"Ballady i romanse" Adama Mickiewicza powstały pierwszej połowie XIX wieku. W jednym z tekstów o tytule "O poezji romantycznej", jak również kolejnych "Romantyczności" oraz "Świtezi" pojawiły się nawiązania do haseł programowych literatury epoki romantyzmu. Inne teksty także nawiązują do tych treści.

Data wydania "Ballad i romansów" tzn. 1822 rok jest uznawana za początek romantyzmu polskiego. Po raz pierwszy zaprezentowano tu założenia nowej epoki, które stały się przeciwstawne wobec klasycyzmu. Dzieło to można zaliczyć do literatury, która nawiązuje do ludowości. Pojawiają się tu romantyczne założenia, jak również warto zwrócić uwagę na: gatunek literacki, tematykę zaczerpniętą z wierzeń ludowych. Osobną kwestią są bohaterowie: widma, także rusałki oraz duchy. W omawianych utworach prezentuje się nadprzyrodzone wydarzenia, jak również fantastykę oraz tajemnicza atmosferę grozy.

Do podstawowych elementów występujących w balladach można zaliczyć: człowieka, także naturę oraz historię.

Ballada "Świteź"

Utwór był dedykowany jednej z osób bliskich ukochanej Mickiewicza (bratu Maryli Wereszczakówny). W dziele tym mamy do czynienia z ramową kompozycją utworu. Jedna z postaci nawiązuje do przekonań oświeceniowych. Natomiast pojawiająca się dziewczyna staje się łącznikiem między światem ziemskim, a tym samym określanym mianem nadprzyrodzonego. W kwestii historii przywołuje się wyprawę Mendoga w kierunku Nowogrodu, w ten sposób mamy do czynienia z połączeniem przeszłości i teraźniejszości. Natura jednoczy się z ludźmi prawymi. W naturze zawiera się pierwiastek boski, bowiem jej działaniami kieruje sam Stwórca. Świadczą o tym słowa: "(…)Widzisz to ziele dokoła To są małżonki i córy Świtezi Które Bóg przemienił w zioła". Okazuje się, ze motyw historyczny został skrzyżowany z naturą.

"Lilije"

Utwór nawiązuje do pieśni ludowej. Wątkiem historycznym okazuje się wyprawa Bolesława Chrobrego, jednak stanowi ona jedynie tło utworu, nie została jej przypisana żadna funkcja. Pojawiają się postaci charakterystyczne z punktu widzenia psychologicznego. Pustelnik jest uosobieniem wierzeń, także symbolem mądrości ludu oraz zasad moralnych, staje się łącznikiem pomiędzy dwoma światami. Pojawia się ludowe przekonanie o karze za przewinienia. Wyraża się to w słowach: "Nie masz zbrodni bez kary". Akcja toczy się na skraju dwóch światów, zbrodnia dokonana zostaje w świecie ziemskim, natomiast ukaranie dokonuje się w rzeczywistości pozaziemskiej. Zauważalna jest ingerencja duchów w sprawy ludzkie. Naturę przepełniają liczne tajemnicze znaki, piękne lilie są namacalnym dowodem okrutnej zbrodni. Zjawiska ukazują przeżycia bohaterów: "Męża zbójczyni, żona Bieży przez łąki i knieje...Ciemno, wietrzno ponuro Wrona gdzieniegdzie kracze I puchają puchacze".

"Powrót taty"

W utworze nawiązuje się do toposu rodziny, opartej na wzorach chrześcijańskich. Zjawiają się niewinne dzieciątka. Literatura przybiera funkcję oczyszczającą (katharsis). Los bohaterów rodzi naszą litość oraz trwogę.

"Rybka"

Nie pojawia się wątek historyczny. Człowiek jest przedstawicielem ludu, jest uosobieniem romantycznego rozumienia, nie przykłada wagi do panowania nad zjawiskami. Krysia jednoczy się z naturą, świadczy to tym jej metamorfoza w rybę oraz syrenę. Natura jest przychylna działaniom Karysi. Sprawiedliwość ma dosięgnąć pana oraz panią.

"Pani Twardowska"

Utwór zawiera elementy humorystyczne. Następuje ingerencja szatana, tak objawia się jego obecność w świecie ludzkim. Mamy do czynienia z ludowym wyobrażeniem diabła: "Nos jak haczyk, kurzą nogę I krogulcze ma paznokcie". Twardowski przyjmuje rolę łącznika pomiędzy światami.

"Ucieczka"

Dzieło powstało z początkiem lat trzydziestych XIX wieku, w związku z tym nie ukazało się razem z "Balladami i romansami". Mamy do czynienia z dwoma światami: ludzkim (uosabia go dziewczyna) oraz duchowym(narzeczony), rolę łącznika przejmuje czarownica. Świat duchowy załamuje się. Natura wspomaga ludzki świat, wydarzenia oraz uczucia.

W większości utworów pojawia się młoda dziewczyna.