Utwór ten jest opisem i analizą tego co dzieje się z ludzkim ciałem i duszą po śmierci człowieka. Z samym tytułem miano początkowo problem gdyż nie wiedziano, czy brzmiał on początkowo tylko "Komedia" i kiedy autor zmienił go na "Boską komedię", w każdym razie obecny tytuł znajduje się już w wydaniu tego utworu z 1555 r.
Akcja utworu polega na tym, że jego podmiot liryczny odbywa wędrówkę w zaświaty. Pojawiają się liczne opisy ładu i porządku, który tam ma miejsce. Porządku symbolicznego, liczbowego (ewidentne i bezpośrednie sięganie do Apokalipsy). Ważna jest przede wszystkim, rozwinięta na wiele sposobów, trójca święta i jej symbolika. Znajdujemy tu podział utworu na trzy części - cantiche, a także rymy stroficzne - zwane tercyny. Wszystkie księgi zawierają trzydzieści trzy pieśni - cantos (jeśli doliczyć do nich pień początkową wstępną to jest ich dziewięć dziewięćdziesiąt dziewięć). Jako ciekawostkę można pamiętać, że liczba trzy to oczywiście symbol trójcy świętej - trinity, a sto, jako dziesięć do kwadratu daje nam symbol oznaczający doskonałość.
Całość utworu również składa się z trzech części - w kolejności: Piekło, Czyściec, Raj. Kiedy skazaniec wchodził do Piekła, spotykał na bramie do niego następujący napis: "Lasciate ogni speranza" - czyli "porzućcie wszelką nadzieję". Skazaniec napotyka na Przedpiekle - Limbo, w którym znajdują się ludzie będący poganami - wśród nich można rozpoznać: Owidiusza, Homera, Horacego. Ci wszyscy myśliciele znaleźli się tam ponieważ nie udało im się rozpoznać i odpowiednio się wobec tego zachować wobec Jezusa Chrystusa. Piekło składa się z dziewięciu kręgów. Tam z kolei znajdują się grzesznicy, wydzieleni na 3 grupy. A więc tacy, którzy folgowali swoim zmysłom, ludzie gwałtowni i ci którzy oszukiwali. Na samym dnie Piekła ma swoje miejsce Lucyfer. Piekło uformowane jest w kształt wielkiego leja.
Następnie autor przedstawia Czyściec. Jest to ogromna góra znajdująca się na miejscu gdzie była Jerozolimy. Po górze tej wspinają się wolno i z trudem dusze zmarłych pokutników. Odpowiednie stopnie Czyśćca są wydzielonymi miejscami dla różnego typu dusz, czy ludzi pokutujących za jakieś śmiertelne grzechy. Podział ten przypomina Piekło, gdzie najwięksi grzesznicy byli na samym dole, a ci coraz słabsi wspinali się kolejno na górę. Na samej górze Czyśćca jest Ziemski Raj. Dante (bo on jest podmiotem lirycznym) tam właśnie dociera i zostaje opuszczony przez dotychczasowego przewodnika Wergiliusza. Później oprowadzać - do Raju - będzie go już jego miłość Beatrycze.
Raj złożony jest z niebieskich sfer. Znajduje się w nim Ziemia, ale również Księżyc, Wenus, Merkury, Mars, Słońce, Saturn, Jowisz - czyli wszystkie planety. Na Raj składa się także Primum Mobile, czy Empirium. Bóg ma swoje miejsce w czymś na kształt róży - białej. Autor zauważa, że w Raju panuje harmonia, ład i porządek. Wszystkie planet (wyżej podane nie w kolejności) mają swoją kolejność według 7 cnót. Zaczynają się one od kardynalnych - czyli moralnych, a kończą się na boskich - czyli wiara, nadzieja i miłość. Wszystkie księgi kończy słowa - "gwiazdy". Wędrówka po raju zakończona jest modlitwą do św. Bernarda - polega ona na tym, że Matka Boska próbuje wybłagać u samego Boga pozwolenie, aby poeta mógł Go zobaczyć. Tak też się dzieje i poeta dostrzega Boga.
