Źródła zagrożeń środowiska naturalnego

Stale wzrastająca liczba ludności, spowodowała nasycenie środowiska naturalnego, w którym przyszło żyć człowiekowi, a także doprowadziła do stopniowego wyczerpania się niezwykle ważnych dla niego zasobów naturalnych. W efekcie, w niektórych rejonach ziemi, zanotowano stan klęski ekologicznej.

Pierwszym dokumentem, przedstawiającym skutki degradacyjnej dla środowiska działalności człowieka, był raport "Człowiek i środowisko", wydany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w roku 1969. Jego autorzy przedstawili szereg przyczyn wyniszczenia środowiska naturalnego, a także jego groźne dla świata skutki. Dla przykładu obliczono, że do tej pory bezpowrotnie wyginęło blisko 150 różnych gatunków ptaków oraz zwierząt, a rocznie zabija się 5 tysięcy fok. Podkreślono też, że stale rośnie liczba odwiertów i wydobycia zasobów mineralnych, co definitywnie niszczy przyrodę, między innymi poprzez zanieczyszczanie powietrza i gleby.

Stwierdzono też, że prowadzona przez człowieka działalność, w prostej drodze prowadzi do zakłóceń środowiska oraz ujemnie wpływa na jego zdrowie. Pierwszej systematyki czynników, które są powodem zanieczyszczenia środowiska, podejmuje właśnie wyżej opisany już raport. Przyjęło się jednak, że najpełniej ujął to zagadnienie I Raport Klubu Rzymskiego, w którym wyróżniono następujące źródła zagrożeń:

  • Geograficzno - demograficzne
  • Techniczno - ekonomiczne
  • Społeczno - kulturowe

Pierwszy typ zagrożeń, wynika przede wszystkim nadmiernej koncentracji gospodarki oraz stałego i niekontrolowanego wzrostu ludności. Wzrost ten, niejednokrotnie przyczynia się do przyśpieszenia procesu urbanizacji oraz przemysłu. Zwiększająca się liczba ludności powoduje, jednoczesny spadek zasobów mineralnych oraz żywnościowych. Stąd też w wielu krajach, zwłaszcza w rejonach Afryki, panuje głód. Warto dodać, że w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, liczba mieszkańców nieprzerwanie rośnie. Zjawisko to , otrzymało nawet swoją nazwę: "bomba ewolucyjna". Co ciekawe, jest ona jednak mniej groźna w krajach najuboższych (np. Indie, Pakistan), niż gdyby miała miejsce np. w Wielkiej Brytanii, czy Francji. Wynika to z tego, że kraje o wysokim rozwoju, zużywają o wiele więcej surowców naturalnych i energii.

Rozwój gospodarczy, a przede wszystkim budowa licznych fabryk i przedsiębiorstw, niekorzystnie wpływa także na powietrze, glebę, wody gruntowe, rzeki. Rośnie liczba wirusów i bakterii, potęguje się hałas. Jak słusznie zauważają autorzy "Podstaw geografii ekonomicznej" "Im większa jest aglomeracja miejska, czy przemysłowa, tym większe powoduje zakłócenia cyklów biochemicznych, koncentruje bowiem produkty z ogromnej przestrzeni w postaci surowców, minerałów, kopalin, płodów rolnych i hodowlanych> Po ich użyciu, odpady nie są zwracane do miejsc, z których zostały sprowadzone, lecz w postaci ścieków lub śmieci są gromadzone na terenie miast." (Podstawy geografii ekonomicznej red. Jerzy Wrona i Jadwiga Rek, Warszawa 2001).

Do czynników technicznych, powodujących trwałe niszczenie środowiska naturalnego, należą:

  • Stosowanie maszyn i urządzeń, które nie posiadają specjalnych atestów ekologicznych.
  • Wdrażanie nowych technologii, bez względu na ich wpływ na środowisko
  • Uciążliwość takich wyrobów jak samochody, samoloty itp.

Do czynników ekonomicznych należą, natomiast:

  • Błędne założenia gospodarcze, które nie uwzględniają spraw środowiska
  • Błędną alokację zasobów

Tym samym, na degradację środowiska, narażone są najbardziej kraje najbardziej rozwinięte, w których od lat obserwowana jest olbrzymia industrializacja, urbanizacja i militaryzacja. Podobny problem maja też państwa, stojące dopiero u progu swojego rozwoju. Nic zatem dziwnego, że twórcy I Raportu Rzymskiego, wprowadzili ideę wzrostu zerowego, który pozwoliłby na zachowanie środowiska naturalnego. Jak piszą już cytowani autorzy "Podstaw geografii ekonomicznej" "Sprzeczność interesów polega na tym, że, że najbogatsze kraje chciałyby zachować przyrodę krajów słabo rozwiniętych dla potrzeb turystyki i wypoczynku, te zaś szanse na poprawę sytuacji gospodarczej upatrują w rozwoju przemysłu".

Kolejny rodzaj czynników, stanowią czynniki społeczno - kulturowe. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

  • Sposób wykorzystania posiadanych zasobów
  • Zmiany krajobrazowe
  • Składowanie i wytwarzanie odpadków
  • Analfabetyzm
  • Zacofanie kulturowe

Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza w latach 1999 - 2000 (wybrane kraje, na jednego mieszkańca)

Tlenki siarki

Kraje

W kilogramach na mieszkańca

Czechy

26,5

Kanada

11,9

Węgry

16,8

Polska

39,2

USA

62,0

Hiszpania

40,3

Słowacja

32,5

Wielka Brytania

20,2

Niemcy

10,1

Dania

5,3

Portugalia

37,5

Włochy

16,2

Francja

14,2

Holandia

6,3

Japonia

6,8

Szwajcaria

3,9

Korea Południowa

23,4

Źródło: Świat w liczbach 2003 - 2004, Warszawa 2003

Tlenki azotu

Kraje

W kilogramach na mieszkańca

USA

83,5

Kanada

15,6

Norwegia

50,4

Szwecja

40,9

Czechy

39,0

Wielka Brytania

27,3

Włochy

26,0

Holandia

25,8

Hiszpania

32,8

Niemcy

20,0

Francja

28,0

Dania

39,2

Austria

22,4

Szwajcaria

14,5

Węgry

22,1

Japonia

13,0

Polska

21,7

Korea Południowa

23,0

Źródło: Świat w liczbach 2003 - 2004, Warszawa 2003

Dwutlenek węgla

Pyły

Kraje

W kilogramach na mieszkańca

Katar

18,4

Irak

12,0

USA

12,7

Kanada

10,0

Australia

9,4

Singapur

9,2

Rosja

3,2

Wielka Brytania

8,9

Czechy

8,7

Belgia

3,2

Niemcy

3,5

Polska

2,8

Norwegia

6,4

Francja

1,3

Japonia

Korea Południowa

Źródło: Świat w liczbach 2003 - 2004, Warszawa 2003