Św.Augustyn (ur.354, zm.430). Był autorem pierwszej, w pełni usystematyzowanej wykładni chrześcijańskiej. Główne dzieła tego chrześcijańskiego filozofa: -"Confessiones"- "Wyznania"- powstałe w 400 r.-niezwykle intymna publikacja, w której autor przedstawia swoją drogę do chrześcijaństwa. Św. Augustyna śmiało określić można mianem neofity (czyli człowieka, który świadomie dokonał zmiany wyznania); - "Solilokwia"-"Rozmowa z samym sobą".
W dziedzinie historiozofii podkreśla św. Augustyn, iż dzieje świata to historia ścierania się dwóch państw: pierwsze to państwo boże, drugie zaś to państwo ziemskie. Koniec świata nastąpi z chwilą zejścia Jezusa na Ziemię, co będzie jednoznaczne z zatrzymaniem biegu ziemskich wydarzeń. Następnie wieczność pochłonie czas i część ludzkości osiągnie stan ciągłej szczęśliwości, inni zaś skazani będą na nieskończone zatracenie. Historiozofia według św. Augustyna odnajdzie swe reperkusje w filozofii niemieckiego myśliciela doby XIX/XX wieku, a konkretnie Hegla. Teodycea w wersji chrześcijańskiej próbuje więc rozwikłać problem istnienia dwóch antynomicznych zjawisk: dobra i zła. Skoro świat jawi się wielu jako perfekcyjny twór Ojca Niebieskiego, który jako taki-nie może być uwikłany w zło; skąd w świecie tyle elementów i ekwiwalentów zła? Teodycea chrześcijan, czyli obrona doskonałości boskich stworzeń wyraźnie rozstrzyga spór dobro-zło. Wystarczy przytoczyć I tezę św. Augustyna, by przekonać się o prawdziwości powyższego sądu: "Zło nie należy do przyrody jest dziełem wolnych stworzeń tj. człowieka"; czy też II tezę "Zło nie jest realne jest wyłącznie brakiem dobra". Dlaczego jednak Bóg nie próbował przeciwdziałać złu? Chociaż zło zupełnie nie harmonizuje z porządkiem świata, to jednak jest elementem absolutnie niezbędnym do zachowania owego ładu. A o jego istnieniu stanowią dwa elementarne składniki: wymierzenie kary grzesznikom oraz przygotowanie nagrody dla świętych.
Wśród poglądów teoriognostycznych św. Augustyna najbardziej kluczowym zdaje się być dialog autora z jego własnym rozumem: " Chcę poznać Boga i duszę. "; rozum: " Czy nic więcej?", Augustyn: " Nic z goła." Podkreśla więc filozof, że prawdy absolutne rzeczywiście istnieją w Bogu, i że stanowią idee ponadczasowe. Wiedza o owych prawdach przekazywana jest przez Boga ludzkiej duszy drogą oświecenia, zwaną także ścieżką iluminacji (stąd nazwa poglądu- iluminizm). Droga poznania tego typu była drogą gnozy intuicyjnej, zwaną także poznaniem irracjonalnym. Co więcej, iluminacja stanowiła doskonały twór bożej łaski udzielnej przez Boga wyłącznie jego osobistym wybrańcom. Z teorią oświecenia wiąże się bezpośrednio teoria predestynacji, wedle której możliwość doświadczenia łaski bożej przypisana była wybrańcom decyzją Boga na początku ich stworzenia. Esencję metafizyki filozofa z Hippony stanowi konstruowanie dowodów na wyższość Boga nad światem i analogicznie- duszy nad ciałem. Supremacja Boga jest następstwem tego, iż : I-Bóg to byt najwyższy, bo w pełni autonomiczny-stanowi przyczynę wszelkiego istnienia-zarówno jego powstania, jaki i metamorfo; II- Bóg to zarówno najwyższy przedmiot poznania, jak i jego przyczyna; III- Bóg to dobro najwznioślejsze i przyczyna dobra wszelakiego. Z kolei, dominacja duszy nad ciałem wynika ze sposobu pojmowania duszy przez św. Augustyna, a mianowicie-dusza to substancja samoistna, w pełni autonomiczna, posiadająca trzy zasadnicze funkcje-myśl, pamięć, wolę. Doskonałość duszy przejawia się w tym, że jest ona bliższa Bogu niż ciało. A także w tym, iż posiada możliwość poznania prawd wiecznych, których znajomość przeznacza ją do udziału w wieczności- czyniąc ją nieśmiertelną. Poleca więc św. Augustyn dbałość o duszę, potępiając tym samym jakąkolwiek rozkosz cielesną. " Człowieku, który chcesz poznać siebie, czy wiesz, że istniejesz ?" Po czym pojawia się odpowiedź: " Wiem." " Czy wiesz, że myślisz?" " Wiem." Tego typu formy monologiczne stanowią innowacyjne podejście w filozofii. Stąd też myśl biskupa z Hippony nastawiona jest na introspektywne, intymne badanie własnego wnętrza. Taki charakter jego filozofii dostrzegalny jest później w filozofii Rene Descartes'a- autora słynnego sformułowania "Myślę, więc jestem". Można więc pokusić się o stwierdzenie, że św. Augustyn antycypował wykładnię swego francuskiego następcy.
