Kariera wiąże się zawsze ze zmianą w życiu bohatera. Często jest to zmiana społecznego statusu, zmiana pracy na lepszą lub bardziej płatną. Zmiana taka jest zazwyczaj krokiem do przodu w życiu bohatera. "Robienie kariery" jest traktowane jako coś pozytywnego, to prestiż i awans. Jednak kariera ma także złe strony. Często jej osiągnięcie wiąże się z wyrzeczeniami, albo nawet z porzuceniem dotychczasowych ideałów. Kariera jest często okupiona bardzo wysoką ceną. Warto prześledzić drogę jaką obierali literaccy bohaterowie.

Przykładem bohatera, który zapłacił wysoką cenę za karierę jest Zenon Ziembiewicz w powieści pod tytułem "Granica." Nałkowska zbudowała swą powieść jako studium zarówno psychologiczne jak i socjologiczne, jednostki. Wskazuje jak różne okoliczności wpływają na decyzje człowieka.

Ziembiewicz pochodził a rodziny zubożałej szlachty. Wychował się na wsi w majątku w Boleborzy. Jego dom rodzinny nie wyglądał jak zwykły szczęśliwy dom. Ojciec zdradzał matkę z wiejskimi dziewczętami, matka nieudolnie próbowała "trzymać w garści" dom. Na wybryki ojca przymykała oko. Zenon widząc swój dom rodzinny podejmuje decyzję, iż nigdy nie chce tak żyć. Chce za wszelką cenę wydostać się z , jak pisze Nałkowska, "boleborzańskiego schematu". Żyć gdzie indziej, robić coś innego. Dlatego Zenon uczy się. Udaje mu się skończyć studia we Francji, w Paryżu. Dzięki swej ambicji i pracowitości stopniowo zaczyna realizować swe marzenia. Jednak w czasie studiów spędza także dużo czasu w rodzinnym majątku. Wówczas niejako wsiąka w atmosferę Boleborzy i przejmuje boleborzańskie zwyczaje. Pozwalając sobie na słabość, podczas lata angażuje się w romans z wiejską dziewczyną Justyną Bogutówną.

Historia z Justyna to dopiero początek lub jeden z przykładów stopniowej zmiany bohatera. Drugim ważnym wątkiem w jego życiu jest jego kariera zawodowa. Ziembiewicz chce być za wszelką cenę uczciwy. Wierzy w swe młodzieńcze ideały i w to, ze będzie mógł je realizować. Jednak rzeczywistość okazała się zupełnie inna. Spotykając się z wpływowymi ludźmi, coraz bardziej ulega ich wpływom. Jednocześnie coraz bardziej ucieka od tego, co dla niego ważne. Najpierw przyjmuje propozycję posady redaktora naczelnego czasopisma pod tytułem "Niva." Jednak pełniąc tę funkcję jest zależny od tych, którzy dali mu posadę. Ludzie korumpują go coraz bardziej. Dzięki politycznym układom udaje mu się być coraz popularniejszym. Coraz bardziej także oddalał się od swych ideałów. Ulegał kolejnym propozycjom, był zależny od innych. Wszystkie swoje decyzje, nawet jeśli były niezgodne z jego światopoglądem, potrafił sobie jakoś usprawiedliwić. Dzięki temu dostał wysoką posadę burmistrza. Wierzył, iż dzięki władzy, którą posiada może zrobić dużo dobrego. Wysokie stanowisko Zenon Ziembiewicz zdobył kosztem ogromnych kompromisów. Chodzi tutaj nie tylko o kompromisy z określonymi ludźmi, którzy byli mu pomocni. Ważne są także kompromisy z samym sobą. Coraz bardziej przesuwał swą moralną granicę, coraz łatwiej szło mu rezygnowanie z wartości. Chociaż nie chciał się sam do tego przyznać. Wierzył, iż nadal jest prawym człowiekiem, który może zrobić wiele dla innych. W decydującej chwili jednak nie sprostał próbie. Nie znalazł zrozumienia, dla tych którym powinien służyć. Jako burmistrz, w czasie zamieszek wydał nakaz strzelania do robotników.

Kariera Zenona Zeimbiewicza była jednak okupiona nie tylko rezygnacja z jego ideałów. Poprzez swój egoizm przyczynił się także do krzywdy Justyny Bogótówny. Poznana w Boleborzy kochanka odnajduje się także w Warszawie. Mimo, iż Ziembiewicz jest zaręczony i planuje ślub z Elżbietą Biecką, to nadal kontynuuje znajomość z dziewczyną. Gdy okazuje się, ze Justyna jest w ciąży Zeimbiewicz namawia ją do tego, aby pozbyła się dziecka, boi się bowiem skandalu, który mógłby zaszkodzić jego karierze. Justyna przystaje na jego propozycję. Jednak aborcja, której się dopuszcza okazuje się być zbyt traumatycznym zdarzeniem. Dziewczyna doznaje obłędu. Co więcej jej krzywda wraca do Ziembiewicza. Justyna chcąc pomścić swoje krzywdy i dziecko wtargnęła do gabinetu Ziembiewicza i oblewa go kwasem. To początek klęski Ziembiewicza. Skandal rujnuje mu karierę, ale co ważne dopuszcza do głosu stłumione sumienie Ziembiewicza. W konsekwencji bohater popełnia samobójstwo.

Bohaterem, który stanowić może przeciwwagę dla postępowania Zenona Ziembiewicza jest Tomasz Judym. Judym to bohater powieści Stefana Żeromskiego pod tytułem "Ludzie bezdomni." Judym jest lekarzem. Wywodzi się z ubogiej rodziny. Dzięki pomocy ciotki udaje mu się zdobyć wykształcenie. Kończy studia medyczne. Wyjeżdża do Paryża. Potem jednak wraca do kraju i otwiera praktykę medyczną w Warszawie. I tak mógłby funkcjonować długie lata robiąc karierę lekarza. On jednak wybiera inną ścieżkę. Opuszcza stolicę, bo ja mówi "nie chce być lekarzem ludzi bogatych." Zamiast tego wybiera pracę lekarza na prowincji. Najpierw pracuje w Cisach, w miejscowości uzdrowiskowej, potem w Zagłębiu jako lekarza górników. Tomasz Judym świadomie rezygnuje z kariery, żeby móc leczyć, tych których nie stać na medyczną opiekę. Jego decyzja jest podyktowana poczuciem obowiązku pomocy środowisku z którego się wywodził. Odczuciem konieczności spłacenia długu, pomocy ty, którzy nie mieli tyle szczęścia co on. Chce spłacić dług, pozbawić się piętna i dlatego świadomie rezygnuje z kariery i dostatniego życia aby móc pomagać innym.

Blaski i cienie kariery ukazuje także Bolesław Prusw powieści pod tytułem "Lalka". Główny bohater powieści także pochodził z niezamożnej rodziny. Stąd terminował w sklepie Micnla i winiarni Hopfera. Mimo tego jemu także udało się zdobyć wykształcenie. Wstąpił do Szkoły Przygotowawczej, skończył także uniwersytet. Prócz tego Wokulski w niedługim czasie dorobił się dużego majątku. Był bowiem nie tylko bystry i inteligentny ale także bardzo operatywny. Kupieckie zdolności, pozwoliły mu na pomnożenie majątku. Jednak jak pokazały dalsze losy kariera kupca okazała się nie być chlubną kartą w życiorysie Wokulskiego. Wokulsko zakochuje się w Izabeli Łęckiej. Łęcka pochodziła z arystokracji, mimo, iż w ówczesnym czasie wiele z rodów arystokratycznych ubożało i traciło swój prestiż. Jednak mimo tego nadal bardzo wysoko ceniła swe pochodzenie i nie dopuszczała do swych kręgów wszystkich. Wokluskiemu zależało na tym, aby zostać przyjętym życzliwie w kręgi wyższych sfer ponieważ do nich właśnie należała Izabela. Z miłości do niej gotów był zrobić niemal wszystko. Z miłości o niej także poniósł klęskę i zdecydował się nawet na odebranie sobie życia (choć nie wiemy do końca jak potoczyły się jego losy). Izabela jednak nie znalazła zrozumienia dla inteligencji, wykształcenia i operatywności Wokluskiego. Wystarczyło jej, że mężczyzna nie ma odpowiedniego pochodzenia aby przekreślić mężczyznę. Izabela reprezentowała poglądy dużej części arystokracji i bogatej szlachty, która pogardzała ludźmi takimi jak Wokulski. Pogardzała ich inteligencją i przede wszystkim nie szanowała tego, co zrobili, gardziła ich pracą gdyż uważał ja za niegodną szlachty. Nie szanowała więc także ich kariery okupionej ciężka pracą. Choć dążenie do kariery ma wiele wad i niesie z sobą dużo niebezpieczeństw, to jednak taka postawa nie wydaje się dobra. Najlepszym rozwiązaniem jest jak się wydaje zachowanie umiaru.