Szklane domy - co to znaczy, kontekst w powieści

Szklane domy są wizją, którą Seweryn Baryka (po powrocie z wojny musi się ukrywać, w obawie przed oskarżeniami o zdradę Rosji) przedstawia synowi, kiedy uciekając przed rewolucją bolszewicką z Baku, jadą pociągiem do Moskwy. Namawia go do powrotu do Polski, ojczyzny, której chłopak urodzony w Azerbejdżanie w ogóle nie zna. Dlatego ojciec kreśli przed oczyma Cezarego idealistyczną wizję szklanych domów, budowanych przez ich dalekiego krewnego (lekarza o zdolnościach technicznych).

Szklane domy - opis

Szklane domy miały być masowo wznoszone w całym kraju przede wszystkim dla ludzi ubogich. Do ich budowy i prawidłowego funkcjonowania wykorzystywano piasek morski i wodę. Tak wykonane szklane domy miały wiele zalet: były proste i szybkie w konstrukcji, tanie, ciepłe, czyste, sprzyjające zdrowiu, a przy tym piękne. Przyczyniały się do podniesienia poziomu życia i satysfakcji mieszkańców, gdyż wszyscy mieszkali w podobnych warunkach.

Szklane domy - symbolika

Szklane domy symbolizują jedną z idei koncepcji niepodległej Polski, przedstawionych w "Przedwiośniu", zawierającym syntetyczną diagnozę sytuacji Polski po odzyskaniu wolności. Szklane domy są idealistyczną, utopijną wizją emigranta-patrioty, marzącego o powrocie do ojczyzny. W obrazie szklanych domów zawarta jest idea kraju, w którym panuje równość, sprawiedliwość społeczna i dobrobyt.

W wizji szklanych domów jako pomysłu na odrodzone państwo istotne są zarówno warunki materialne, jak i inne bezcenne wartości(równość, sprawiedliwość, zdrowie). Aby mogły zapanować, należy zadbać o podstawowe warunki bytowe .Szklane domy są metaforą zmian, które zgodnie z tą koncepcją mają się odbywać na drodze stopniowej ewolucji i postępu technicznego.

Szklane domy - konfrontacja z rzeczywistością

Po samotnym przyjeździe do kraju (ojciec zmarł w Charkowie) Cezary uświadamia sobie, że szklane domy były utopią, że istnieją tylko w marzeniach ojca. Po przekroczeniu granicy i dotarciu do najbliższego miasteczka widzi biedę, błoto, nędzne budynki, zaniedbane obejścia. Mimo, że inni podróżni z pociągu witają ojczyznę ze szczęściem i łzami wzruszenia, Cezary jest rozgoryczony, powtarza: "gdzież  są twoje szklane domy?". Szklane domy stają się symbolem jego rozczarowania, ale także zachętą do poszukiwania innej wizji.