Dział - stanowi nadrzędną jednostkę systematyki gleb Polski. Obejmuje on gleby wytworzone pod wpływem jednego z czynników glebotwórczych (g. fitogeniczne, hydrogeniczne) lub pod wpływem wszystkich bez wyraźnej przewagi jednego z nich (g. autogeniczne)

Rząd - obejmuje gleby podobnym kierunku rozwoju, podobnym stopniu zwietrzenia i przemian materiału glebowego, podobnym typie substancji org., jej przemian i powiązania z cz. mineralnymi. Poszczególne rzędy mogą obejmować gleby różniące się morfologicznie, ale zbliżone ekologicznie.

Typ - podstawowa jednostka system. gleb, obejmuje g. o takim samym układzie głównych poziomów genetycznych, zbliżonych właściwościach chem. fizykochem., jednakowym rodzaju wietrzenia, przemieszczania się składników i podobnym typie próchnicy.

Podtyp - gleb wyróżnia się, gdy na cechy głównego procesu glebotwórczego danego typu nakładają się dodatkowo cechy innego procesu, modyfikujące właściwości biol., fiz., i chem. gleb oraz związane z nimi cechy morfologiczne profilu.

Rodzaj - jednostka charakteryzująca skały macierzyste i podłoże gleb.

Gatunek - określa skład granulometryczny utworu glebowego, wyrażony % udziałem poszczególnej frakcji.

CZYNNIKI GLEBOTWÓRCZE:

Klimat - określa on w znacznym stopniu charakter wietrzenia oraz wpływa na kierunki procesów glebotwórczych. Największy wpływ ma wilgotność powietrza, temperatura i opady. Wpływ klimatu na ukształtowanie się i ewolucje gleb odzwierciedla Se w budowie profilu. Im klimat cieplejszy i wilgotniejszy tym intensywniej przebiegają procesy glebotwórcze i tym łatwiej i szybciej ulęgają przemianom gleby.

Woda - od stosunków wodno-powietrznych w glebie zależy rozwój organizmów żywych. Przyspiesza szereg procesów chem. w środowisku glebowym. Działalność wody i kierunek jej przepływu wpływa np. na bielicowacenie, brunatnienie. Widoczny wpływ na g. bagienne. Zamarzając w szczelinach powoduje mechaniczne przemieszczanie materiału.

Biosfera - ściśle powiązana z klimatem, woda i skała macierzysta. Fauna glebowa powoduje: mieszanie mat. glebowego, wzbogacanie gleby w subst. org., obieg składników pokarm., mineralizacje subst. org., stabilizacje struktury. Roślinność chroni powierzchnie g. przed bezpośrednim działaniem deszczu i gradu nie dopuszczając do rozbijania agregatów, wypłukiwania i unoszenia cząstek przez wodę i wiatr. Korzenie wytwarzają kw. org. wywierające wpływ na procesy biologiczne, biochem. i fizykochem.

Rzeźba terenu - stanowi pośredni czynnik, może przyśpieszać lub opóźniać działanie innych czynników. przyczynia się do tworzenia klimatu lokalnego. Związane z nią procesy erozyjne wpływają na profil.

Człowiek - osłabia lub wzmacnia procesy. Zakładanie lasów iglastych na ubogich w krzemiany piaskach nasila proces bielicowania.

Czas - oznacza trwanie procesu powstania i rozwoju gleby, które podobnie jak żywe org. przechodzą stadia rozwoju ulegając ciągłym zmianom. ich tempo zależy głównie od czasu ich trwania i nasilenia działania poszczególnych czynników.

PROCESY GLEBOTWÓRCZE:

Przemywania - polega na przemieszczaniu w głąb profilu wymytych z wyżej leżących poziomów cząstek koloidalnych będących w stanie rozproszenia. Prowadzi do powstania poziomu płowego (Eet) i poziomu teksturalnego (Bt).

Bielicowania - przebiega przy kwaśnym odczynie, polega na rozkładzie glinokrzemianów, wymywaniu w głąb sk. zasadowych. Występuje poziom eluwialny E i iluwialnego B 

Oglejenia - redukcja min. części utworu glebowego przy d. wilgotności przy obecności sub. org. Fe3 przechodzi w Fe2

powstaje poziom glejowy G 

Brunatnienia - stopniowy rozkład glinokrzemianów i uwalnianiu Fe i Al. poziom brunatnienia Bbr 

Bagienny - gromadzenie i humifikacja szczątków roś. w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. Powstają muły lub torfy.

Murszenia - odwodnione warstwy g. org. polega na fiz. i fizykochem. zmianach w sub. org. przede wszystkim w koloidalnej części.

POZIOMY GŁÓWNE:

O - organiczny, zawiera >20% sub. org. świeżej lub częściowo rozłożonej

A - próchniczny, tworzy się w powierzchniowej warstwie o ciemnej barwie dzięki zmumifikowanej materii org.

E - wymywania (eluwialny), bezpośrednio pod O lub A. zawiera mniej próchnicy niż A i mniej 1,5tlenków i frakcji ilastej od poziomu bezpośrednio pod nim. Zwykle jaśniejszy niż sąsiednie poziomy. powstają w nim odporne minerały np. kwarc.

B - wzbogacenia, nagromadzone półtoratlenki i mat. org. na skutek wmywania lub akumulacji rezydualnej.

C - skały macierzystej, stosunkowo mało zmieniony przez procesy glebotwórcze, wykazuje cechy wietrzenia abiotycznego.

G - glejowy, mineralny wykazujący cechy silnej lub całkowitej redukcji w war. beztlenowych, barwa stalowoszara odcień niebieskawy lub zielonkawy.

P - bagienny, cześć profili org. objęta bagiennymi proc. glebotwórczymi.

D - podłoże mineralne.

M - murszenia, charakterystyczne dla pobagiennych gleb org.

R - podłoże skalne, lita lub poprana skała (magmowa osadowa lub przeobrażona)

Poziom glebowy - mineralna lub mineralno-organiczna warstwa znajdująca się w obrębie profilu w przybliżeniu równoległa do powierzchni gleby odróżniająca się stosunkowo jednorodna barwa, konsystencja, uziarnieniem, skł. chem., ilością i jakością mat. org. i innymi właściwościami.

Warstwa glebowa - znajdujące się w obrębie profilu lub pod nim utwory charakteryzujące się cechami i właściwościami związanymi z litogenezą.

CECHY MORFOLOGICZNE

Miąższość - łączna głębokość wszystkich jednolitych genetycznie poziomów zróżnicowania profilu od powierzchni do skały macierzystej. Gleby wytworzone ze skal niemasywnych dzieli się na całkowite (jednolity genetycznie profil o tym składzie sięga, co najmniej do 150cm) i niecałkowite (płytkie jednolite do 50cm, średnio głębokie jednolite 50-100cm i głębokie ponad 100cm)

Barwa - pomocna w odróżnianiu miąższości poszczególnych warstw. zabarwienie jest ściśle związane ze składem oraz fiz. i chem. właściwościami utworów. Biała AlOH2, NaCl itp. Czarna związki humusowe. Czerwona-żółta tlenki żelaza. Brunatnoszare dostateczna przewiewność. Smoliście czarna niedostatek O. 

Struktura - przestrzenne uporządkowanie elementarnych cząstek potraktowanych, jako elementy budowlane gleby. W glebach minerał. można wyróżnić 3 podstawowe typy: agregatowa, rozdzielnocząstkowa i spoista.

Układ gleby - odzwierciedla sposób ułożenia względem siebie poszczególnych ziaren i agregatów oraz charakter porowatości, która powstaje w tych warunkach: luźny, pulchny, zwięzły, zbity.

Nowotwory - widoczne gołym okiem skupienia sub. w różnej formie i składzie chem, które kształtują się i wytrącają w wyniku proc. glebotwórczego. Wyraźnie odróżniają się od otaczającej je masy gleb. zarówno składem jak barwa i kształtem. rozróżnia się nowotwory pochodzenia chem. i biol.

Stopień rozkładu torfu - określany ilością zawartej w nim masy amorficznej humusu wyrażonej w % lub innej umownej skali.