KOPERNIK MIKOŁAJ (1473-1543)

wybitny astronom, matematyk, lekarz i ekonomista. Był synem bogatego kupca z Torunia, ale po śmierci ojca trafił pod opiekę wuja - kanonika Łukasza Watzenrode (późniejszego biskupa warmińskiego). Dzięki niemu Kopernik nie tylko ukończył toruńską szkołę parafialną, ale wyjechał też studiować w Akademii Krakowskiej (1491-95). Było to o tyle ważne, że uczelnia krakowska była jedyną obok bolońskiej posiadającą katedrę matematyki (od 1476 r.). Po ukończeniu studiów udał się do Fromborka, gdzie został kanonikiem kapituły warmińskiej. W latach 1496-1501 przebywał we Włoszech, gdzie w Bolonii studiował astronomię, a następnie uczył matematyki w Rzymie. Po kilkumiesięcznej przerwie, którą spędził w Polsce, znów wrócił do Włoch i na uniwersytecie w Padwie studiował prawo i medycynę. W 1503 r. uzyskał doktorat z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Ferrarze, wrócił do Polski, i w Lidzbarku Warmińskim aż do 1510 r. pełnił funkcję sekretarza i lekarza przybocznego swojego wuja. Prawdopodobnie tutaj częściowo opracował teorię heliocentryczną budowy wszechświata. W 1510 r. Kopernik zamieszkał we Fromborku i w rozprawie Commentariolus opisał swoją teorię. W latach 1516-19 był w Olsztynie zarządcą dóbr kapitulnych, a w czasie wojny z Krzyżakami (1520- 21) bronił tutejszego zamku.

Prawdopodobnie w 1515 r. powstała rozprawa De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich), w której przedstawił wszechświat jako zgeometryzowaną przestrzeń ograniczoną nieruchomą sferą niebieską, w środku której znajduje się Słońce, a wokół niego na materialnych orbitach obracają się planety. Prawdopodobnie przez ostrożność Kopernik czekał z opublikowaniem dzieła aż do 1543 r. i zadedykował je papieżowi Pawłowi III (wydano je w Norymberdze). Pierwszy egzemplarz Kopernik dostał już na łożu śmierci. Kiedy Giordano Bruno wyciągnął z teorii kopernikańskiej wnioski filozoficzne w duchu panteizmu (pogląd filozoficzny odrzucający istnienie Boga osobowego i zakładający, że Bóg istnieje w przyrodzie immanentnie), Kościół umieścił dzieło astronoma na indeksie ksiąg zakazanych, gdzie znajdowało się aż do 1758 r.