Badania historyczne dowiodły, że ród Koperników wywodzi się ze Śląska. W pismach z XIV i XV wieku odnaleziono wzmianki o Kopernikach, którzy zamieszkiwali miasta śląskie a potem też inne. Dziadek Mikołaja Kopernika, Jan był bogatym kupcem krakowskim, natomiast ojciec hurtownikiem. Rodzice wielkiego astronoma, Mikołaj oraz Barbara posiadali czworo dzieci: Katarzynę, Barbarę, Andrzeja i Mikołaja. Mikołaj Kopernik przyszedł na świat 19. 02. 1473 r. w Toruniu. Ulica, przy której mieszkał nosiła nazwę ul. Św. Anny, potem przemianowano ją na ulicę Kopernika, a w rodzinnej kamienicy urządzono muzeum. W 1483 r. umarł ojciec Mikołaja. Bogaty wuj, biskup Łukasz Watzenrod wziął rodzinę Kopernika pod opiekę. W 1491 r., osiemnastoletni wówczas Mikołaj rozpoczął wraz z bratem Andrzejem studia na Uniwersytecie Krakowskim, na Wydziale Sztuk Wyzwolonych. Pozostał z tamtego okres zapis, odnaleziony w wykazie nowych studentów: " Mikołaj , syn Mikołaja z Torunia uiścił całość ( kwoty wpisowej )". Czas studiów Mikołaja Kopernika na Uniwersytecie jest okresem rozkwitu krakowskiej uczelni. Uniwersytet Krakowski założył w 1364 roku Kazimierz Wielki, potem został odnowiony przez króla Władysława Jagiełłę oraz Jadwigę. Tak pisał o nim w XV wieku kronikarz z Norymbergii, Schedel: ".. przy kościele świętej Anny znajduje się głośny z bardzo wielu sławnych i uczonych mężów uniwersytet, w którym uprawiane są wszelkie umiejętności ... Najbardziej kwitnie tam astronomia, a pod tym względem, jak wiem od wielu osób, w całych Niemczech nie ma szkoły sławniejszej."

W Krakowie młody Kopernik otoczony był wieloma wybitnymi uczonymi, słuchał wykładów wielkich sław. Wojciech z Brudzewa był jednym z ówczesnych znakomitych uczonych krakowskich, nie wykładał jednak astronomii na uczelni, gdyż poświęcił się badaniu dzieł Arystotelesa. Kopernik brał udział w wykładach z różnych dziedzin: z poetyki, gramatyki czy retoryki, ale przede wszystkim uczęszczał na wykłady dotyczące zagadnień matematyczno - astronomicznych. Wydaje się być całkiem prawdopodobne, że już w czasie studiów powstał w umyśle Kopernika pomysł na odmienną od powszechnie obowiązującej koncepcję świata.

Mikołaj Kopernik opuścił Kraków w 1495 r. Rok później przyjął niższe święcenia kapłańskie, oraz wyjechał na 3 lata do Bolonii, by tam studiując prawo kanoniczne zyskać możliwości administrowania dobytkiem kościelnym. 31 maja 1503 r. Kopernik doktoryzuje się w Ferrarze z prawa kanonicznego. W 1510 r. Kopernik na stałe osiedlił się we Fromborku, tam też został mianowany kanonikiem katedry frombordzkiej. Status kanonika stwarzał mu znakomite warunki na poświęcenie się pracy naukowej. Przez pewien okres czasu pracował jako medyk, jednak wolne chwile poświęcał na astronomię.

W 1521 r. Kopernik zrezygnował z funkcji administrowania dóbr kapitulnych, co nie oznaczało, że całkowicie wycofał się z uczestniczenia w działaniach kapituły. Nieraz piastował w niej rozmaite, czasami nad wyraz odpowiedzialne funkcje. Był wizytatorem oraz zarządcą kapituły. Odznaczał się aktywnością w wielu różnych dziedzinach wiedzy, takich jak ekonomia, fizyka czy geografia. Będąc kanonikiem warmińskim i pełniąc różne funkcje w administracji kościelnej zajmował się także sprawami dotyczącymi obronności Olsztyna. Pisał również rozprawy ekonomiczne oraz był doradcą króla polskiego w sprawach ekonomicznych. Był znawcą w kwestii monetarnej. W tamtejszych czasach istniały aż

4 mennice ( Toruń, Elbląg, Gdańsk i Królewiec), dlatego stosunki monetarne nie były jasne, ale wyjątkowo skomplikowane. Często dochodziło do oszustw o charakterze ekonomicznym, gdyż w mennicach przetapiano monety dobrego gatunku na gorszą. Przynosiło to zysk miastom, gdzie znajdowały się mennice oraz Krzyżakom. Mikołaj Kopernik, by przeciwdziałać takiemu stanowi rzeczy napisał oraz wygłosił podczas sejmiku pruskiego

(17- 21 marca 1522 r). w Grudziądzu pismo " Modus cudendi monetam", traktat mówiący

w jaki sposób należy wybijać pieniądz. Traktat zawierał w sobie analizę gospodarki, Kopernik dowodził, ze wraz ze spadkiem wartości pieniądza rosną ceny, zaś handel zagraniczny jest coraz trudniejszy. Monety srebrne, które posiadają dużą wartość są przetapiane na monety gorszego gatunku, dzięki czemu wzbogacają się miasta oraz kupcy, sprzedający swoje towary według wartości, jaką posiada złoto. Gorszy pieniądz wypiera lepszą monetę z obiegu. Kopernik krytykował taki stan rzeczy i postulował o poprawę sytuacji.

Traktat o pieniądzu nie stanowi jedynego opracowania ekonomicznego Mikołaja Kopernika. Podróżując po Warmii i obserwując biedę polskiej wsi doszedł do wniosku, że przyczyną takiego stanu rzeczy były zatrważająco niskie ceny zboża w porównaniu do cen, które posiadały inne towary, a także niewielkie wynagrodzenia, jakie polscy chłopi dostawali za swą pracę. Kopernik zainteresował się tą niepokojącą sytuacją i zaczął analizować ceny chleba. Ok. 1530 r. napisał krótki memoriał: "Panis coquendi ratio" ( Obrachunek wypieku chleba ), który zawierał tablice z propozycją uczciwych cen chleba, a także opis jego wypieku. Memoriał miał na celu wyliczyć i ukazać rzeczywiste nakłady finansowe związane z procesem wypiekania chleba, tak by jego cena kształtowała się w zgodzie z wkładem pracy oraz cenami pozyskiwanych surowców.

Pomimo tak szerokich zainteresowań i aktywnej działalności w różnych dziedzinach życia, Mikołaj Kopernik nieustannie poświęcał wiele czasu na badania astronomiczne, dotyczące budowy świata. Pierwszy zarys swojej oryginalnej teorii wyłożył w rozprawie: "Komentarzyk Mikołaja Kopernika o utworzonych przez niego hipotezach ruchów niebieskich." W dziele tym Kopernik ukazuje czytelnikowi pewne braki, które dostrzegł

w starej teorii na budowę świata. Uważa więc, że ma prawo te błędy poprawić

i zaproponować nową, zmodyfikowaną teorię, która byłaby oparta na następujących założeniach:

  1. Nie może istnieć jakiś jeden środek wszelkich sfer lub kół niebieskich.
  2. Środek Ziemi nie stanowi środka Wszechświata; jest jedynie środkiem ciężkości oraz środkiem strefy księżyca.
  3. Środkiem Wszechświata jest Słońce, gdyż obiegają je wszystkie sfery
  4. Stosunek odległości jaka jest od Ziemi do Słońca do wysokości firmamentu jest
  5. o wiele mniejszy niż stosunek promienia Ziemi do odległości Ziemi do Słońca.
  6. Wszelki ruch, który może być dostrzeżony na firnamencie nie ma źródła w ruchu firnamentu, ale w ruchu Ziemi. Ziemia oraz okalające ją żywioły wykonuje w ciągu dnia pełny obrót dookoła swoich niezmiennych biegunów. Firnament oraz najwyższe niebo są natomiast nieruchome.
  7. Poprzez ruch, jaki wykonuje Ziemia oraz nasza sfera zachodzi złudzenie, ze to Słońce się porusza . Nie Słońce krąży wokół Ziemi, ale Ziemia wraz z naszą sferą krąży dookoła Słońca. Podobnie dzieje się z jakąkolwiek inną planetą. Z tego wynika, że Ziemia ma nie tylko jeden ruch, jest ich więcej.
  8. Dzięki ruchowi Ziemi zachodzi poziomy i wsteczny ruch innych planet. Z tego wynika, że z ruchu Ziemi można wyjaśnić wiele pozornych ruchów widzianych na niebie. W swych rozważaniach Kopernik stosuje pojęcia używane przez astronomów w XVI wieku, np. nie mówi o ruchach planet ale o ruchach sfer. Ziemia posiada trzy rodzaje ruchu: pierwszy- obiegowy dookoła Słońca, drugi - obrotowy dookoła własnej osi, oraz trzeci, który ma specyficzny charakter i dziś postrzegany jest jako zbędny.

W swoich dalszych rozważaniach Mikołaj Kopernik zaznaczał, iż ruchu planet nie powinno się odnosić do punktu jakim jest równonoc (gdyż nie jest to stałe położenie) , ale do konkretnych gwiazd. Polski astronom, by wyliczyć czas obiegu Ziemi wokół Słońca odniósł się do gwiazdy Kłos Panny oraz wyznaczył czas trwania roku gwiezdnego, równy 365 dni,

6 godzin i 10 minut, czyli jedynie o 1 minutę więcej aniżeli przyjęte jest dzisiaj.

Mikołaj Kopernik nie wydrukował jednak swojej rozprawy, ponieważ miała w planach stworzenie obszerniejszej pracy. Wymagało to jednak wykonania wielu obserwacji planet, Słońca i Księżyca oraz przeprowadzenia licznych obliczeń. Do swych obserwacji astronom stosował niezwykle proste instrumenty, niejednokrotnie wykonane własnoręcznie. Przy obserwowaniu planet używał: kwadratu słonecznego (przy obliczaniu szerokości geograficznej punktu gdzie prowadził obserwacje), sfery armilarnej (przy wyznaczaniu kątów współrzędnych danej planety), triquetrum (przy obserwowaniu Księżyca). Obliczenia dokonywane były w systemie 60-wym, gdyż w Europie nie znano jeszcze ułamków dziesiętnych. Wprowadził je w 1585 roku matematyk oraz astronom holenderski, Simon Stevin.

Rachunki, które przeprowadził Mikołaj Kopernik nieznacznie odbiegają od rzeczywistych. W swej pracy astronom kładł szczególny nacisk na rezultaty obserwacji, na wyniki weryfikujące słuszność teorii. Jeśli teoria okazywała się niezgodna z obserwacją uznawana była za fałszywą. Kopernik wyniki przeprowadzanych rachunków zawierał

w tabelach, mających ułatwić obliczanie położeń Księżyca oraz Słońca a także innych planet.

Kopernik, stosując wymyśloną przez siebie metodę, tzw. metodę ekranową, stanowiącą prototyp kamery, obserwował zaćmienie Słońca oraz Księżyca. Przewidział fazy Merkurego oraz Wenus, potwierdzone potem przez Galileusza. Twierdził, iż świat ma kształt kulisty, jest więc skończony.

Dzieło Kopernika dokonało rewolucji w sposobie postrzegania świata. Przed Kopernikiem świat był podzielony na zniszczalny, materialny świat zjawisk ziemskich oraz wieczny świat zjawisk niebieskich. Odmienne reguły rządziły żywiołami: powietrzem, ogniem, ziemią i wodą. W zniszczalnym, ziemskim świecie naturalne były ruchy prostoliniowe, w dół w kierunku środka Wszechświata, (a wiec środka Ziemi) dla tzw. żywiołów ciężkich ( woda i ziemia) oraz ruch w górę charakterystyczny dla żywiołów lekkich (powietrze i ogień). Świat niezniszczalny zbudowany miał być z innej, doskonałej materii. Jego ruch był kołowy, wieczny i niezmienny. Zadaniem Słońca miałoby być ogrzewanie

i oświetlanie Ziemi, Księżyca- rozświetlanie mroków nocnych, a przyrody- służenie człowiekowi. W tych założeniach miały oparcie wszelkie powstałe przed Kopernikiem religie. Charakteryzowały się one wiarą, iż dusze ludzkie przybyły na naszą planetę

z odległych ciał niebieskich oraz że determinują one ziemskie losy ludzi. Dzięki takim przekonaniom powstała astrologia, rozpowszechniona w czasach Kopernika.

Teoria Kopernika zakłada, ze Ziemia jest jedną z planet, które obiegają Słońce. Wynikać ma z tego, że materia, z której zbudowana jest Ziemia winna posiadać identyczne własności jak i na pozostałych planetach. Takie twierdzenie prowadzi jednak do dużych uogólnień, mających wielkie znaczenie naukowe i filozoficzne. Prowadzi do uznania jedności prawa oraz jedności materii w całym Wszechświecie.

Jerzy Joachim von Lauchen, profesor matematyki na uniwersytecie w Wittenberdze, który przebywał we Fromborku (1539- 1541) zapoznał się z dziełem Kopernika. Opuszczając miasto zabrał odpis "De Revolutionibus", aby w Norymberdze przedstawić go do druku. Dzieło astronoma wydrukowano w 1543 r., najpewniej w liczbie około tysiąca egzemplarzy. Miało tytuł: "De Revolutionibus, czyli Mikołaja Kopernika Toruńczyka o obrotach kręgów niebieskich ksiąg sześć", a przedmowa opatrzona była listem dedykacyjnym dla ówczesnego papieża, którym był Paweł III.

Mikołaj Kopernik, jak na czasy w których żył charakteryzował się niezwykłą odwaga w poszukiwaniu prawdy o świecie i Wszechświecie. Jego poglądy są oryginalne, rzetelne, mają potwierdzenie w obserwacji. Dzieło astronoma dało światu zupełnie nową ideę. Kopernik umarł 23. 05. 1543 r., powodem był wylew krwi do mózgu. Został pochowany we Fromborku, pod posadzką tamtejszej katedry.