Spis treści:
- Liczenie bociana białego – w Polsce i na świecie
- Bociany – fakty i mity
- Co oznacza bocian w locie? Przesądy i wierzenia
Liczenie bociana białego – w Polsce i na świecie
Obecnie duża część badań naukowych dotyczących bocianów dotyczy ich liczebności. Niestety wszystko wskazuje na to, że w wielu miejscach Polski liczebność bociana zmniejsza się w sposób dramatyczny. Badacze starają się ustalić, co jest czynnikiem kluczowym dla tej bardzo niepokojącej zmiany. Analizują kwestie dostępności pokarmu, konkurencję z innymi gatunkami. Niestety badania naukowe dotyczące bocianów pokazują, że to przede wszystkim człowiek i tworzona przez niego gospodarka sprawiają, że bocianów w kraju mamy coraz mniej.
Badania pokazują, że w 2004 roku w Polsce było około 52 tysiące par a w 2014 roku już tylko około 45-46 tysięcy par. Ile bocianich par obecnie wraca na okres lęgowy do Polski? Wkrótce będzie okazja, by się tego dowiedzieć, bo niebawem rusza międzynarodowe liczenie bociana białego. Przedsięwzięcie jest realizowane co 10 lat, a w Polsce prowadzą je naukowcy i ornitolodzy zrzeszeni w Grupie Badawczej Bociana Białego.
Liczenie będzie prowadzone od połowy czerwca do połowy lipca. Wolontariusze będą sprawdzać wszystkie gniazda i notować efekty lęgów. Do końca roku powinno być znane przybliżone oszacowanie liczby par bociana białego w Polsce. Populacja bociana białego zmniejsza się zwłaszcza na zachodzie Polski, w niektórych województwach nawet o 30-40 proc. Z kolei np. na Podlasiu niektóre gminy mogą mieć nawet ponad 200 gniazd.
Pocieszający jest fakt, że w skali świata liczebność bocianów wzrasta. Jest ich więcej np. w Europie Zachodniej (w niektórych regionach Niemiec nawet 200-300 procent w ciągu kilku lat). Dlaczego zamiast Polski wybierają inne kraje. Jedną z przyczyn może być zmiana przyzwyczajeń związanych z migracją. Badacze obserwują, że część bocianów nie odlatuje już na zimę do Afryki, tylko pozostaje np. na Półwyspie Iberyjskim i żeruje na wysypiskach śmieci.
Przeczytaj również: Dlaczego ptaki wirują, czyli czym jest murmuracja
Bociany – fakty i mity
Fakty i mity dotyczące bociana nie zawsze łatwo od siebie odróżnić. Wiele osób traktuje tego ptaka jako symbol polskiego krajobrazu. Bociany znaczną część roku spędzają w Europie, a do Afryki wędrują tylko na zimę. Czasami jesteśmy przekonani, że wszystko o nich wiemy, ale często obiegowe prawdy mijają się z rzeczywistością. Pora więc na kilka podstawowych faktów z życia polskiego bociana.
- Powszechnie uznaje się bociana za zwiastun wiosny. Jest w tym ziarno prawdy i można przedstawić na to dowody. Bociany latają trochę inaczej niż żurawie albo inne ptaki. Ich lot nie jest aktywny, bardziej przypominają szybowce. To zaś oznacza, że aby skutecznie wznieść się wysoko na niebie, potrzebują ciepłego prądu. To on pozwala im pokonać nawet 95% trasy. Bez nadejścia cieplejszych prądów ptaki te nie są w stanie ruszyć w swoją podróż. Kiedy już się w Polsce pojawiają, można mieć pewność, że nad Europę nadciąga już zdecydowanie cieplejsze powietrze.
- Faktem czy mitem o bocianie jest jego zamiłowanie do żab? Jest w tym trochę prawdy i trochę nadinterpretacji – przekonują naukowcy. Podstawowym elementem diety bociana są owady takie jak chrząszcze, koniki polne, świerszcze, a także dżdżownice, gady, płazy, w tym również żaby. Nie stanowią one jednak kluczowego dania w bocianim menu. Ważniejsze są na przykład małe ssaki – nornice, krety, ryjówki.
- Kolejne przekonanie dotyczące bocianów dotyczy skoszonej trawy, jako przyciągającej bociana do szukania pokarmu. To prawda, ale nie udało się dzisiaj ustalić, czy równie „zachęcająco” pachnie i brzmi dla bociana dym z płonącej łąki czy dźwięk koszącego trawę ciągnika.
Badania dotyczące bociana koncentrują się przede wszystkim na obecności w Polsce. Co jednak z jego dalekimi podróżami? Jak się okazuje, mało wiemy o tym, jak wygląda życie bocianów „na wakacjach” w Afryce.
Badaczy fascynuje także urohydroza, czyli mechanizm tłumaczący, dlaczego końcówki bocianich nóg są białe. Urohydroza to mechanizm termoregulacji, ochładzania organizmu poprzez wypróżnianie się na łuskowate części nóg. W efekcie dochodzi do tzw. obielania nóg kałomoczem. Po co bociany to robią – wiemy, ale czy nie ma to jakiegoś negatywnego lub innego wpływu na ich organizm, tego nikt jeszcze nie zbadał.
Co oznacza bocian w locie? Przesądy i wierzenia
Bocian ma ważne miejsce w polskiej kulturze. Jednym z powszechnie panujących przesądów jest ten dotyczący pierwszego spotkania z bocianem. Co oznacza bocian w locie? To dobra wróżba na najbliższy czas. Jeśli jednak po raz pierwszy bociana wiosną widzisz w gnieździe – uważaj, bo to zapowiada kłopoty.
Bocian jest jednym z tych ptaków, które w polskiej kulturze są wyjątkowo pozytywnie postrzegane. Podobnie jak żuraw ma zapowiadać odradzanie się życia (te dwa ptaki pojawiały się np. w obrzędach kolędniczych). Zabijanie bociana uważano więc za grzech. Na Ukrainie jednym z przesądów i wierzeń dotyczących bociana jest przekonanie, że skrzywdzenie tego ptaka może wywołać pożar. W XVI wieku w Prusach wierzono, że bociany to przemienieni po śmierci ludzie, którzy przechodzą metamorfozę właśnie w trakcie lotu. Bocian był traktowany jako symbol szczęścia. Nie bez powodu w wielu chatach wisiały makatki z bocianami, na Podlasiu pieczono ciasta w kształcie rozczapierzonych busłowych (tj. bocianich) łap. Bocian był zachęcany wręcz do tego, aby pod konkretną strzechą założył gniazdo. Otaczano go opieką, choć pojawił się także moment, kiedy uznawano go za rywala w polowaniu na zające. Do dzisiaj jednak przetrwał przede wszystkim pozytywny obraz bociana, a szczególnie jego związek z odradzającym się i nowym życiem.
Przeczytaj również: Odloty żurawi. Dlaczego te ptaki formują klucze?
Źródła: bociany.pl, bialorushajowka.pl, salamandra.org.pl, ceeol.com, agropolska.pl
