W warunkach obozowych życie człowieka było warte niewiele. Cały system obozowy nastawiony był na upodlenie człowieka, na pokazaniu mu, że jest niczym, zaledwie marnym trybikiem w obozowej maszynerii. Ludziom zawsze towarzyszył w obozach strach i głód. Dla zdobycia pożywienia nie wahali się przed popełnianiem najokrutniejszych przestępstw. Dlatego ludzie w obozach kradli, oszukiwali, wyzbywając się stopniowo resztek wrażliwości moralnej. To jedna strona obozowej rzeczywistości. Byli również ludzie, którzy pomimo wrogiej rzeczywistości potrafili zachować godność i wykazali się postawą w największym stopniu heroiczną.
W obozowym piekle za heroiczne uchodziły czyny zwyczajne, które w innych warunkach nie uchodziły by za takie.
Heroiczną była więc postawa bohaterki opowiadania Zofii Nałkowskiej ze zbioru "Medaliony" pt.: "Dwojra zielona". Kobieta straciła rodzinę, była bez oka, zabrano ją do obozu koncentracyjnego, a ona i tak chciała przeżyć, za każdą cenę. Chciała bowiem po wojnie opowiedzieć o okrucieństwie nazistowskiej ideologii i tym wszystkim co przeżyła i co widziała.
Postawą bohaterską wykazał się także obozowy lekarz, który z narażeniem własnego życia ratował dwóch chłopców. Jego historię zapisała w opowiadaniu pt.: "Dorośli i dzieci w Oświęcimiu" Z. Nałkowska. Inny z kolei lekarz stworzył prawdziwy szpital obozowy, gdzie także narażając własne życie leczył chorych więźniów. Postawa dokonywania przeróżnych eksperymentach na więźniach była mu obca.
Postawę heroiczną widzimy także u Natalii Lwowa - bohaterki wstrząsającego "Innego świata" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Wynosiła więźniom ziemniaki, a inna postać z tej książki - student Kostylew - rozdawał innym chleb, dawał talony na obozową zupę do tzw. "trupiarni". Będąc inżynierem obliczał także wyższe normy wykonanej pracy. W formie protestu opalał sobie rękę, aby tylko nie pracować. Nie chcąc być wywiezionym na Kołymę oblał się wrzątkiem, a następnie zmarł.
Ważną problematyką XX-wiecznej powieści jest walka bohatera o zachowanie godności i człowieczeństwa, nawet w najtrudniejszych warunkach.
To walka samotnika, przeciwstawiającego się zastanej konstrukcji świata, w którym trudno znaleźć możliwości samorealizacji i dojrzewania. Jest również mozolnym zmaganiem się z własnymi słabościami i ograniczeniami. Tylko wewnętrzna siła, samozaparcie i nieustanna chęć wchodzenia na wyższe poziomy człowieczeństwa mogły zapewnić bohaterowi sukces.
