Będziesz miłował Pana Boga twego z całego serca swego, z całej duszy swojej i ze wszystkich myśli swoich, a bliźniego swego jak siebie samego.

Przykazanie miłości, ustanowione według założeń badaczy przez Jezusa Chrystusa, figuruje przede wszystkim w Ewangelii wg św. Mateusza (22,37-40). Ma ono dualistyczny wymiar, w którym następuje zwrot wertykalny do Boga oraz horyzontalny do wiernego.

Przykazanie miłości jest najważniejsze spośród tych należących do wiary katolickiej. W Księdze Powtórzonego Prawa (5,6) Chrystus wprost głosi miłość do Boga. W Księdze Kapłańskiej (19,18) natomiast odnajdujemy słowa o miłości do bliźniego. Rozróżnienie polega na tym, że Księga Kapłańska poprzez słowo „bliźni” kieruje myśli na Izraelitów, natomiast Jezus określa tym terminem każdego człowieka na świecie. Wiara katolicka wykorzystuje przykazanie miłości jako centralny punkt swoich nauk etycznych.

Skąd pochodzi przykazanie miłości?

Przykazanie miłości znajduje się w Ewangelii według św. Mateusza, w 22 rozdziale. Pojawia się, gdy Jezus zostaje zapytany przez jednego z faryzeuszy o to, które z przykazań ma największą wagę. Odpowiedź Chrystusa staje się jednocześnie aktualnie obowiązującym prawem.

U św. Mateusza i św. Marka Jezus porusza temat miłości jako klasyczny dylemat prawny u żydowskich nauczycieli. Określa priorytety w aktualnym prawie. Św. Łukasz z kolei ukazuje historię bogatego młodzieńca oraz przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Stanowi ona bezpośrednie wezwanie do miłowania bliźniego.

Przykazanie miłości pochodzi z Pięcioksięgu, a przykład Ewangelii św. Mateusza wydaje się wprost zaczerpnięty z Septuaginty. Jako źródło przykazania miłości do Boga uważa się fragment Księgi Powtórzonego Prawa, który stanowi część Szema, codziennego wyznania wiary pobożnych Żydów.

Treść przykazania miłości

Sens przykazania miłości można rozważyć szczegółowo za pomocą podziału treści na dwie części.

Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą duszą i całym umysłem – ten fragment dualistycznego przykazania stanowi najważniejszy motyw nauk Chrystusa. Drugi, a bliźniego swego jak siebie samego, to jego człon dopełniający.

Ewangelie synoptyczne ukazują przykazanie miłości jako najważniejsze. Pojawia się ono jednak nie tylko u św. Mateusza, ale także u św. Marka i św. Łukasza.

Człon mówiący o miłości do bliźniego w pełnej formie brzmi następująco: Nie będziesz szukał pomsty, nie będziesz żywił urazy do synów twego ludu, ale będziesz miłował bliźniego jak siebie samego.

Można jednak uznać, że ze względu na pierwszeństwo w miłości do Boga zostało ono skrócone w naukach dla lepszego przyswojenia przez wiernych. Dzięki temu mogli się oni skupić przede wszystkim na członie mówiącym o miłości do Boga Ojca. Znajduje się tu jednak cała esencja mądrości nauk chrześcijańskich i nakierowanie ludzi na wzajemną troskę oraz miłowanie każdego i w każdych okolicznościach. Można doszukać się tutaj aktów miłosierdzia, przebaczenia oraz chęci ochraniania innych.

Dualistyczna forma przykazania miłości

Przykazanie miłości prezentuje tak naprawdę dwie różne reguły. Odnoszą się one do oddania i uczucia, które darzy się zupełnie inne formy. Jezus, dzięki swoim mocom sprawczym oraz wpływowi na kształtowanie się wiary, umożliwił złączenie ich w jedno przykazanie, które stanowi filar głoszonych przez niego nauk.

Taką formę budulcową można określić jako „gezerah shavah”, którą w wolnym tłumaczeniu można nazywać podobnym prawem lub podobnym werdyktem. Można to opisać jako argument przez analogię. Z podobieństwa dwóch przypadków wnioskuje on, że orzeczenie prawne wydane dla jednej dotyczy również drugiej. Dlatego też obie formy miłości wynikają z siebie nawzajem oraz uzupełniają się, tworząc jedno.

Inna forma przykazania miłości

W związku z tym, że Jezus postawił sobie przykazanie miłości za główny motyw nauczania, spotykamy go także u św. Jana. Tutaj Chrystus nie korzysta już z Tory, a tworzy własne prawo.

W tym przypadku brzmi ono następująco: Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie.

Św. Jan przedstawia tutaj model szczególnej miłości, jaką Jezus darzył swoich uczniów. Mogło to wtedy oznaczać próbę zjednoczenia niesolidarnej ze sobą grupy, ponieważ słowa te nastąpiły po obrzędzie obmycia nóg. Badacze twierdzą, że przykazanie wypowiedziane przez Chrystusa było swoistym pożegnaniem. Wydarzenia te miały miejsce na krótko przed jego męczeńską śmiercią.

To nowe przykazanie kończy jeszcze jedno znamienne zdanie: Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich.

Według nauk Katechizmu Kościoła Katolickiego przykazanie miłości stanowi od 1992 roku swoistą preambułę oraz streszczenie dla Dekalogu. Są one wyraźnie powiązane, jako że pierwsze 3 przykazania mówią o miłości do Boga, natomiast pozostałe kierują uwagę na czyny i uczucia związane z bliźnimi. Łącznie dają obraz prawa, które wprost nakazuje dbać o potrzeby i los innych ludzi. Stanowi też podwaliny empatii – współodczuwania z bliźnim i unikania krzywdzenia go.