"Pianista" (w początkowym założeniu tytuł miał brzmieć: "Śmierć miasta") to opowieść o dramatycznych losach wybitnego muzyka żydowskiego pochodzenia - Władysława Szpilmana. Jest to zapis autentycznych zdarzeń, jakie miały miejsce w Polsce, podczas drugiej wojny światowej. Wypadki obserwujemy z perspektywy głównego bohatera, trzydziestoletniego Szpilmana, któremu szczęśliwym trafem udało się uniknąć wywiezienia do jednego z obozów koncentracyjnych. Książka miała problemy z ukazaniem się, przez wzgląd na sytuację polityczno-społeczną w powojennej Polsce. Pierwsze wydanie "Pianisty" zostało ocenzurowane, znacznie skrócono tekst rękopisu i dokonano istotnych zmian w treści utworu. Nie wzbudził on dużego zainteresowania wśród ówczesnych czytelników. Historia Władysława Szpilmana przez długi okres czasu pozostawała nieznana. Po wielu latach nieoczekiwanie wznowiono publikację dzieła. Stało się to za sprawą syna artysty, który postanowił upowszechnić znane z licznych opowieści, tragiczne losy swojego ojca. "Pianista" został przyjęty z entuzjazmem przez krytyków i szybko zyskał popularność wśród bardzo szerokiego grona odbiorców. Z czasem doczekał się również filmowej adaptacji, którą mistrzowsko wyreżyserował znany w Polsce i na świecie producent filmowy - Roman Polański. Premiera zakończyła się ogromnym sukcesem, niedługo potem "Pianistę" okrzyknięto jednym z najwybitniejszych dzieł w historii światowej kinematografii.
Rzecz dzieje się w okupowanej Warszawie, w latach 1939-1945. W pierwszych rozdziałach książki poznajemy głównego bohatera, tytułowego "Pianistę" - Władysława Szpilmana. Jest to młody i wybitnie utalentowany żydowski kompozytor, na stałe związany z Polskim Radiem. We wrześniu 1939, w momencie gdy hitlerowskie Niemcy rozpoczynają agresję na Polskę, akurat transmitowany jest jeden z jego wybitnych koncertów Nokturn- Cis- Moll Fryderyka Chopina. Scena wybuchu wojny robi niesamowite wrażenie na czytelniku. Autor zestawia ze sobą na zasadzie kontrastu obrazy przerażonej ludności bombardowanego miasta z nastrojowymi opisami wyjątkowo pięknej muzyki.
Powieść dotyka bardzo trudnej problematyki holocaustu. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy, wobec społeczności żydowskiej od razu zostają wprowadzone restrykcje. Żydzi są prześladowani i poniżani przez nazistów, pozbawia się ich niezbędnych do życia środków, punktem kulminacyjnym okrutnych działań jest stworzenie getta w jednej z mniejszych dzielnic miasta i umieszczenie w nim około pół miliona osób o żydowskim pochodzeniu. Taki sam los spotyka również rodzinę Szpilmanów. Codziennością w getcie jest przemoc i brutalne traktowanie. Trwa tam nieustanna walka o podtrzymanie własnej egzystencji. W 1942 roku, Niemcy przystępują do masowej eksterminacji Żydów. Z Warszawy codziennie wyruszają ogromne transporty więźniów przewożonych do "obozów śmierci" w Oświęcimiu i Treblince. Władysławowi Szpilmanowi cudem udaje się uciec, niestety tragiczny los spotyka jego rodzinę. Dzięki pomocy "Ruchu oporu", przedostaje się poza mury getta. Odtąd jest zmuszony ukrywać się pośród gruzów zrujnowanego miasta. Pewnego dnia, przez przypadek trafia do jednej z willi na peryferiach Warszawy, w której znajduje się fortepian. Mimo świadomości, że okolica jest nieustannie patrolowana przez niemieckich żołnierzy, mężczyzna nie może oprzeć się pokusie zagrania na instrumencie. Zostaje usłyszany przez jednego z oficerów, który na szczęście okazuje się wielkim miłośnikiem muzyki klasycznej i urzeczony talentem Szpilmana postanawia nie denuncjować go. Dzięki pomocy Niemca, pianiście udaje się przetrwać do końca wojny.
Książka stanowi wzruszający zapis o losach człowieka, któremu dane było doczekać zakończenia działań wojennych na frontach Europy i powrócić do normalnego życia. W finale powieści Władysław Szpilman znów współpracuje z rozgłośnią Polskiego Radia i poświęca się grze na pianinie. Całość zamyka koncert żydowskiego muzyka w warszawskiej filharmonii.
Zdarzenia z życia postaci pierwszoplanowej, autor "Pianisty" przedstawił na tle trudnej rzeczywistości wojennej w okupowanej Polsce. Niewątpliwie książka może z powodzeniem pełnić funkcję dydaktyczną. Władysław Szpilman w sposób niezwykle drobiazgowy i realistyczny ukazuje działania wojsk hitlerowskich Niemiec na terytorium stolicy naszego kraju. Powieść traktuje również o funkcjonowaniu obozów koncentracyjnych, powstałych na ziemiach polskich. Uważam, że mogłaby stanowić jedną z lektur przewidzianych w programie nauczania dla uczniów szkół gimnazjalnych czy średnich.
