KRYMINOLOGIA - słowo pochodzi od łacińskiego słowa crimen oznaczającego przestępstwo. Jako odrębna gałąź wiedzy kryminologia wyłoniła się w XIX w. Jest nauką obejmującą wiedzę na temat przestępstw i przemocy, a także przyczyn powstawania zjawiska przestępczości i jego przejawach, a także o powiązanej z nim patologii społecznej oraz o metodach mających na celu ograniczenie wszystkich tych zjawisk
Do działów wiktymologii należy:
- SYSTOMATOLOGIA KRYMINALNA - analiza objawów przestępczości obejmujących strukturę i dynamikę a także sposoby popełniania przestępstw
2. ETIOLOGIA KRYMINALNA - dotyczy przyczyn leżących u podłoża przestępstw
- PROFILAKTYKA KRYMINOLOGICZNA - dziedzina powiązana z naukami społecznymi (psychologia, pedagogika społeczna) obejmuje pochodzenie i etiologię przestępstw, zajmuje się także technikami usuwania negatywnych postaw i zachowań oraz pozytywnym ukierunkowaniem aktywności jednostki
- FUNKCJONOWANIE SYSTEMU SPRAWIEDLIWOŚCI KARNEJ - analizy sposobu funkcjonowania organów sprawiedliwości i polityki państwa w tym zakresie
WIKTYMOLOGIA - nauka, która skupia się na analizie cech ofiar przestępstw (łac. victima= ofiara). Powstała stosunkowo niedawno. Analizuje sama wiktymizację (stan urazu doznany na skutek przestępstwa) i cechy osobowościowe ofiary. W obrębie wiktymologii nacisk jest położony na rolę jaką pełni ofiara w genezie przestępstwa, czynnikach wpływających na szanse na bycie ofiarą przestępstwa oraz sposobów przeciwdziałania wiktymizacji.
Badania prowadzone w zakresie wiktymologii skupiają się przede wszystkim na cechach konkretnych osób. Dane uzyskane w toku badań są poddawane analizie, zarówno jakościowej, jak i ilościowej. W oparciu o te dane tworzy się projekty działań profilaktycznych. Dane służą również do określenia obszarów szczególnie zagrożonych przestępczością (obszarów wiktymologii).
- POLITYKA KRYMINALNA PAŃSTWA - dotyczy kwestii przeciwdziałania przestępczości. Politykę kryminalną tworzą:
A> polityka kryminalistyczna - ogół metod i technik, których celem jest ograniczenie możliwości bądź całkowite uniemożliwienie dokonania przestępstwa
B> polityka kryminologiczna - działanie zmierzające do usunięcia przestępczych postaw i tendencji oraz pozytywne ukierunkowanie aktywności
C> profilaktyka penitencjarna - optymalne wykonanie kary umożliwiające resocjalizację
D> polityka karna - dopasowanie kary do okoliczności, w jakich doszło do popełnienia przestępstwa oraz cech osobowości sprawcy, oraz jednocześnie zapewnić społeczeństwu ochronę przed nim, a także stwarzać możliwości resocjalizacji
E> profilaktyka społeczna - zapobieganie tym wszystkim zjawiskom, które przyczyniają się do zwiększania przestępczości
4. CHARAKTERYSTYKA PRZESTĘPCZOŚCI W POLSCE.
PRZESTĘPCZOŚĆ - definiuje się jako "zbiór czynów zabronionych przez ustawę pod groźbą kary popełnionych na danym terenie w danej jednostce czasu"
W Polsce zdecydowana większość przestępstw ma podłoże kryminalne, jedynie 10% zostało zaklasyfikowane jako przestępstwa o charakterze gospodarczym. Najmniej korzystnie pod względem statystyk dotyczących przestępczości wypadają duże miasta, które maja zdecydowanie wyższe wskaźniki popełniania przestępstw.
Co się tyczy samej struktury przestępczości, to dominują kradzieże z włamaniem, stanowiące ok. 60% z ogółu popełnianych przestępstw; jednak kradzieże z włamaniem wykazują tendencję spadkową (w 2000 r skazano prawomocnym wyrokiem sądu 38,6 tys. osób, w 2001 roku - 35,4). Tendencje wzrostową odnotowano w przypadku rozbojów (z 10,7 tys. W 2000 r do 12,2 w 2001 r), kradzieży rzeczy (odpowiednio 26 i 29,8 tys.) , przestępstw związanych z narkomania (z 3,3 do 4,9%) oraz zabójstw(odpowiednio 0,5 i 0,6) i gwałtów (odpowiednio 0,8 i 1,0 tys.). Nasila się również przestępczość o charakterze zorganizowanym.
Statystyki dla 2002 r. przedstawiają się następująco: 1404 229 przestępstwa ogółem, 3636 na 100 00 mieszkańców. W 1989 roku ta liczba wynosiła 1440, co oznacza, że w ciągu 13 lat liczba przestępstw w przeliczeniu na 1000 000 mieszkańców wzrosła ponaddwukrotnie. Wśród ogólnej liczby aktów przestępczych popełnianych w Polsce w 2002 roku przestępstwa kryminalne (zabójstwa, rozboje, kradzieże itp.) stanowiły 77,2% ogółu przestępstw, 7,8% stanowiły akty przestępcze o charakterze gospodarczym (wyłudzanie towarów, wyłudzanie kredytów, oszustwa, przestępczość o charakterze podatkowym i celnym, przestępczość komputerowa i pranie brudnych pieniędzy), 11,8% przestępstwa o charakterze drogowym.
Pod względem demograficznym struktura przestępczości przedstawia się następująco
- 30% stanowią osoby z przedziału wiekowego 17 - 47
- 90% przestępców to mężczyźni, 10% - kobiety.
