Część II oraz IV "Dziadów" (zwanych wileńsko - kowieńskimi). Zauważamy w nich relacje pomiędzy światem żywych oraz światem zmarłych, dzięki ponadczasowym prawdom - zasady winy oraz kary.

Część II "Dziadów" - opisuje pogański rytuał wywoływania duchów w przeddzień święta zmarłych:

- duchy dzieci - Józia oraz Rózi, które do osiągnięcia spokoju potrzebują ziarnka gorczycy, gdyż w czasie ziemskiego życia nie doświadczyły nigdy smutku, a według romantycznego twórcy, pełnię człowieczeństwa można osiągną jedynie przez zaznanie cierpień.

-duch młodej kobiety imieniem Zosia. Jej dusza nie może osiągnąć spokoju, ponieważ w ziemskim życiu nie doświadczyła co to prawdziwe życie, gdyż ciągle "bujała w obłokach". Każdy musi okazać zrozumienie dla uczuć innych i samemu nauczyć się darzyć miłością.

- zjawa okrutnego Pana. Jego dusza została skazana na nieustające męczarnie w wyniku swoich złych czynów za życia. Zło spotyka zasłużona kara.

Część IV "Dziadów". Jest monologiem lirycznym czołowego bohatera, którym jest duch Gustawa. Zjawia się on w noc, kiedy obchodzi się "dziady", w domu swojego nauczyciela z przeszłości, unickiego księdza. Mówi o swych losach, które dzieli na trzy części:

- pierwsza to "godzina miłości": to pierwsze spotkanie ukochanej, czas najszczęśliwszego uczucia. Romantyczną postawę Gustawa ukształtowały utwory romantyczne ("Cierpienia młodego Wertera", autorstwa J. W. Goethego oraz "Nowa Heloiza", pióra J. J. Rousseau)

- druga to "godzina rozpaczy": bohater wspomina swoje przeżycia, postradał zmysły, kiedy widział wesele ukochanej kobiety z innym mężczyzną i odebrał sobie życie.

- trzecia to "godzina przestrogi": człowiek nie może osiągnąć na ziemi pełni szczęścia i spełnienia. "Kto za życia choć raz był w niebie, ten po śmierci nie trafi ni razu".

Ballady:

"Świteź" - taką nazwę nosi jezioro litewskie, niezwykle tajemnicze, o którym krąży legenda. W celu zgłębienia tajemnicy, uświęcona przez księdza grupa ludzi wybiera się w łodziach na wody jeziora. Wyciągają z niego kobietę, która przedstawia im całą niezwykłą historię związaną z jeziorem, opowiada o zakazie, który zabrania wypływania na jego wody (teraz było to możliwe dzięki błogosławieństwu duchownego). W miejscu tego jeziora było w przeszłości miasto, natomiast widniejące na jego powierzchni kwiaty, były ludźmi. Takiej przemiany dokonał sam Bóg, kiedy ludzie powierzyli mu swoje dusze pod opiekę, w czasie najazdu nieprzyjaciela na miasto (trzeba darzyć szacunkiem dawne zasady, nie można zbeszczeszczać ofiar dawnych czasów)

"Świtezianka"- ukazane są tutaj dzieje uczucia, które łączyło dziewczynę oraz strzelca. Strzelec w czasie jednego z niesamowitych, codziennych odwiedzin dziewczyny, przyrzeka jej wierność, lecz za moment spotyka nimfę usiłującą go skusić. Młodzieniec łamie swoje przyrzeczenie złożone wcześniej dziewczynie i ulega nimfie, lecz wychodzi na jaw, iż był w ten sposób poddany próbie wierności. Za karę został pochłonięty przez głębiny jeziora (należy dotrzymywać przyrzeczeń).

"Lilije" - małżonek powraca do domu z wojny, gdzie zostaje zabity przez swą żonę. Po jakimś czasie, zjawiają się bracia zmarłego. Obydwaj uderzają w konkury do wdowy, lecz ona nie może się na żadnego zdecydować, dlatego postanawia, że rozstrzygnie to los. Ma dokonać wyboru pomiędzy dwoma kwietnymi wiankami. Adoratorzy, nie mając świadomości swego czynu, zrywają lilie rosnące na mogile ich zabitego brata, lecz on zaczyna się dopominać o swą własność. Cała kaplica, gdzie przyszli jego bracia, którzy nie uszanowali spokoju umarłego oraz jego niewierna małżonka, zapada się. (pojawia się kara nie jedynie za zabójstwo, lecz również za kłamstwo, niewierność, nieposzanowanie pamięci i mogiły zmarłego).