„Pan Wołodyjowski” Henryka Sienkiewicza

Bohaterowie powieści:

Michał Wołodyjowski - jest tytułowym bohaterem ostatniej części Trylogii Henryka Sienkiewicza pt. "Pan Wołodyjowski". Jest on mężczyzną niewielkiego wzrostu, nazywają go "małym mężczyzną"; jest on znakomitym żołnierzem i niezrównanym szermierzem; nosi też zaszczytne miano "pierwszej szabli Rzeczpospolitej". Jego malutka i drobna postura bywa często zwodnicza dla przeciwników, którzy dopiero po jakimś czasie zaczynają wierzyć, że mają przed sobą naprawdę wielkiego wojownika. Poznajemy Michała Wołodyjowskiego w już w "Ogniem i mieczem" jako dowódcę podjazdu, który wysłał książę Jeremi Wiśniowiecki do Rozłogów po Helenę Kurcewiczównę, wybrankę Jana Skrzetuskiego. Wówczas pan Michał był młodym żołnierzem; nie interesował się zbytnio polityką i tym, co się dzieje; koncentrował się na wypełnianiu swoich obowiązków. Zakochany był wtedy w Anusi Borzobohatej - Krasieńskiej. Był on siebie bardzo pewny i sądził, że dzięki swoim niekwestionowanym zdolnościom we władaniu szablą szybko wzbudzi szacunek innych ludzi. Michał bardzo często sam prowokował potyczki na szable, chcąc sprawdzić swoje umiejętności.

Michał Wołodyjowski był kompanem Skrzetuskiego w czasie poszukiwań Heleny - zawsze bardzo chętnie niósł pomoc swoim przyjaciołom. W tym czasie uratował on pana Zagłobę z opresji Kozaków - walczył on wtedy z Bohunem, zrzucił go nawet z konia. Potem już razem z panem Zagłobom i pacholikiem Skrzetuskiego Rzędzianem, wyrusza Wołodyjowski do Czortowego Jaru nad Waładynką, aby uwolnić Helenę z rąk czarownicy Horpyny. Pomaga również uciec potem przed pościgiem Tatarów. Odniósł on też znaczne zasługi w obronie Zbaraża i Beresteczka. W 1654 roku jest już pułkownikiem i dowódcą chorągwi laudańskiej. Potem po wielu różnych przygodach jego kompanem broni jest Kmicic. Przez niego został Michał wplątany w niemałe przygody i kłopoty. W czasie wojen szwedzkich Michał Wołodyjowski zdobył niemałą sławę rycerską i potwierdzeniem opinii "pierwszej szabli Rzeczpospolitej".

W powieści "Pan Wołodyjowski", w której jest on bohaterem tytułowym, Michał przygotowuje się do długo oczekiwanego ślubu z Anusią Borzobohatą - Krasieńskią. Wtedy spotkała go wielka tragedia - dziewczyna nagle umarła na niewiadomą chorobę. W desperacji Michał chce pójść do klasztoru, ale Zagłoba go stamtąd wyciąga. W niedługim czasie Wołodyjowski poznał podopieczne swojej siostry - Basię Jeziorowską i Krzysię Drohojowską. Na początki ciągnie ku Krzysi i nawet ma w stosunku do niej pewne zamiary. Został on jednak wysłany na rozkaz hetmana Sobiewskiego, a Krzysia wstępuje do zakonu. Po niedługim czasie wrócił i okazało się, że Krzysia zakochał się w jego przyjacielu Ketlingu. Początkowo bardzo go to złościło, potem ustąpił. Wówczas Basia Jeziorowska zwierza mu się ze swojej miłości do niego. Wołodyjowski jest zupełnie oczarowany dziewczyną - pełną temperamentu i życia, do tego piękną. Pobrali się oni i po czterech latach osiedli w stanicy Creptiowie razem z Zagłobą. Tutaj musi on czasem zmagać się z Kozakami. Jest nieświadomy zdradzieckich planów swojego oficera Mellechowicza, którym tak naprawdę jest Azja Tuhajbejowicz. Azja jest zakochany w Basi. Azja chce porywać Basię i okrutnie traktuje Nowowiejskiego. Wówczas Wołodyjowski zorientował się jak groźny jest Azja.

Wybucha wojna w Turcją - Wołodyjowski na polecenie Sobiewskiego razem żoną i Ketlingiem pojechał do twierdzy w Kamieńcu Podolskim. Jest on razem z przyjacielem obrońcą zamku. Wykazał się tam wielką odwagą i z determinacją broni murów zamku. Dowódcy zamku w obliczu klęski postanawiają oddać zamek - wtedy Wołodyjowski i Ketling wysadzają zamek i giną razem pod gruzami twierdzy.

Barbara Jeziorowska - jest jedną z głównych postaci w powieści "Pan Wołodyjowski. Jest ona sierotą z bogatej rodziny szlacheckiej; była wychowana przez pana Makowieckiego i jego żonę, która z kolei była siostrą Michała Wołodyjowskiego. Dziewczyna "Różowa jak pączek róży, jasnowłosa, o bystrych niespokojnych oczach i zawadiackiej minie", interesowała się wojaczką, tak jak chłopcy, lubiła fantazjować; była bardzo odważna; pan Zagłoba nazywał ją czasem "hajduczkiem". Poznała Michała, który uczy ją fechtunku; od razu przypadł jej ten kawaler do gustu. Po jakimś czasie wyznała mu ona miłość i została jego żoną. Razem osiedli w Creptiowie na kresach. Jest on na tyle odważna, że mąż pozwala jej wziąć udział w potyczce z Kozakami pod przywództwem Azba - beja. Niestety spada z konia; leżała na stepach i wtedy przybył zakochany w niej Azja Tuchajbej, wykorzystując sytuację, pocałował ją. Potem podczas jazdy z eskortą tatarską do Raszkowa Azja wyznaje swoją szaleńczą miłość Basi; dziewczyna jest zupełnie przerażona i broni się przed porwaniem - uderzyła Azję rękojeścią pistoletu, obezwładniając go. Potem sama wraca do męża do Chreptiowa, ale po drodze ma jeszcze kilka nieprzyjemnych przygód - napadają ją zbójcy, gonią wilki, jest zagrożona utonięciem w rzece - gdy dociera do domu mdleje w ramionach Michała. Ta przygoda bardzo zagroził jej życiu. Gdy wybuchła wojna z Turcją, Basia towarzyszyła Michałowi w Kamieńcu Podolskim, gdzie trwał już najazd wojsk sułtańskich. Niepokoi się ślubami, które składa pan Wołodyjowski i Ketling. Przysięgli oni, że nie oddadzą zamku w obce ręce, choćby mieli zginąć. Niestety musi ona widzieć tragiczne tego skutki - na jej oczach twierdz wybucha, a jej mąż ginie. Próbuje ona być silna i dzielna po tej tragedii.

Ketling - Hassling - występuje on w powieści Henryka Sienkiewicza pt. "Potop" i "Ogniem i mieczem". To człowiek "nadzwyczajnej piękności (...) oczy błękitne, pełne jakowegoś smutku i zamyślenia, rysy twarzy nadzwyczaj foremne (...), długie włosy i broda z cudzoziemska przycięta". W "Potopie jest to postać raczej drugoplanowa - jest Szkotem, osiadłym na stałe w Polsce; służy Bogusławowi Radziwiłłowi; opiekuje się Ketling Oleńką Billewiczówną, którą więzi Radziwiłł w Taurogach. Okazuje on dziewczynie pomoc i współczucie - to stanie się przyczyną, dla której jego przyjaciółmi staną się Michał Wołodyjowski i Onufry Zagłoba. Bardzo silne więzy przyjaźni połączyły go zwłaszcza z Wołodyjowskim. W "Ogniem i mieczem" Ketling wydaje się być bardziej spolonizowany. Poznał on Krzysię Drohojowską i zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia - jest ona piękną panną; wcześniej jednak dała słowo Wołodyjowskiemu. Ketling z prawdziwym bólem słucha tych wiadomości; Krzysia mówi mu: "nigdy nie będę twoja". W rozpaczy chce on nawet opuścić Polskę i wrócić do swojego kraju, ale po kilku perypetiach i szczerej rozmowie z Michałem Wołodyjowskim, który z początkową niechęcią ustępuje mu ręki Krzysi, zostaje i żeni się z nią. Potem, gdy wybuchła wojna polsko - turecka jest Ketling razem z Basią i Michałem w oblężonym Kamieńcu Podolskim. Jest tutaj dowódcą fortecy i artylerii. Razem z przyjacielem ślubuje wiernie bronić zamku, aż do ostatniej chwili - kiedy okazuje się, że zamek ma zostać oddany w ręce wroga - wspólnie wysadzają fortece w powietrze i giną przywaleni gruzem.

Azja tuhaj - Bejowicz ( Mellochowicz ) - jest jedną z głównych postaci w "Ogniem i mieczem", jest synem słynnego wodza tatarskiego Tuchaj - beja - ma Azja na piersi wytatuowany znak - rybę, która świadczy o przynależności do rodu Tuhaj - beja. Był porwany jako młodzieniec z nadmorskiego ałusu przez pana Nienaszyńca. Chciał on wymienić chłopca na swoją siostrę Halszkę, która była uwięziona w tatarskim jasyrze. Azja jednak został odbity przez zbójców, którzy żądali okupu. Małego Azję porzucona ledwie żywego na stepie. Tam odnalazł go pan Nowowiejski; wychował on Azję w swoim domu. Azja zakochał się w córce pana Nowowiejskiego, Ewce, a pan wychłostał go okrutnie; młodzieniec zbuntował się i uciekł z domu pana, poprzysięgając sobie w duchu, że się zemści. Przyjął on nazwisko Mellechowicza, udawał chrześcijanina; przystąpił on do wojsk polskich pod rozkazy hetmana Sobiewskiego; tam dowodził on oddziałem Lipków, czyli litewskich. Był on postrzegany jako bardzo tajemniczy człowiek, niepewny, ale bardzo dobry i sprawny żołnierz; dla Tatarów był on niemalże Bogiem. Wkrótce oddano Azję pod rozkazy Michała Wołodyjowksigo; przy tej okazji poznał on Basię, która była już wtedy przecież żoną Michała, zakochał się w niej bez pamięci. Potem okazuję się, że nazwisko Mellechowicza nie jest prawdziwym; nikt się jeszcze nie domyślał, ze człowiek ten jest zdrajcą i szykuje się do wielkiej zemsty. Powszechnie było wiadomo, że Azja pertraktuje z Tatarami, którzy służą sułtanowi - miał ich rzekomo namawiać do przejścia na stronę króla polskiego. W niedługim okresie czasu wychodzą na jaw zamierzenia Azji. Pod Raszkowem, gdzie znajdują się zaprzyjaźnione wojska tureckie, Tuhaj - bejowicz w rozmowie z Basią, wyznał on swoje uczucia Basi Wołodyjowskiej. Zamierza on porwać wystraszoną tymi wyznaniami kobietę, ale w szamotaninie udaje jej się okaleczyć i obezwładnić szalonego napastnika - Basia wybija mu rękojeścią pistoletu oko i łamie jego nos. Azja jest zły i dziki; rozeźlony takim obrotem spraw postanowił zniszczyć Raszków - tak się też dzieje. Czyni tam prawdziwą rzeź mieszkańców, brutalnie morduje ich; bierze też jeńców, którzy skazani są na jego zemstę. Tam spotyka też Ewkę, swoją dawną miłość; dziewczyna jest w nim nadal zakochana, ale on oddaje ją jako nałożnicę swojemu towarzyszowi, Adurowiczowi; pana Nowowiejskiego zabija brutalnie nożem. Potem razem ze swoim oddziałem przechodzi na stronę sułtana; gdy wybucha wojna polsko - turecka, walczy on już zupełnie otwarcie przeciwko Rzeczpospolitej. W czasie tej wojny zostaje Azja złapany i pojmany przez Adama Nowowiejskiego, któremu Azja zhańbił narzeczoną. Młody Nowowiejski chce się zemścić. Już jako niewolnik trafia Azja z powrotem do Raszkowa i tam trafia w ręce strasznego wachmistrza Luśni. On nabił Azję na pal, wyłupił mu drugie oko, następnie podpala. "Wśród nocy i pustki został tylko na wysokim palu sam Azja, syn Tuhaj beja - i świeci długo...".

Pan Nowowiejski - pochodzi on ze starej rodziny szlacheckiej; jest surowy i gwałtowny; wziął on pod opieką małego Azję, nie wiedział przecież, jakie jest prawdziwe pochodzenie dziecka. Po jakimś czasie odkrył on flirt Azji ze swoją córką, Ewką, ukarał oboje młodych - wychłostał Azję. To wydarzenie spowodowało, że chłopak znienawidził Nowowiejskiego; Azja uciekł z jego domu. Nowowiejski jest szczerze zdziwiony, gdy po jakimś czasie spotkał Azję w roli oficera hetmańskiego. Nowowiejski bardzo cierpi z ręki swojego dawnego podopiecznego ze chłostę, którą kiedyś mu spuścił. Azja w porywie szału i złości, zabił okrutnie Nowowiejskiego nożem na oczach córki.

Adam Nowowiejski - jest on dwudziestodwuletnim młodzieńcem, synem pana Nowowiejskiego; jest on bardzo wysoki i silny. Adam pełni rolę oficera w służbie hetmańskiej. Swego czasu podobała mu się bardzo Basia Jeziorkowska; niedługo potem poznał on jednaj Zosię Boską, w której zakochuje się i postanawia z nią ożenić. Przyczyną jego nieszczęść jest Azja Tuhaj - bejowicz - to on zabija jego ojca, hańbi ukochaną, a siostrę oddaje w niewolę Tatara. Te tragedie spowodowały, że Adam bardzo zmarniał; był załamany i przygnębiony; obiecał sobie zemścić się na Azji. Szybko nadarza się ku temu okazja, ponieważ wybucha wojna polsko - tatarska i Adam dowodząc trzystoma dragonami, schwytał jeszcze w Turcji Azję Tuhaj - beja i zniszczył prowadzony przez niego oddział Lipków. Sam bierze Azję w niewolę. W Rzeczpospolitej jedzie młody Nowowiejski ze swoim jeńcem na miejsce straszliwej rzezi, czyli do Raszkowa. Tutaj ma nastąpić okrutna zemsta i kaźń Azji Tuhaj - bejowicza. W okrutny sposób Azja zostaje nabity na drewniany pal i spalony. Adam Nowowiejski ogląda te męczarnie swoje największego wroga, ale przez chwilę nie poczuł on ulgi. Jest on już zupełnie wykończony psychicznie; w wojnie z Turkami wręcz szuka śmierci, jest nieuważny. Adama Nowowiejskiego zabił jakiś janczar podczas bitwy Polaków z Tatarami pod Chocimiem.

Ewka Nowowiejska - jest ona córką Nowowiejskiego i siostrą Adama. Zakochana jest ona w młodym Azji. Ale to uczucie surowo jest ukarane i zabronione przez ojca. Dowiaduje się ona po latach, że Azja jest oficerem i służy wojsku Rzeczpospolitej; miłość znowu odżywa, Ewka ma nadzieję, że uda się tym razem, w innych okolicznościach. Nie domyśla się ona nawet jak okrutnym człowiekiem jest Azja. Niestety musi się ona o tym sama przekonać, ponieważ widzi śmierć swego ojca, a potem staje się nałożnicą przyjaciela Azji, Adurowicza. Została ona w końcu sprzedana do haremu i niczego więcej się o niej nie dowiadujemy.