"Oda do młodości" przedstawia poglądy i odczucia młodego pokolenia, zestawione z postawą "starych". Wiersz pokazuje na zasadzie kontrastu dwa światy: zastany, już istniejący oraz ten, który dopiero powstanie za sprawą działania młodości.
Stary świat jest gnuśny, apatyczny i krępujący wyobraźnię. Nie ma w nim nic godnego uwagi, wszystko jest takie jak zawsze, rzeczywistość jest szara i beznadziejna - budzi niechęć, odrazę:
Patrz na dół - kędy wieczna mgła zaciemia
Obszar gnuśności zalany odmętem;
To ziemia!
Reprezentujący stare pokolenie ludzie są egoistyczni i bez serca, zadowalają się swoimi małymi, ciasnymi sprawami:
Patrz, jak nad jej wody trupie
Wzbił się jakiś płaz w skorupie.
Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem;
Goniąc za żywiołkami drobniejszego płazu,
To się wzbija, to w głąb wali;
Nie lgnie do niego fala, ani on do fali;
A wtem jak bańka prysnął o szmat głazu.
Nikt nie znał jego życia, nie zna jego zguby:
To samoluby!
Młodzi ludzie pokolenia romantyków buntują się przeciwko takiej wizji swojego przyszłego życia. Nie chcą być "płazem w skorupie", dążą do zmiany, stworzenia nowej rzeczywistości, w której panowałaby wolność i swoboda. Ich bunt polegał także na chęci wyrwania się ograniczeniom stawianym przez zimny rozum:
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga;
Łam, czego rozum nie złamie:
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramię.
Młodzież zdaje sobie sprawę, że z początku może być im trudno, jednak gdy będą "jednością silni, rozumni szałem" zwycięstwo będzie należało do nich. Stary świat jest chwiejny, wystarczy wspólny wysiłek by runął. Wtedy będzie możliwe życie zgodne z marzeniami i pragnieniami, szczęśliwe i radosne.
Wiersz ma formę apelu skierowanego do młodych ludzi (wiele razy powtarza się zwrot: "Razem, młodzi przyjaciele!..."). Zawiera żądania walki, wspólnego boju o wolność i szczęście. Utwór jest przepełniony optymizmem i wiarą w zwycięstwo.
