Atmosfera jest jednym z podstawowych elementów ziemskiego środowiska. Jedną z cech, które ją odróżniają od hydrosfery oraz troposfery jest łatwiejsze przemieszczanie się w niej zanieczyszczeń. W wyniku ciągłego przemieszczania się mas powietrza, również zanieczyszczenia łatwo migrują. Efektem może być zanieczyszczenie obszaru oddalonego o wiele setek kilometrów od emitora. W trakcie migracji następuje rozcieńczenie zanieczyszczeń ale równocześnie wzrasta obszar zanieczyszczenia. w warstwie granicznej atmosfery dochodzi do depozycji suchej lub mokrej. Na skutek depozycji zanieczyszczenia zawarte w atmosferze zasilają inne elementy środowiska (wodę, glebę).

Atmosfera naszej planety występuje w postaci gazowej powłoki, mającej chronić życie ziemskie przed szkodliwym promieniowaniem z kosmosu. Atmosfera kształtuje pogodę oraz klimat. Znajduje się w niej wolny tlen, będący podstawą dla organizmów tlenowych i procesów produkcyjnych. Niestety atmosfera jest również składowiskiem odpadów produkcyjnych oraz bytowych. Naruszanie jej składu chemicznego poprzez wpuszczanie do niej zanieczyszczeń, w zależności od ich rodzaju i ilości może znacznie wpłynąć na kondycję przyrody. 

Ogólnie przez zanieczyszczenia powietrza rozumiemy substancje lotne, ciecze oraz ciała stałe w nim zawarte, lecz nie będące jego pierwotnym składnikiem. Do zanieczyszczeń zaliczamy także naturalnie występujące w powietrzu substancje, których ilość znacznie odbiega od normalnej. Ustawa z dnia 31.01.1980 O Ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U.Nr 3, poz.6) przewiduje następującą definicję zanieczyszczenia powietrza: „zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego jest wprowadzenie do powietrza substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą , glebę, wodę lub spowodować inne szkody w środowisku”.

Istnieją różne systemy klasyfikacji zanieczyszczeń atmosfery. Najczęściej stosuje się następujące typy klasyfikacji:

  •   oparta na rodzaju działalności, która emituje zanieczyszczenie. Mogą to być zanieczyszczenia typu naturalnego (biogenne, przykładowo spowodowane erupcjami wulkanów, z mórz i oceanów – są źródłem soli i z pożarów – emisja dwutlenku węgla (CO2), tlenek węgla (CO) i pyłów), zanieczyszczenia typu sztucznego (antropogeniczne) i zanieczyszczenia ze źródeł pośrednich – dotyczą zarówno przyrody, jak i człowieka. Zaliczamy do nich wtórne pylenia skumulowanych odpadów sypkich i procesy gnilne, towarzyszące przemysłowym i komunalnym odpadom typu organicznego;
  •   biorąca pod uwagę rodzaj emitora. Występują trzy podstawowe typy emitorów: punktowe (np. kominy), liniowe (np. autostrada) i powierzchniowe ( np. otwarty zbiornik lub obszar z którego ulatnia się szkodliwa substancja). Wyróżniamy również podział na emitory stacjonarne i ruchome (np. silniki samochodowe);
  •   w oparciu o typ emisji ( zorganizowana lub niezorganizowana);
  •   stan skupienia zanieczyszczeń (gazy, pyły i aerozole);
  •   biorąc pod uwagę pochodzenie emitowanych zanieczyszczeń (krajowe i transgraniczne);
  •   w zależności od sposobu znalezienia się zanieczyszczenia w powietrzu. Wyróżniamy zanieczyszczenia pierwotne, czyli wyemitowane bezpośrednio w powietrze z danych źródeł i zanieczyszczenie typu wtórnego, powstającego w powietrzu w wyniku reakcji pomiędzy poszczególnymi składnikami atmosfery (omawia się je często z efektami wtórnymi).

 Jednym z czynników wpływających na występowanie smogu są warunki meteorologiczne. Powoduje on zwiększenie absencji chorobowej pracowników, hospitalizacji oraz śmiertelności. 

Mobilność zanieczyszczeń atmosferycznych czyni je wyjątkowo niebezpiecznymi dla środowiska. Mogą docierać wszędzie i nie da się ograniczyć ich działania do określonego obszaru, co jest możliwe w przypadku gleby i wody. Często miejsca skażenia są zupełnie nieoczekiwane. Wszystko to tłumaczy dlaczego ochrona atmosfery jest tak ważna dla ochrony wszystkich innych elementów przyrody.

Emitowane do atmosfery zanieczyszczenia pyłowe w głównej mierze pochodzą z przemysłu paliwowo-energetycznego, zwłaszcza elektroenergetycznego oraz ciepłowniczego (najczęściej są to popioły lotne). Duży wpływ ma także metalurgia żelaza oraz stali (emituje najczęściej pyły metalurgiczne). Pyły emituje także przemysł chemiczny, a zwłaszcza nieorganiczny, tworzyw i nawozów sztucznych (popioły lotne), a także przemysł materiałów budowlanych, zwłaszcza cementowy.

Zanieczyszczenia gazowe najczęściej emitowane są przez przemysł paliwowo-energetyczny, a głównie elektro-energetyczny oraz ciepłowniczy (dwutlenek siarki SO2); z przemysłu metalurgicznego żelaza oraz stali (ponad 80% to CO, czyli czad).

Badania i analizy wykazują zmianę struktury substancji i związków zanieczyszczających środowisko.  Przykładowo  w 1980 roku pyły stanowił w 68% popiół lotny, pyły z cementowni w 16% i z zakładów metalurgicznych w 8%, natomiast dziesięć lat później wzrosła ilość popiołu lotnego (do 80%) i zmalał udział pyłów cementowych oraz metalurgicznych po 5% od każdej branży.

Aspekt redukcji zanieczyszczeń lepiej wypada w przypadku zanieczyszczeń pyłowych, niż gazowych. W roku 1980 było ich 92%, a w roku 1990  95%. W przypadku zanieczyszczeń gazowych, 11% w 1980 roku i 16% w 1990. Gałęziami przemysłu najbardziej redukującymi pyły są przemysły elektroenergetyczny, ciepłowniczy, metalurgii nieżelaznej, materiałów budowlanych i chemii organicznej. Niską redukcję stosuje przemysł nawozów sztucznych i mieszanek paszowych, elektromaszynowy, tworzyw sztucznych, włókien chemicznych, a także przemysł spożywczy oraz włókienniczy.

Odnośnie zanieczyszczeń gazowych bardzo wysoką redukcję (70-90%) stosują dwie gałęzie przemysłu: metalurgii niezależnej i tworzyw sztucznych. Mniejszy ale również wysoki poziom redukcji stosuje przemysł nawozów sztucznych , a także chemii organicznej. Małym stopniem redukcji zanieczyszczeń odznacza się przemysł koksowniczy oraz rafineryjny. Niestety często się zdarza, że redukcja zanieczyszczeń jest praktycznie zerowa. Najgorsze jest to, że niejednokrotnie dotyczy to gałęzi przemysłu o najwyższych wskaźnikach emisji, takich jak energetyka, ciepłownictwo, metalurgia, przemysł elektromaszynowy, włókienniczy, spożywczy i materiałów budowlanych.

Duże znaczenie dla oszacowania wielkości zagrożenia, społecznego środowiska oraz kształtowania danych warunków zdrowotnych ma zakres koncentracji obszarowej przemysłowych zanieczyszczeń. Koncentracje na konkretnym obszarze to problem dotykający zwłaszcza aglomeracje miejsko-przemysłowe. Nieprzemyślana lokalizacja ogromnych zakładów przemysłowych w pobliżu miast to powód koncentracji aż 63% emisji krajowej pyłów oraz 70% zanieczyszczeń lotnych właśnie na terenie miast. Należy dodać, iż zajmują one zaledwie 6% powierzchni Polski i zamieszkuje je 56% ludności całej Polski. Dane donoszą, iż 80% uciążliwych zakładów jest położonych w odległości nie większej niż 0,5 km od zabudowań mieszkalnych, natomiast 15% w odległości poniżej 2 km.

Rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, a także wielkość emisji notowana w strefie przypowierzchniowej zależy  od wysokość emitora oraz parametry wyrzutu. Wysokość komina (emitora) ma bezpośredni związek z wielkością emisji. Dane donoszą, iż polski komin wysoki na ponad 100m w roku 1990 wyemitował średnio 10000 t gazów i 2500 t pyłów. Emitory o wysokości 50-100m wypuszczały średnio 670 t gazów oraz 260 t pyłów. Kominy o wysokości poniżej 50m wypuszczały około 12 t gazów i 5 t pyłów w ciągu roku.

Struktura emisji zanieczyszczeń atmosfery jest znacznie podatna na wpływ transportu. Ten wpływ wciąż rośnie, a jak wiadomo 10-15% emisji całkowitej to właśnie emisja z transportu. Należy dodawać, że jest to emisja tuż nad powierzchnią ziemi i że jest wysoce toksyczna, a zatem dużo bardziej szkodliwa.

Zanieczyszczenia powietrza

Związki azotu - dwutlenek azotu (NO2), tlenek azotu (NO), amoniak (NH3), podtlenek i nadtlenek azotu (N2O, NO3), trójtlenek azotu (N2O3) i  pięciotlenek azotu (N2O5) oraz kwasy: azotawy (HNO2), a także azotowy (HNO3).  Tlenki azotu występują w atmosferze naturalnie. Dostają się do niej np. w wyniku erupcji wulkanów. W tych ilościach nie stanowiłyby zagrożenia, jednak wzrost ich zawartości w powietrzu, wynikający z wpływów antropogenicznych określa ich mianem zanieczyszczeń atmosfery. Głównym źródłem związków azotu są silniki samochodowe, elektrownie i wszystkie inne branże przemysłu wykorzystujące obróbkę wysokotermiczną.  Najgroźniejszy jest bezbarwny i bezzapachowy tlenek azotu oraz brunatny, duszący dwutlenek azotu. W obecności pary dochodzi do ich utleniania do N2O5 następnie dającego kwas azotowy V, będący składnikiem kwaśnych opadów. Ponadto sporym źródłem azotu jest rolnictwo, a konkretnie nawozy sztuczne azotowe. Pola uprawne, które nawozi się chemicznie wydzielają do atmosfery znaczne ilości amoniaku.

Dwutlenek siarki (SO2) - to główne zanieczyszczenie atmosfery. Jest to produkt spalania ropy, węgla, czy benzyny. Reaguje on z tlenem, dając tritlenek siarki (SO3). W wyniku reakcji wody (H2O) z powstaje kwas nieorganiczny, a dokładniej rozcieńczony kwas siarkowy (VI) – H2SO4 (stanowi on największe zagrożenie). Tak powstają kwaśne opady, które niszczą roślinność i negatywnie wpływają na wszystkie inne organizmy żywe, w tym ludzi. Z badań wynika, iż bardzo wrażliwe na ich działanie są porosty nadrzewne, które nie rosną tam gdzie występują, np. kwaśne deszcze. Dwutlenek siarki występuje w różnych ilością. Największe jego stężenie jest w zimie. Dzieje się tak, ponieważ jest mniejszy wiatr i częstsze i gęstsze mgły.

Atmosfera jest zanieczyszczana związkami siarki, takimi jak dwutlenek siarki SO2, tlenek siarki III SO3, kwas siarkowy VI H2SO4 oraz siarczany metali. SO2 to bezbarwny, toksyczny gaz o charakterystycznym duszącym zapachu. Rozchodzi się wolno w powietrzu. Jego źródłem są silniki spalinowe, elektrociepłownie i elektrownie cieplne. Powstaje w czasie spalania paliw stałych oraz płynnych, zanieczyszczonych siarką.

Dwutlenek węgla jest związkiem niezwykle mobilnym. W ciągu »3 dni może przebyć ponad 1000 kilometrów.

W procesie fotosyntezy przechodzi w SO3 (jest wysoce niestabilny).

Dwutlenek węgla CO2 - jest gazem bezbarwnym, bezwonnym i stanowi naturalny składnik powietrza. Powstaje podczas całkowitego spalania węgla, a także w wyniku procesu oddychania każdego z organizmów. Jest on asymilowany przez rośliny i wykorzystywany do fotosyntezy, w wyniku której powstają produkty w postaci związków organicznych. Dla człowieka CO2 stanowi zagrożenie dopiero przy większych stężeniach. Zagrożone są natomiast materiały budowlane, których składnikiem są węglany. Wynikiem działania na nie dwutlenku węgla jest ich osłabianie. W karbonie doszło do zasymilowania ogromnych wielkości CO2 w drzewiastych paprotnikach rosnących w tym okresie. Tą drogą zmagazynowały węgiel w swych tkankach, a później powstały z nich pokłady surowca zwanego węglem kamiennym. W dniu dzisiejszym, gdy wydobycie węgla (oraz innych zawierających węgiel surowców) jest ogromne tak samo ogromne ilości tego węgla (w postaci CO2) podczas spalania trafiają do atmosfery. Stale obserwujemy wzrost dwutlenku węgla w atmosferze. Podejrzewa się, iż zużycie całych zasobów węgla spowoduje siedemnastokrotny wzrost tego gazu w ziemskiej atmosferze. Grozi to przegrzaniem się naszej planety. Twierdzenie to oparto na zdolności CO2 do absorpcji promieniowania w postaci ciepła, które odbijane jest od Ziemi i zamiast wyjść poza atmosferę jest na powrót ku niej kierowane. Im więcej w atmosferze tego gazu tym większą stanowi ona barierę dla odbijającego się od Ziemi promieniowania. Jeśli przewidywania się sprawdzą może dojść do topnienia lodowców górskich i tych skumulowanych na biegunach. Jest to jedna z hipotez. Tak naprawdę nie jest rzeczą prostą przewidzieć konsekwencje takiego zjawiska. Dwutlenek węgla to gaz cieplarniany. Podobne właściwości mają: metan, freony i jeszcze inne związki. Natomiast jednym ze źródeł gazów cieplarnianych jest przemysł wykorzystujący procesy spalania ropy naftowej oraz gazu. Duży wpływ na wzrost ziemskiej temperatury ma również wycinanie lasów. Przez to mniej CO2 jest pochłanianego przez rośliny z powietrza.

Tlenek węgla, czyli czad (CO) - jest bezbarwnym, bezwonnym gazem, którego źródłem jest niecałkowite spalanie węgla, paliw w pojazdach spalinowymi, a także w piecach domowych i wielkich piecach fabrycznych służących do wytopu tzw. surówki.  Dlatego największe stężenia czadu notuje się w miastach i okręgach hutniczych. Do największych polskich hut zaliczamy: Huta im. Lenina oraz Huta Katowice. Łączna ilość emitowanego przez nie czadu do atmosfery to 20% całej ilości CO w naszym kraju. Ilość ta jest równa milionowi ton tego związku.  Tlenek węgla nie stanowi większego zagrożenia dla układów ekologicznych, natomiast jest niezwykle trujący dla zwierząt i człowieka. jest on śmiertelnie trujący dla każdego organizmu, w którym transport tlenu odbywa się przy pomocy hemoglobiny. Są to np. wszystkie kręgowce. Działanie CO polega na łączeniu się tego gazu z hemoglobiną uniemożliwiając w ten sposób transport.  Czad powstaje, gdy spalamy węgiel przy zbyt małym dostępie powietrza. Przykładowo jeśli zamknęlibyśmy piec z rozżarzonymi węglami powstanie czad. Gdy wydarzy się to w pokoju, w którym śpi człowiek może skończyć się to tragedią.

Dzisiejsze społeczeństwo jest systematycznie podtruwane CO zawartym w spalinach. Gazy ze spalin zawierają dużo więcej (prawie 2x) CO, niż NOx (tlenki azotu) i węglowodorów wziętych łącznie, a ten czad się nie różni niczym od tego z pieca; jest tak samo trujący. 

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – są to związki towarzyszące człowiekowi od momentu pojawienia się pierwszych procesów przetwórczych, a zatem i zanieczyszczeń środowiska. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne występują w naturze w bardzo zróżnicowanych stężeniach. W stałych zanieczyszczeniach z przemysłu koksowniczego występują w kilku procentach, a w glebach lub pyłach może ich być nawet 10%. Małe stężenia WWA oraz ich własności są przyczyną problemów analizy próbek, w których występują w towarzystwie różnych innych substancji chemicznych.

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne są wysoce lipofobowymi związkami chemicznymi. Wiele z nich zawiera dym tytoniowy, woda, osad wodny, pożywienie, organizmy wodne, powietrze,  olejach mineralnych oraz rafinowane produkty naftowe. Do źródeł naturalnych zaliczamy biosyntezę lub naturalne pożary.  Największym źródłem WWA jest niezupełne spalanie paliw kopalnych, a następnie ich przetwórstwo. Emisja ze spalin może być różna. Jest zależna od spalanego paliwa, a także warunków spalania. W trakcie procesu spalania paliw i utylizacji śmieci powstają również popioły oraz lotne pyły. WWA docierają do wody wraz z opadami, ze ścieków, a także z absorpcji zanieczyszczeń typu gazowego.

Związkiem należącym do grupy WWA jest benzo(a)piren. Jest wybrany jako reprezentatywny (jest ich około 500) dla całej grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Przeprowadzono badania, które wykazały, że pomieszczenia zadymione dymem papierosowym zawierały w powietrzu dawkę przekraczającą 20 ng/m3. jest to dawka przekraczająca kilkadziesiąt razy stężenie tego związku w powietrzu terenów uznanych za czyste.

WWA są niebezpieczne, ponieważ wiele z nich po wniknięciu drogą oddechową, bądź też przez skórę metabolizuje dając pochodne o mutagennych oraz kancerogennych właściwościach. Takim przemianom, w bardzo krótkim czasie ulega przynajmniej 6 związków z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, a są nimi: benzo(a)piren, metylofenantren,  cyklopenta(c,d)piren, benzo(a)antracen,  dibenzo(a,c)antracen i dibenzo(a,h)antracen.

Formaldehyd (CH2OH )– związek zwany potocznie aldehydem mrówkowym. Jest bardzo szkodliwy zarówno dla człowieka, jak i dla innych form życia. NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie) w powietrzu obszarów chronionych dla aldehydu mrówkowego jest równe 0.05 mg/m3 (30 minut ekspozycji), 0.02 mg/m3 (doba) oraz 0.0038  mg/m3 (rok).

Związki siarki – są to przykładowo siarkowodór (H2S) i dwusiarczek węgla (CS2).  Siarkowodór emitują głównie koksownie, garbarnie, gazownie i przemysł wiskozowy. Są niebezpieczne i mogą spowodować porażenie nerwów układu nerwowego. Dwusiarczek węgla ma podobne działanie (również może spowodować śmierć, a nawet ślepotę); powstaje podczas produkcji włókien wiskozowych i tworzyw sztucznych.

Fluorowodór (HF) – należy do silnie toksycznej grupy związków fluoru, będących zanieczyszczeniami środowiska. Stanowi największą część tych zanieczyszczeń. Do jego emisji dochodzi podczas produkcji aluminium, w przemyśle szklarskim, w przemyśle ceramicznym i podczas produkcji nawozów sztucznych.

Ozon - stanowi naturalny składnik atmosfery. Powstaje na wysokości 30km, w wyniku reakcji fotochemicznej oddziaływania promieniowania UV na tlen. Strefa atmosfery w której powstaje ozon nazywa się stratosferą. Powstaje on również w niższych warstwach w wyniku wyładowań atmosferycznych. Ozon zatrzymuje promieniowanie ultrafioletowe, dlatego jego ubytek w atmosferze ma bardzo negatywne znaczenie dla organizmów żyjących na ziemi. Promieniowanie UV niszczy białka z których zbudowany jest każdy organizm. Niestety w 1982 roku nad Antarktydą wykryto dziurę ozonową. Przyczyną ubytku jest emisja takich związków jak freony. Są to związki docierające do ozonosfery i wchodzące z ozonem w reakcje, powodując jego rozpad.

Przy stężeniach nie większych niż 400ppb ozon stanowi składnik stosunkowo czystego powietrza troposfery. Źródłem ozonu jest przenikanie ze stratosfery i w większości procesy fotochemiczne, w których udział biorą tlenki azotu, tlenek węgla i węglowodory, i które przebiegają w warstwie granicznej z powierzchnią Ziemi.  azot zawarty w powietrzu jest w największym stopniu pochodzenia antropogenicznego, a co gorsze stale wzrasta (2% na rok). Stanowi główny składnik smogu. Jedna cząstka ozonu na milion cząstek powietrza stanowi truciznę dla człowieka. Ozon jest trucizną, gdy znajduje się przy powierzchni Ziemi. Ma swój udział w tworzeniu kwaśnych deszczy i smogu fotochemicznego. Na szczęście w troposferze gromadzi się jedynie 10% ozonu, a aż 90% w stratosferze (15 do 50 km), gdzie ma pożądane działanie.

Aerozole, pyły – rozróżniamy pył atmosferyczny, który nazywa się również aerozolem atmosferycznym i pył powierzchniowy, będący materiałem kumulującym się na drogach, w pomieszczeniach domów i miejsc pracy. Powszechnie uważa się, iż pyły są mało groźne. Nic bardziej mylnego. Ich szkodliwość zależy od stopnia rozdrobnienia. Zależnie od aktywności pyły dzieli się na pyły działające:

  •   zwłókniająco – są pochodzenia mineralnego. Zawierają krystaliczną SiO (kwarc, krystobalit, trydynid) i niektóre krzemiany (kaolin, szkło kwarcowe, azbest lub inne). Powodują pylicę;
  •   alergizująco – są w znacznej mierze pochodzenia organicznego, np. pyły bawełny, lnu, herbaty, zboża, sierści zwierzęcej czy tytoniu;
  •   drażniąco – z stałych, nierozpuszczalnych materiałów, np. pyły karborundu, szkła, apatytów, fosforytów i węgla kamiennego;
  •   toksycznie – są to w znacznej mierze syntetyzowane chemicznie (mają zdolność rozpuszczania się w płynach ustrojowych człowieka), ale również mogą to być aerozole pyłu związków fluoru, pyłu siarkowego, ołowiowego, arsenu, rtęci, cynku, miedzi...;
  •   radioaktywnie – są to aerozole, które zawierają pierwiastki o właściwościach promieniotwórczych.

Biologiczne zanieczyszczenia – ważne dla organizmu ludzkiego jest biologiczny typ zanieczyszczenia powietrza (wirusy, bakterie chorobotwórcze, pleśń, saprofity czy glony). Największe niebezpieczeństwo stanowią układy pyłów bakteryjnych, które powstają po wysuszeniu cząstek śluzu i śliny.

Freony - są związkami chemicznymi, zawierającymi w swoim składzie chlor (Cl), fluor (F), węgiel (C) i czasem wodór (H). Przykładowo freon – 11 ma wzór CFCl3, a freon - 12  CF2Cl2. związki te odznaczają się znaczną prężnością pary przy niskich temperaturach, a także dużym ciepłem parowania. Umożliwia to zastosowanie ich w urządzeniach chłodzących (sprężarkach, chłodniach, urządzeniach klimatyzacyjnych i lodówkach). Niestety gazy te powodują stopniowy zanik ozonosfery.

Freony są mało reakcyjne, w związku z czym bardzo długo żyją (więcej niż 100 lat). Nie rozpadają się ponieważ nie wchodzą w reakcje z elementami atmosfery. Dzięki temu mogą docierać do ozonosfery. Następnie dochodzi do ich rozkładu na węgiel, fluor oraz chlor. Dzieje się to pod wpływem silnego promieniowania UV. Węgiel się spala; fluor i chlor reagują z ozonem, w wyniku czego powstają tlenki i tlen o dwóch atomach O2. Chlor reaguje bardziej.

Dr Farman podczas badań prowadzonych na Antarktydzie w 1982 roku w jej zachodniej części odkrył zanik znacznej części ozonosfery nad biegunem. W kolejnych latach dziura ozonowa ulegała powiększaniu. W X.1987 roku stwierdzono 50% ubytek ozonu, w stosunku do jego zawartości w chwili odkrycia dziury ozonowej. W roku 1989 wysokie warstwy pozbawione były aż 95% ozonu. Ozon mierzymy w dobsonach [D]; jego średni poziom nad Ziemią to 300 D. Wyniki badań świadczą o tym, że za zanik warstwy ozonowej odpowiedzialna jest stale wzrastająca koncentracja freonów.

Kwaśne deszcze - są najlepszym i najbardziej znanym przykładem oddziaływania kwasów na przyrodę. Ich występowanie ma bardzo szkodliwy wpływ na środowisko naturalne. Powstają one gdy opad atmosferyczny w dowolnej postaci (deszczu mżawki, mgły, rosy, śniegu, szronu czy gradu) pochłania z powietrza gazy i wypłukuje zawieszone w atmosferze cząstki materii tzw. aerozole atmosferyczne, które następnie w wyniku reakcji przechodzą w kwasy. Kwaśne deszcze mają szereg negatywnych oddziaływań:

  •   zwiększają śmiertelność u niemowląt
  •   zakwaszają rzeki i inne wody
  •   niszczą rośliny i degradują glebę
  •   oddziaływają negatywnie na człowieka i zwierzęta

niszczą dobra materialne człowieka

Smog - to mieszanka pary wodnej, bądź też mgły z dymem. Powstaje przez skumulowanie się znacznej ilości zanieczyszczeń na niewielkim obszarze (np. w mieście). Muszą temu sprzyjać bezwietrzne warunki pogodowe. Jest groźnym zjawiskiem dlatego w miastach i okręgach przemysłowych prowadzi się ciągły monitoring stopnia zanieczyszczenia powietrza. Rozróżniamy dwa typy smogów:

  •   siarkowy, zwany też Londyńskim;
  •   fotochemiczny, tzw. typu Los Angeles.

Smog siarkowy występuje w wielkich aglomeracjach w klimacie umiarkowanym. Jest efektem spalania węgla w połączeniu z dużą koncentracją sadzy oraz tlenków siarki i węgla. Wynikiem oddziaływania na organizmy zwierzęce i ludzi są schorzenia dróg oddechowych i układu krążenia.  W przypadku smogu fotochemicznego powstaje on w klimacie subtropikalnym lub tropikalnym. Tworzy się ze spalin samochodowych, które zawierają czad, węglowodory i tlenki azotu. Działające na nie promienie słoneczne wywołują reakcje zachodzące pomiędzy nimi, co warunkuje powstanie substancji o właściwościach silnie utleniających. Smog fotochemiczny uszkadza drogi oddechowe.