Na wstępie analizy warto zwrócić uwagę na okoliczności powstania utworu, który został uznany za jeden z manifestów romantycznych. Rok 1815 był początkiem studiów na Uniwersytecie Wileńskim dla młodego Mickiewicza. Wkrótce wraz z bliskimi kolegami: Tomaszem Zanem, Józefem Jeżewskim, Franciszkiem Malewskim i Onufrym Pietraszkiewiczem, tworzą tzw. Towarzystwo Filomatów, którego członkowie nazywają siebie także miłośnikami wiedzy. Powstaje ono w roku 1817. Filomaci sprzeciwiają się ograniczaniu samodzielności myślenia przez odgórnie narzucone autorytety czy zasady. Promują także samodoskonalenie swojej wiedzy oraz przez wspólne działania formowanie charakterów, jak również etycznych postaw, które przynosiłyby korzyści ogółowi i zarazem satysfakcję jednostce.
Filomaci hołdowali niektórym ideą oświecenia, takim ,jak racjonalne myślenie, kult nauki, duże znaczenie oświaty oraz kształcenia, przyjaźń jako najważniejsza i najsilniejsza relacja w życiu ludzkim. Jednak obok nich kultywowali młodość, którą uważali za podstawowy czynnik stworzenia nowej, lepszej rzeczywistości.
Kiedy w 1829 roku kończy studia, przyjeżdża do Kowna, i obejmując posadę nauczyciela pracuje na spłatę stypendium, które pobierał w trakcie uniwersyteckiej edukacji. Jest to okres wzmożonej wymiany listów między nim i ludźmi z kręgu filomackiego. W liście z 16 grudnia 1819 roku przesyła kolegom słynną dziś Odę do młodości. W między czasie również w towarzystwie dokonuje się pewne przeobrażenie. Pojawia się nowa idea, która wychodząc od samokształcenia i samodoskonalenia, dochodzi do poglądów stawiających działania na rzecz ojczyzny na miejscu pierwszym. Ze Zgromadzenia Pożytecznej Zabawy tzw. Promienistych, powstaje w tajne Towarzystwo Filaretów, określających się miłośnikami cnoty. Kierownictwem tej grupy mają zając się potajemnie Filomaci. 3 maja 1823 roku na tablicy gimnazjum pojawiają się słowa wypisane rękami Michała Platera i dwóch innych uczniów:
Vivat Konstytucja 3 maja, o jak słodkie wspomnienie dla rodaków
Staje się to przyczyną wszczęcia działań śledczych. Najpierw torturowani i przesłuchiwani wielokrotnie chłopcy, ostatecznie są wywożeni na dalekie, rosyjskie ziemie. Fala strachu ogarnia mieszkańców Litwy, a wraz z nią pojawiły się próby samobójcze. Za kraty trafił również Mickiewicz. Później doświadczenia z tego okresu zawarł w Dziadach cz. III.
Współuczniom, współwięźniom, współwygnańcom...
Takiej właśnie tragedii doświadczali młodzi patrioci, którzy wierząc w swoje ideały pragnęli tylko wolności: myśli, czynów, sumienia... Płacili za to często własnym życiem.
