku sekundy, po czym zostaje strawiona. Polskie pływacze objęte są ochroną.
Zagrożenia i ochrona gatunkowa roślin owadożernych
Groźnie brzmiące żarłoczne rośliny okazują się jednymi z tych, które wymagają szczególnej uwagi. Wszystkie gatunki roślin owadożernych występujące w Polsce są pod ścisłą ochroną. Rosiczki, aldrowanda, tłustosze i pływacze występują także w innych rejonach świata w licznych odmianach, ale wiele z nich jest nadal zagrożona wyginięciem. Nic dziwnego, ponieważ zmiany klimatu i zanieczyszczenie wód mogą istotnie wpłynąć na istnienie wielu gatunków, a próby reintrodukowania ich przez botaników wcale nie są łatwe. Szkoda, bo mięsożerne rośliny są prawdziwie fascynujące.
Przeczytaj również: Zestresowane rośliny wydają dźwięki, czyli jak pomidory sygnalizują, że potrzebują wody
Oprac. Redakcja
Źródła: national-geographic.pl, bryk.pl
Odpowiedzi do zadań z podręczników z biologii znajdziesz tutaj:
Biologia – rozwiązania zadań z zeszytu ćwiczeń
Odpowiedzi do zadań z podręcznika z biologii
Ćwiczenia z wyjaśnieniami – podręczniki z biologii
