Konspekt do tematu:
Motto:
"Zaklinam, daj mi władzę - jedna część jej licha,
Część tego, co na ziemi osiągnęła pycha,
Z tą jedną cząstką ileż ja bym szczęścia stworzył!
(...)
Widzisz, żem pierwszy z ludzi i aniołów tłumu,
Że cię znam lepiej niźli Twoje archanioły,
Wart żebyś ze mną władzą dzielił się na poły."
Adam Mickiewicz, Dziady cz. III
Wprowadzenie:
Tajemnica władzy pasjonowała ludzi od najdawniejszych czasów. Życiem królów i książąt interesowano się, zachwyt budziły ich piękne pałace i możliwość wydawania rozkazów. Wielu pragnęło ponad wszystko dostać się na tron i zarządzać ludźmi. Władza bowiem daje nieograniczone możliwości. Jest jednak również obowiązkiem i wielką odpowiedzialnością w stosunku do ludzi. Ma również moc niszczycielską, wymaga poświęceń i ofiar.
Motyw władcy i władzy często pojawiał się w literaturze. Pisano o królach dobrych i sprawiedliwych, tworzono postacie władców złych, ale pisano również o ludziach, którzy byli zbyt słabi by unieść ciężar władzy lub za bardzo opętani żądzą panowania. Władza ma wpływ na wartości, człowiek pod jej wpływem potrafi całkowicie przewartościować swoją moralność.
Rozwinięcie:
1) Jakie znaczenie ma władza? Czy jest niezbędna by świat funkcjonował poprawnie?
Każda grupa ludzi ma w sobie jednostki dominujące, które wysuwają się na czoło grupy. Wybijają się siłą fizyczna, mądrością, przebiegłością lub cierpliwością. Zaczynają kierować grupą i pomagać jej w osiągnięciu celu. Jednak nad władcą spoczywa odpowiedzialność za całość grupy, zarówno za sukces, jak i za porażki. Władcy decydują zatem o losach społeczności i państw. Jeśli kierują się dobrem człowieka i ochroną jego godności, są uznawani za władców dobrych i sprawiedliwych. Świat pozbawiony władzy zmierzałby w nieokreślonym kierunku, dlatego uważam, że władza jest niezbędnym czynnikiem normalizującym państwo i układy społeczne.
2) Jaka powinna być władza?
Ludzie sprawujący władze są przez społeczeństwa kontrolowani i oceniani. Ważne jest, aby panujący mieli świadomość, że ich sposób władzy podlega ocenie i jeśli nie spełnia ona potrzeb społeczeństwa, może zostać zmieniona. Dobry władca powinien przede wszystkim kierować się dobrem swego narodu i szczęściem jednostki. Najwyższą wartością powinno być życie ludzkie i każdy sprawujący władze powinien stać a jego straży. Inne cechy dobrego władcy to: mądrość i sprawiedliwość, umiejętność przyznania się do błędu i jego naprawa, oraz pokora wobec innych.
3) Jaka nie powinna być władza?
Władcy, którzy określani są mianem tyranów, despotów to ludzie kierujący się przed wszystkim swoją pychą i egoizmem. Znani z historii ludzkości są także królowie niesprawiedliwi, przekupni, tacy, którzy dążą do władzy za wszelką cenę nie oglądając się na cenę, jak przyjdzie im zapłacić. Tych cech rządzący powinni się wystrzegać.
- Przykłady literackie:
Literatura poruszała temat władzy i władców niejednokrotnie. Poprzez wieki powstało mnóstwo portretów literackich rządzących. Pisarze krytykowali, oceniali lub chwalili swoich królów. Przestrzegali przed złymi postępkami pouczając, że każdy czyn zostanie rozliczony i ukarany. Utrwalano postacie historyczne lub tworzono fikcyjne sylwetki, które jednak utożsamiały prawdziwe cechy panujących. Władcy dobrzy i sprawiedliwi doczekali się peanów pochwalnych, które uczyniły ich nazwiska nieśmiertelnymi.
a) Antyk przyniósł kreacje wielu postaci królewskich ( mądry Salomon, okrutny Herod, chciwy Midas, sprytny Odyseusz), jednak do najbardziej znanych należy postać króla Kreona. Władca Teb po objęciu władzy zaczął lekceważyć prawa boskie. Ważniejsze dla niego była duma i pycha niż dobro i prawa poddanych. Swoim uporem doprowadził do śmierci swoich najbliższych. Sofokles podkreśla, że władza jest dla ludzi i to ich dobro jest wartością najwyższą.
b) Wiliam Szekspir w swoich dramatach bardzo często podejmował motyw władzy. Bohaterami jego dramatów byli przeważnie królowie i książęta. Jednak najczęściej mianem "dramatu władzy" określa się Makbeta. Jest to niezwykłe studium człowieka opanowanego namiętnością władzy. Makbet dla tronu królewskiego wstępuje na drogę zbrodni, całkowicie zatracając swój niegdysiejszy system moralny. To uzurpator, który za swe zbrodnie będzie musiał zapłacić własnym życiem, bo nic nie usprawiedliwia takiego sposobu dojścia i utrzymania władzy.
c) Motyw krwawego dochodzenia do tronu, według zasady Machiavellego: "cel uświęca środki" podejmuje w romantyzmie Juliusz Słowacki. Jego dramat Balladyna jest uznawany za polski odpowiednik Szekspirowskiego Makbeta. Balladyna, aby ziścić swe marzenia o awansie społecznym a potem o utrzymaniu się na tronie zabija wszystkich, którzy ośmielą się stanąć jej na drodze.
d)W wieku XX królowie i książęta zostali zastąpieni prezydentami i premierami. Rzadko gdzie władza królewska ma realny wpływ na politykę państwa. Początek wieku XX pokazał jak straszliwa w skutkach jest walka o władzę, jak wiele ofiar wymaga i jak bardzo potrafi zniszczyć zwykłego człowieka. Totalitaryzmy (faszyzm, stalinizm, maoizm) dehumanizowały, odbierały ludziom godność i wolność.
Obraz władzy totalitarnej możemy zaobserwować między innymi w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa. Całkowite zniewolenie, brak indywidualności, strach, podsłuchy, aresztowania, donosy to codzienne życie w totalitarnej Moskwie.
Zakończenie:
Z mojej analizy wynika, że władza doprowadza ludzi do zguby, budzi w nich ukryte namiętności i zło. Czy jednak władza zawsze musi kojarzyć się ze złem i niesprawiedliwością? Czy tak trudno człowiekowi zachować swoje wartości moralne na tronie?
Brak w mojej analizie portretów władców dobrych wskazuje jednoznaczną odpowiedź. Człowiek jest tylko człowiekiem, popełnia błędy, kieruje się pokusami, a władza jest jedną z największych pokus. Tolkien we Władcy pierścieni znakomicie ukazał problem pokusy władzy. Jej symbolem uczynił pierścień, który totalnie opanowuje postacie nie godne władzy, słabe i grzeszne. Tylko ktoś o silnej moralności może ponieść pierścień władzy a potem go zniszczyć.
Władza niszczy rządzących, którzy jak pokazuje historia, są postaciami tragicznymi, skazanymi na klęskę.
