Temat moralności podejmowany był przez wielu pisarzy w różnych epokach literackich. Wierność, zdrada czy sumienie to uczucia dotyczące każdego człowieka i występujące w różnych postaciach i sytuacjach.
Kordian to tytułowy bohater utworu Juliusza Słowackiego. Piętnastoletni Kordian poeta, człowiek bardzo wrażliwy, niezadowolony z siebie, rozgoryczony wobec świata, nie widzi sensu życia. Jego monolog na szczycie Mont Blanc to przełom w jego dotychczasowej postawie. Kordian, podróżując po świecie, poszukiwał sensu życia. Bohater porównywał rzeczywistość z marzeniami, co przyniosło mu rozczarowanie. W Kordianie zrodził się bunt, bohater chce się poświecić dla ojczyzny wzorem Winkelrieda. Kordian chce przewodzić Polakom w walce. Kordian formułuje hasło "Polska Winkelriedem narodów", z romantycznego kochanka stał się bojownikiem o wolność. Kordian, umieszczony szczycie Mont Blanc głosi: "jam jest posąg człowieka na posągu świata." Doznaje cudownego poczucia siły i potęgi:
"Mogęż, jak Bóg w dzień stworzenia,
Ogromnej dłoni zamachem
Rzucać gwiazdy nad świata zbudowanym gmachem."
Wykazuje też swoje niezdecydowanie:
"Mogę- więc pójdę ! ludy zawołam ! obudzę !
Może lepiej się rzucić w lodowe szczeliny ?"
Kordian podsumowuje swoje doświadczenia z podróży po Europie:
"Uczucia po światowych opadały drogach...
Gorzkie pocałowania kobiety- kupiłem...
Wiara dziecinna padła na papieskich progach...
(...) skapałem się...i ożyłem,
I czuję życie !"
Dokonuje się w Kordianie przemiana wewnętrzna.
Na szczycie Europy następuje prawdziwa metamorfoza, z okrzykiem "Polska Winkelriedem narodów". Kordian przenosi się do Polski. Bohater podejmuje się misji dokonania zamachu na cara. Jest to zadanie ponad jego siły. W decydującym momencie ogarnia go strach, mdleje w progu sypialni carskiej. Zostaje pojmały i skazany na śmierć. Przed dokonaniem wyroku na Placu Marsowym w stronę plutonu egzekucyjnego pędzi goniec z aktem ułaskawienia...Kordian poniósł klęskę, naiwnie wierzył, że zabicie cara przyniesie Polsce wolność, nie miał właściwie żadnego programu działania i zdecydował się na samotną walkę.
Jacek Soplica to bohater "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. W młodości był hulaką i awanturnikiem. Zakochał się w Ewie Horeszkównie, ale jej ojciec nie zgodził się na ich małżeństwo. Soplica był urażony, wiedziony zemstą strzelił do magnata, gdy ten bronił się przed najazdem Moskali. Soplicę okrzyczano zabójcą i zdrajcą. Jacek Soplica odpokutował to srogo, tułał się, rozpił, przeżywał gorycz, ożenił się z "pierwszą napotkaną dziewczyną", której nie kochał i w końcu opuścił kraj. Powrócił na Litwę jako ksiądz Robak, aby przygotować powstanie na Litwie. Agitował do udziału w powstaniu szlachtę zaścianka. W trakcie walki z Moskalami ksiądz Robak zostaje ranny, na łożu śmierci wyznaje, że jest Jackiem Soplicą. Jacek Soplica to typ bohatera romantycznego, wybitna indywidualność, wrażliwy, zbuntowany przeciwko światu i wielki patriota. Zmienia imię, służbą ojczyźnie chce zamazać winy z lat młodości. Soplica przechodzi przemianę wewnętrzną, z hulaki zmienia się w bojownika o niepodległość odrodzenia całego narodu polskiego. Soplica nie był już samotnym bojownikiem jak Kordian, działał wśród społeczeństwa, agitował szlachtę i chłopów do wspólnego udziału w powstaniu w walce o wolność, nie brał na siebie całkowitego obowiązku. Adam Mickiewicz ukazał w "Panu Tadeuszu" patriotyzm. Autor przedstawił patriotyzm szlachty i księdza Robaka, a także obraz walki narodowowyzwoleńczej. Kordian i Jacek Soplica przeżywali rozterki moralne. Dojrzewali wewnętrznie i odnaleźli cel i sens życia. Obranie zasad i wartości ułatwiło im podejmowanie życiowych decyzji.
