Test z pedagogiki społecznej

1. Opisz funkcjonalne podejście w koncepcji "case work".

Koncepcja "case work" polega na wspieraniu osób. Biorąc pod uwagę sytuację społeczną i finansową każdej osoby, koncepcja ta ma zastosowanie przede wszystkim w sytuacji ubóstwa. Koncepcja ta odrzuca podejście ogólne, traktując każdy przypadek oddzielnie i jednostkowo. Polega na dokładnej analizie sytuacji społecznej i finansowej konkretnych osób. Pomoc musi być dokładnie zaplanowana i skoncentrowana na eliminowaniu źródeł złej sytuacji potrzebującego. Specjalista działający zgodnie z zasadą "case work" powinien posiadać odpowiednie przygotowanie teoretyczne i praktyczne do udzielania pomocy.

2. Czym jest i na czym polega podejście psychospołeczne?

Najogólniej rzecz ujmując, psychospołeczne podejście do pracy społecznej oznacza, że dokonując oceny sytuacji życiowej danej osoby, pracownik socjalny

musi się kierować zarówno wiedzą na temat miejsca zajmowanego przez tę osobę w społeczeństwie, na przykład na temat jej sytuacji rodzinnej czy wykonywanej pracy, lecz także ogólną znajomością psychologii. Podejście psychospołeczne znajdowało się w centrum zainteresowania profesor Gordon Hamilton.

3. Opisz podejście diagnostyczne w koncepcji "case work".

Koncepcja "case work" została zdefiniowana przez Mary Richmond jako proces, który opiera się na gromadzeniu informacji związanych z konkretną osobą i badaniu jej sytuacji rodzinnej, społecznej, psychicznej. Odbywa się to poprzez diagnozowanie różnych aspektów życia tej osoby, celem przygotowania i zastosowania odpowiednich środków zaradczych. Diagnozowanie to przebiega według następujących etapów:

1) Przegląd cech charakteru badanej osoby,

2) Określenie rozmiaru niebezpieczeństw i negatywnych oddziaływań środowiska zewnętrznego na badaną osobę,

3) Wywieranie wpływu innych ludzi na badaną osobę oraz jej wpływ na otoczenie,

4) Wywieranie niebezpośredniego wpływu przez środowisko zewnętrzne.

4. Co to jest "case menagement"?

"Case menagement" oznacza praktyczne działania pracownika socjalnego. Jest to zdolność do wykonywania tej pracy. Umiejętne wykorzystywanie zdobytej wiedzy i własnych doświadczeń do pracy z poszczególnymi jednostkami. Na "case menagement" składają się wszelkie działania pracownika socjalnego skierowane na stymulowaniu osoby potrzebującej i jej środowiska do wprowadzaniu zmian w jej dotychczasowym życiu (na przykład poprzez szukanie wsparcia w odpowiednich instytucjach). Podejście "case menagement" istnieje od lat siedemdziesiątych. Powstało w Stanach Zjednoczonych.

5. Podaj definicję pracy socjalnej Bowersa.

Bowers określa pracę socjalną jako sztukę, w której pracownik socjalny, artysta, wykorzystuje w praktyce swoje zdolności do wykonywania tej pracy. Umiejętnie wykorzystuje zdobytą wiedzę o świecie i własne doświadczenia do pracy z poszczególnymi jednostkami. Stymuluje osobę potrzebującą pomocy i jej otoczenie do działań mających na celu poprawę sytuacji (na przykład poprzez szukanie wsparcia w odpowiednich instytucjach).

6. Podaj główne wytyczne dla pracownika socjalnego posługującego się koncepcją "case work".

Pracownik socjalny posługujący się metodą "case work" musi pamiętać, że najważniejsze są:

1) akceptacja, czyli uznanie praw, decyzji, cech charakteru osoby zwracającej się z prośbą o udzielenie pomocy;

2) komunikacja, czyli porozumiewanie się uczestniczących w spotkaniu stron; wymiana zdań, myśli połączona z wzajemnym zrozumieniem i akceptacją, nawet w przypadku odmiennych poglądów; to rodzaj specyficznej łączności między stronami;

3) indywidualizacja, czyli odrębne, jednostkowe traktowanie każdego przypadku, w celu udzielenia najbardziej adekwatnej formy pomocy;

4) zasada uczestnictwa, czyli czynny i rozmyślny udział potrzebującego pomocy w działaniach zmierzających do poprawy jego sytuacji życiowej;

5) zasada zaufania i poszanowania prywatności, czyli stwarzanie warunków sprzyjających zawierzeniu, ufności szczerości potrzebującego względem pracownika socjalnego, z zachowaniem szacunku wobec jego zwierzeń;

6) zasada samoświadomości, czyli umiejętność rozdzielenia życia zawodowego od życia prywatnego (w tym także osobistych przekonań pracownika socjalnego).

7. Scharakteryzuj wyróżnione przez Aleksandra Kamińskiego i Charlesa Zastrowa metody pracy grupowej.

Aleksander Kamieński wyodrębnił trzy typy pracy grupowej:

1) grupy rozwojowo-wychowawcze, których zadaniem jest stymulowanie osobistego rozwoju wszystkich członków, którzy w różnym stopniu utożsamiają się z grupą (przykład takich grup stanowią organizacje młodzieżowe);

2) grupy rewalidacyjne, których zadaniem jest ułatwianie osobom częściowo nieprzystosowanym do życia spełnianie czynności społecznych (przykładem takich grup są placówki opiekuńczo-wychowawcze i kulturalno-oświatowe);

3) grupy psychoterapeutyczne, które w oparciu o metody psychologii klinicznej, ułatwiają potrzebującym pomocy osiąganie sprawności społecznej i psychicznej.

Natomiast zdaniem Charlesa Zastrowa, podział metod pracy przedstawia się następująco:

1) grupy rekreacyjne, mające za zadanie przygotowywanie zabaw, gier, wymagających aktywności fizycznej, tworzone samorzutnie i zwykle bez nadzoru (na przykład miłośnicy piłki nożnej czy jazdy rowerem);

2) grupy umiejętności rekreacyjnych, mające za zadanie rozwijanie umiejętności na przykład sportowych, łącznie z dostarczaniem przyjemnych wrażeń uczestnikom przyjemnych wrażeń, pod okiem osoby prowadzącej. Członkowie tych grup uczestniczą w zawodach z danej dyscypliny;

3) grupy socjalizacyjne, których zadaniem jest formowanie lub transformacja postępowania osób należących do grupy, w taki sposób, by odpowiadało ono normom społecznym; grupy te dążą do zwiększania zdolności interpersonalnych, podbudowywania wiary w siebie, stymulowania przyszłościowego myślenia. Na czele tych grup stoją najczęściej pracownicy socjalni;

4) grupy terapeutyczne, których członkami są jednostki z zaburzeniami psychicznymi bądź socjalnymi; w takich grupach dużą rolę odgrywają wzajemne relacje pomiędzy ich członkami, którzy wzajemnie się wspierają; wspólne szukanie rozwiązań problemów oraz zrozumienie kłopotów innych członków grupy, to podstawowe założenia tego rodzaju metod pracy;

5) grupy spotkaniowe, których celem jest ułatwianie zrozumienia siebie i pozostałych członków i nawiązywanie z nimi pozytywnych relacji;

6) grupy edukacyjne, których funkcją jest udzielanie praktycznych informacji z zakresu wychowania i opieki ( na przykład poradnie dla przyszłych rodziców); porady te są udzielane przez pracowników socjalnych specjalizujących się w danej dziedzinie;

7) grupy samopomocy, które powstają z inicjatywy osób, powiązanych tą samą przypadłością czy chorobą; zwykle bez specjalnego przewodnictwa ze strony pomocy społecznej (przykładem takiej grupy są Amazonki);

8) grupy problemowe i precyzyjne, tworzone z inicjatywy pracowników socjalnych, zainteresowanych daną kwestią.

8. Scharakteryzuj metodę "zespół specjalistów".

Metoda "zespół specjalistów", inaczej "team work", to forma pracy grupowej, do której funkcjonowania konieczne jest spełnienie następujących warunków: określenie jasnego celu istnienia zespołu, wzajemne uczestnictwo wszystkich członków zespołu w zadaniach zmierzających do realizacji celu, określenie konkretnego podmiotu w pracy socjalnej.

9. Opisz fazy pracy grupowej.

Pierwszą fazą pracy grupowej jest powstanie grupy. Różniące się pod względem osobowości, doświadczeń postanawiają założyć grupę. Obserwujemy wówczas:

- poszukiwanie potencjalnych kandydatów do nawiązania bliższych relacji,

- tendencje do ustosunkowywania się do osoby prowadzącej grupę (stosunek ten może być podrzędny bądź nadrzędny),

- poszukiwanie pozycji w hierarchii tworzonej społeczności.

Druga faza pracy grupowej, istotna dla jej późniejszego funkcjonowania, to określenie układu i normy grupy. W tej fazie ustala się metody działania, które zdecydują o skuteczności grupy. Obserwujemy wówczas:

- przedsięwzięcia realizowane przez poszczególnych członków celem zajęcia określonej pozycji w układzie grupy,

- lęk przed zacieraniem się granic własnej odrębności, tak wyraźnych przed przystąpieniem do grupy,

- odzew osób tworzących grupę na przestrzeganie bądź łamanie formalnych zasad działania grupy.

Te naturalne podczas powstawania grupy procesy, muszą zachodzić pod czujnym okiem pracownika socjalnego, czuwającego nad tym, by nie przyniosły niepożądanych efektów.

Trzecią fazą, fazą nastawioną na działanie jest urzeczywistnianie założeń grupy. Znający się już członkowie przystępują do aktywnych działań zmierzających do osiągania zamierzonych celów. Wszyscy uczestniczą w procesach decyzyjnych i w praktycznych działaniach.

Ostatnią fazą pracy grupowej jest ewaluacja rezultatów podjętych działań i podejmowanie decyzji w kwestii dalszego funkcjonowania społeczności.

10. Wymień zadania pracownika socjalnego pracującego metodą grupową.

Do zadań pracownika socjalnego wykorzystującego metodę grupową należy:

1. poszanowanie odrębności każdego członka grupy,

2. oddzielne traktowanie każdej grupy,

3. całkowite uznanie dla wszystkich członków i dla każdej grupy,

4. ukształtowanie pozytywnych relacji pomiędzy członkami grupy,

5. stymulowanie i popieranie współpracy członków grupy,

6. wpływanie na zmianę postępowania osób wchodzących w skład grupy,

7. wspieranie starań mających na celu osobisty rozwój osób tworzących grupę,

8. zachęcanie tychże osób do czynnego udziału w działania dążące do wyjaśniania kwestii społecznych,

9. rozważne redukowanie ilości samodzielnych posunięć członków grupy,

10. ciągła kontrola i ewaluacja indywidualnych rezultatów działalności grupy,

11. stała gotowość do udzielania porad,

12. niwelowanie skutków lęku, nieporozumień, wyrzutów,

13. wnikliwe badanie i ewaluacja poczynań członków grupy i ich oddziaływania na resztę społeczności,

14. projektowanie i przeprowadzanie zajęć w grupie.

11.Opisz główne reguły pracy metodą grupową podane przez Tadeusza Pudełko.

Zdaniem Tadeusza Pudełko, najważniejszymi zasadami w pracy metodą grupową są:

1) zasada samorządności, opiera się na takim kierowaniu członkami grupy, by dobrowolnie uznali priorytety grupy za własne, zmierzali do ulepszania własnej postawy i brali odpowiedzialność za podejmowane czyny;

2) zasada dobrowolności, mówi, że osoby tworzące grupę widują się z własnej chęci, a każda z nich jest tak samo ważna jak pozostałe osoby;

3) zasada styczności osobistej, mówi o osobistym kontakcie i spotkaniach osób tworzących społeczność;

4) zasada wzajemnego wspomagania, dotyczy czynnego udziału każdej osoby tworzących grupę w działaniach przez nią podejmowanych;

5) zasada demokratycznego działania dotyczy metody prowadzenia grupy przez osobę sprawującą nad nią opiekę;

6) zasada perspektywy działania mówi, że grupa musi istnieć dla jakiegoś konkretnego powodu, który każda osoba tworząca grupę musi w pełni i świadomie pojmować.

12. Scharakteryzuj wzorce tworzenia społeczności Sheili Rothman.

Oto wzorce tworzenia społeczności według Sheili Rothman:

Wzorzec A-rozwój lokalny

Czynności przygotowujące społeczność lokalną do odzyskania utraconej zdolności do zajmowania się kwestiami jej dotyczącymi. Czynności te polegają na włączaniu do czynnego udziału w terapii wszystkich zainteresowanych. Mają na celu pchnięcie społeczności do realizacji zadań szczebla samorządowego

Wzorzec B- planowanie społeczne

Zawiera czynności zmierzające do rozwikłania precyzyjnych, określonych problemów na przykład przeciwdziałanie narkomanii. Najważniejszą stosowaną tu metodą jest planowanie, czyli szczegółowe i dogłębne zbadanie problemu. Zajmują się tym wykwalifikowani pracownicy socjalni.

Wzorzec C-akcja społeczna

Akcja zmierzająca do zwrócenia większej uwagi na poszkodowane czy upośledzone jednostki (również całe grupy). Główną metodą postępowania jest w tym przypadku akcja informacyjna, oddziaływująca na społeczeństwo oraz pewnego rodzaju presja wywierana na osoby sprawujące władze, celem podjęcia przez nie oczekiwanych środków zaradczych. Przedstawiony wzorzec często bywa przyczyną konfliktów.

13. Na czym polega lustracja społeczna?

Lustracja społeczna to inaczej rzecz biorąc stawianie diagnozy przez pracownika socjalnego postępującego według metody organizowania społeczności lokalnej. Jest określaniem problemów występujących w danej społeczności, za pomocą szczegółowych analiz. Jej rola polega na udzielaniu informacji obiektywnych ilościowych i jakościowych dających obiektywną wizję zaistniałych problemów wraz z opinią ludności na temat badanego zjawiska. Stosowane techniki to: badania, sondaże, ankiety, obserwacje, wywiady. Koniecznym jest, by w lustracji społecznej brali czynny udział zarówno reprezentanci instytucji istniejących na danym obszarze oraz zamieszkujący te tereny ludzie. Efektem lustracji społecznej winien być obszerny zestaw danych na temat każdej sfery życia badanej społeczności na przykład w kwestii potrzeb edukacyjnych czy zainteresowania grami zespołowymi.

14. Opisz etapy działania według metody organizowania środowiska.

Metoda organizowania środowiska przebiega według następujących etapów:

1). Diagnozowanie zapotrzebowania, niedoboru, niebezpieczeństw występujących w badanej społeczności;

2). Powołanie odpowiednich grup, odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań i opracowanie planu działania, przygotowanie odpowiedniej strategii informowania o przebiegu działań;

Na tym etapie następuje dopracowywanie form pracy opiekuńczo-wspomagająco-rozwojowych, ciągłe odkrywanie istniejących objawów niedostatku i ich badanie. Na tym etapie konieczne jest często tzw. wtórne pobudzanie, czyli zachęcanie osób zainteresowanych do podejmowania kolejnych działań. Rezygnacja, jaką często obserwuje się w tej fazie, wynika z odkrywania coraz to nowych przejawów niedostatku. Należy walczyć z tą rezygnacją poprzez przygotowywanie zabaw dla dzieci i różnych form rozrywki dla dorosłych. Jest to, najogólniej rzecz biorąc, nieustanne staranie o poprawę sytuacji życiowej członków danej społeczności poprzez realizowanie następujących założeń:

- usunięcie istniejących przeszkód społecznych,

- udzielanie specjalistycznej pomocy osobom będącym w potrzebie,

- aktywizacja ludności - wspólne akcje publiczne.

3). Obserwacja, ewaluacja wyników i wprowadzanie ulepszeń. Należy nieustannie przyglądać się badanej społeczności, by w przyszłości usprawnić udzielanie koniecznej pomocy i dostosować jej wymiar do oczekiwań i możliwości członków danej społeczności.

15. Zdefiniuj termin kształcenie ustawiczne, opisz początki tej formy nauczania i przedstaw jej główne założenia.

Kształcenie ustawiczne to ciągły, prężny proces nabywania nowych umiejętności u wzbogacania wiedzy, rozpoczynający się w chwili przyjścia jednostki na świat, a kończący się jej śmiercią. Możemy mówić zarówno o procesie kształcenia ustawicznego, koncepcji kształcenia ustawicznego i regule kształcenia ustawicznego. To ludzkie istnienie i każda jednostka jest fundamentem tej koncepcji. Problematyka kształcenia i nabywania nowych zdolności przez cały czas istnienia jednostki interesowała już filozofów starożytnych. Źródła tej koncepcji odnajdujemy na przykład u Sokratesa i Platona. O nieprzerwanym nabywaniu nowej wiedzy mówili również Hezjod, Solon czy Seneka. Autorem i gorącym zwolennikiem tej koncepcji był Basil Yeaxlee. Także Richard Livingstone jest zaliczany do prekursorów kształcenia ustawicznego. Nieustający, oparty na konkretnych intencjach i specyficznym planie, uzasadniony wpływ na ewolucję jednostki jest główną zasadą kształcenia ustawicznego. Wpływ ten musi być dostosowywany do okoliczności, z jakimi jednostka styka się na poszczególnych etapach życia. Jest ustawiczny, a więc ciągły i niekończący się.

16. Omów różne ujęcia kształcenia ustawicznego.

Kształcenie ustawiczne można scharakteryzować na wiele sposobów.

W ujęciu czasowym kształcenie to definiuje się jako ciągły i nieprzerywalny wpływ na poziom wiedzy i umiejętności jednostki. W ujęciu przestrzennym jest to wpływ różnych placówek, osób. grup, z którymi jednostka ma kontakt od narodzin aż do śmierci na poziom jej wiedzy i umiejętności. W ujęciu metodycznym i treściowym jest to łączenie różnych form edukacyjnych i wybór właściwych środków kształcenia stosownie do etapu życia jednostki.

17. Wymień główne właściwości kształcenia ustawicznego.

Do głównych właściwości kształcenia ustawicznego zaliczamy:

1) Nieograniczoną ilość organizatorów - kształceniem ustawicznym zajmują się nie tylko szkoły i uczelnie wyższe, lecz także inne placówki jak kluby, kółka zainteresowań, a nawet kościoły;

2) Bogactwo stosowanych środków dydaktycznych, technicznych, różnorodność podejść edukacyjnych, oferowanych jednostce na różnych etapach jej życia;

3) Zróżnicowane stopnie kształcenia - bogata oferta sposobów kształcenia dla wszystkich bez względu na zakres posiadanych wiadomości czy stopień wykształcenia;

4) Permanencja - proces kształcenia ustawicznego jest bezustanny, cykliczny i stabilny;

5) Płynność - kształcenie ustawiczne umożliwia łatwe poruszanie się pomiędzy poszczególnymi etapami kształcenia i korzystanie z całego bogactwa środków i metod edukacyjnych;

6) Elastyczność - wolny wybór środków i metod edukacyjnych;

7) Zwartość i zgodność - jest to sprawny i spójny system.

18. Sposoby organizowania systemu kształcenia ustawicznego.

Wśród sposobów praktycznego stosowania koncepcji kształcenia ustawicznego możemy wyróżnić:

1) Metodę konwencjonalną opartą na zasadzie kształcenia przez cały czas życia jednostki przy użyciu całego bogactwa wypróbowanych środków i metod dydaktycznych zgodnych z poszczególnymi etapami życia jednostki; jest to kontynuacja nauczania po osiągnięciu określonego stopnia kształcenia w szkole. Metoda ta, powszechna na przykład w Polsce, przyjmuje takie formy jak: studia podyplomowe, doskonalenie zawodowe, edukacja trzeciego wieku;

2) Metodę przemienną, czyli kształcenie powrotne rozpowszechnione zwłaszcza w Europie Zachodniej, członków Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Unii Europejskiej;

3) Metodę centralistyczną opartą na zasadzie tworzenia ogromnych placówek oferujących kształcenie ogólne i specjalistyczne, w których uczą się ludzie w różnym wieku.