Być czy mieć? - w pewnym momencie swojego życia każdy człowiek musi zadać sobie to pytanie. Ta sytuacja nie zmienia się od wieków, o czym świadczą losy wielu bohaterów literackich. Niektórych z nich zamierzam przedstawić w mojej pracy.
Jako pierwszy przykład przywołam losy tytułowej bohaterki dramatu Antygona Sofoklesa. Bohaterka była osobą głęboko religijną, która nie wahała się w imię miłości do swych braci poświęcić życie. Złamała prawo ustanowione przez króla, bo gorąco wierzyła w wyższość praw boskich, niezmiennych od wieków. Konflikt tragiczny, który dotyka Antygonę, stawia ją przed trudnym wyborem: złamać wyznawane przez siebie zasady i zdradzić miłość do brata, aby ocalić życie, czy też zginąć, ale wierna swym zasadom. I Antygona dokonuje wyboru: woli "mieć" rację i czyste sumienie niż "być".
Kolejnym przykładem może być utwór romantyczny Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza. Jego tytułowy bohater to postać tajemnicza, rozdarta wewnętrznie. On również musi dokonać wyboru: mieć czy być? Jest samotnikiem, walczącym o dobro swego narodu i w imię tego jest gotów poświęcić życie. Kłamstwo, podstęp, zdrada i zbrodnia są drogą do realizacji jego planu. Nie zgadzają się jednak z etosem rycerza i sumieniem uczciwego człowieka. Mogą jednak łatwo doprowadzić zakon do upadku.
Kolejna postać literacka, która musi dokonać wyboru pomiędzy "mieć" i "być", to Stanisław Wokulski, bohater powieści Lalka Bolesława Prusa. Jako kupiec pracuje bardzo ciężko, by zdobyć majątek. Kiedy go osiąga, przerasta grupę społeczną, z której się wywodzi. Ciągle jednak nie znajduje akceptacji w wyższych sferach, wśród arystokratów. Jest wewnętrznie rozdarty - z jednej strony kocha Izabelę, która nim gardzi, z drugiej - nie może się odnaleźć wśród arystokracji. Być czy mieć? - wybór jest trudny.
Przywołam tutaj również głównego bohatera powieści Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego - doktora Judyma. On również musi zadecydować: mieć czy być? Być lekarzem, który może zarabiać dużo pieniędzy, ale leczyć tylko bogatych, których na to stać, czy mieć satysfakcję z wykonywanej pracy i pomagać tym najbiedniejszym? Wybiera tę drugą opcję - próbuje walczyć z zaniedbaniami oraz pomagać biedocie. Ten wybór, choć trudny w realizacji, przyniósł Judymowi satysfakcję.
Przykłady podane przeze mnie powyżej różnią się pomiędzy sobą, ale wszystkie nawiązują do odwiecznego pytania: mieć czy być? Dylemat ten towarzyszył ludziom od zawsze - nie można przecież mieć wszystkiego, trzeba więc dokonywać wyborów. Czasami trudnych, często - kontrowersyjnych, zawsze jednak naszych. Wielu ludzi nie rozumie tego, że trzeba dokonywać wyborów i chcieliby mieć wszystko. W ten sposób mogą tylko tracić, nie można bowiem mieć wszystkiego naraz. W obecnych czasach jednak sytuacja ludzi nieco się zmieniła - "być" i "mieć" są ze sobą związane. Teraz, żeby "mieć" (uzyskać jakieś wartości materialne), trzeba być (ukończyć szkołę, studia itp.). Oczywiście nie zawsze, tak się jednak dzieje w większości przypadków.
