W obecnym świecie perspektywa życia ludzkiego wydłuża się. Zjawisko to obserwujemy zwłaszcza od początku XX wieku, a na sile przybrało z końcem tego wieku. Dzieje się tak poprzez poprawę warunków życia przeciętnego człowieka. Dzieje się tak zwłaszcza poprzez poprawę higieny i poziomu medycyny.

Jednak zjawisko wydłużania się życia, mimo oczywistych plusów, niesie ze sobą pewne wyzwania.

W związku z wydłużaniem się życia należy szczególną uwagę zwrócić na wciąż zwiększającą się grupę ludzi starych. Przyrost tej kategorii ludzi obserwujemy we wszystkich rejonach świata. Wydłużanie się życia powoduje bowiem dezaktywację zawodową grupy ludzi starych, co za tym idzie jej potrzeby zyskują coraz bardziej na znaczeniu. Do tej kategorii ludności skierowana jest wobec tego także głównie uwaga polityki społecznej.

Podobne procesy jak na całym świecie zachodzą także i w naszym kraju. w Polsce również mamy do czynienia ze zjawiskiem istnienia znacznego odsetka ludzi starych w populacji. W związku z bardzo niskim poziomem urodzeń w naszym kraju zjawisko to będzie się jeszcze bardziej pogłębiało w przyszłości. Już teraz nasz kraj ma poważne problemy ze świadczeniem zobowiązań wobec tej grupy ludności wynikających z konieczności wypłacania rent i emerytur oraz opieka medyczną, w przyszłości, jeśli nie dojdzie do jakiś zdecydowanych zmian i reform trudności te będą się jeszcze pogłębiały. W świadomości społecznej starość łączy się z niedołężnością oraz chorobą, ale jak wynika z różnego rodzaju badań, większość osób zaawansowanych wiekowo mimo swoich kłopotów ze zdrowiem funkcjonuje całkiem normalnie. Ludzie starsi mają, jak każdy, swoje potrzeby, ale dysponują także i wolnym czasem. Są to pozytywy, które znaczą, że starszy człowiek, który osiągnął wiek emerytalny nie musi zamykać się we własnych czterech ścianach. Wykorzystując wolny czas ludzi starszych można osiągnąć wiele - starsi ludzie mogą zrobić bowiem coś dla siebie i dla innych. Jeśli wykorzysta się to , to w konsekwencji ten brak aktywności tej grupy zostanie skutecznie opóźniony. Chodzi bowiem o to by doprowadzić do sytuacji takiej, że starzenie się będzie przebiegało z godnością i jednocześnie zachowaniem radości życia i niezależności. Jest to wyzwanie, przed którym staje nowa generacja starszych ludzi w Europie w związku ze wzrastającym dobrobytem jednych i potrzebą wsparcia odpowiednich instytucji dla innych. Należy także podkreślić potrzebę stworzenia silnego lobby, które by dbało o interesy starszego pokolenia, którego funkcję mogłoby pełnić wiele organizacji pozarządowych. Polityka więc społeczna wobec tej kategorii ludzi winna uwzględniać prawa człowieka starego, a ze szczególnym uwzględnieniem prawa do godności, prawa do samostanowienia i decydowania o swojej przyszłości (w tym kształtowania hierarchii własnych potrzeb) oraz prawa do współodpowiedzialności za swe losy. W ostatnich czasach obserwuje się bardzo szybki wzrost ubóstwa wśród tej grupy w naszym kraju. obrazki takie jak żebrząca staruszka czy ludzie zaawansowani wiekowo grzebiący na śmietniskach są niczym dziwnym w naszym kraju. Istnieje więc potrzeba opracowania konstruktywnego programu zwracającego baczną uwagę na ta grupę ze strony państwa.

Jak może wyglądać kontynuowanie aktywności w tym wieku? Wydaje się, iż przede wszystkim powinno się to odbywać w społecznej sferze życia, a więc w kulturze i różnego typu przejawach społecznej aktywności, na przykład instytucjach kultury. Chodzi tu zwłaszcza o trzy wymiary:

  1. uczestnictwo w życiu towarzyskim z bliższą i dalszą rodziną, przyjaciółmi. Jeśli by takich zabrakło, to należałoby szukać nowych kontaktów;
  2. uczestnictwo w bieżącym życiu społeczno-kulturalnym ( chodzi tu o organizacje społeczne, służące podtrzymywaniu zainteresowań, rozwijaniu nowych);
  3. otwieranie się na kontakty z ludźmi młodymi oraz przyswajanie innowacji techniczno-cywilizacyjnych

Kolejna możliwość działalności nakierowanej na ta grupę to bezinteresowna pomoc osobom spoza rodziny, które takiej wymagają czy znajdują się w osamotnieniu, są zagubione, brak jest im kontaktów z innymi ludźmi czy poczucia zainteresowania nimi. Obserwuje się powstawanie w związku z tym grup starszych, które mają na celu pomoc innym seniorom. Dzięki temu jedni otrzymują pomoc, a inni motywacje do działania czy nawet choćby pewne urozmaicenie w monotonii życia.

Jeśli idzie o działania ze strony państwa mające na celu rozwiązywanie problemu starości to obserwować je możemy w kilku wymiarach. W 2003 r. Pełnomocnik Rządu ds. Równego Statusu zdecydował o przystąpieniu do dwóch unijnych programów: przedakcesyjnego programu "Phare 2002" pt. Wzmacnianie polityki antydyskryminacyjnej oraz do Wspólnotowego Programu Działań na rzecz zwalczania dyskryminacji 2001-2006. Wspólnotowy Program Działań na rzecz zwalczania dyskryminacji wspiera wdrożenie w krajach UE dwóch dyrektyw antydyskryminacyjnych.

Głównym celem programu jest wspieranie inicjatyw mające na celu zwalczanie bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji ze względu na wiek, rasę czy pochodzenie etniczne także religię oraz przekonania, niepełnosprawność, orientację seksualną. W rany tego projektu wchodzi także zwalczanie dyskryminacji ze względu na wiek.

Biuro Pełnomocnika realizuje także projekt pt. Wdrożenie wspólnotowego prawa antydyskryminacyjnego w Polsce. Jak dotychczas realizacja tego programu objęła m.in. organizację konferencji dla przedstawicieli urzędów wojewódzkich, urzędów marszałkowskich, wojewódzkich urzędów pracy, , organizacji pracodawców i związków zawodowych, publikację materiałów i broszur mających informować o sposobach przeciwdziałania dyskryminacji, a także ogłoszenie konkursu grantowego dla organizacji, które przeciwdziałają dyskryminacji m.in. ze względu na wiek.

Dzięki staraniom Pełnomocnika Rządu na drodze nowelizacji kodeksu pracy został dodany nowy rozdział dotyczący równego traktowania w zatrudnieniu, którego zapisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. W dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu przepisy te wprowadzają zakaz wszelkiej dyskryminacji bezpośredniej lub pośredniej, m.in. w tym ze względu na wyznanie, wiek, płeć, religię, narodowość, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność, lub orientację seksualną. W przypadku naruszenia zakazu dyskryminacji, poszkodowanym przysługuje prawo złożenia skargi do sądu pracy, do Państwowej Inspekcji Pracy lub żądanie wszczęcia postępowania pojednawczego. W razie poinformowania Państwowej Inspekcji Pracy o wystąpieniu faktu dyskryminacji pracownika, zostaje przeprowadzona kontrola, która ma za zadanie zweryfikować zasadności złożonej skargi. Cała ta procedura jest stosowana z uwzględnieniem pełnej anonimowości osoby składającej doniesienie. Jeśli dojdzie do ujawnienia faktycznie zaistniałego przypadku dyskryminacji, inspektor pracy może skierować do pracodawcy żądanie by usunął stwierdzone nieprawidłowości. Sprawy dotyczące zakazu dyskryminacji są rozpatrywane przez sąd pracy, zgodnie z odpowiednimi zapisami w Kodeksie postępowania cywilnego.

Następny oprócz Kodeksu pracy akt ustanawiający reguły w ramach omawianej tematyki jest to ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wprowadzająca zakaz dyskryminacji w procesie pośrednictwa pracy w stosunku do osób bezrobotnych, poszukujących pracy i pracowników. Zakaz ów dotyczy także pracodawców, którzy zgłaszają informacje o wolnych miejscach pracy albo szkolenia zawodowego. Jeśli idzie o oferty tego typu nie mogą w nich być zamieszczone treści, które by dyskryminowały ewentualnych kandydatów, chcących podjąć pracę lub rozpocząć szkolenia zawodowe. Ustawa przewiduje, iż agencja pośrednictwa pracy albo pracodawca, którzy nie przestrzegają wspomnianych zasad podlegają karze grzywny, nie niższej niż 3000 PLN.

zgodnie z kodeksem pracy nie można wiązać zatrudnienia z wiekiem osoby chcącej podjąć pracę. Nie wolno więc w ofercie podkreślać, ze zatrudni się osoby młode, chyba że wymaga tego specyfika danej pracy, na przykład jeśli na danym stanowisku przewidziane SA określone granice wiekowe. Dozwolone jest natomiast wymaganie danych doświadczeń i kwalifikacji zawodowych. Za dyskryminację uznaje się też pomijanie pracowników przy powoływaniu na jakieś kursy i szkolenia z powodu wieku.

Problem starości jak już podkreślałem będzie się nasilał w polskim społeczeństwie. Konieczne jest więc wypracowanie odpowiednich rozwiązań, które by regulowały kwestie dyskryminacji ze względu na wiek czy kwestie niedogodności tego wieku.