Oświecenie było najlepszym czasem dla rozwoju publicystyki. Wychodzi ona nie tylko w formie broszur, ale także w czasopismach. Poza tym sprzyja temu zjawisku nieciekawa sytuacja w kraju: stronnictwo reformatorskie jest przeciwne konserwatystom, musza przekonać społeczeństwo do zmian, uświadomić drogę wyjścia z osłabienia politycznego i gospodarczego. W wyniku tych powodów nastąpił intensywny rozwój publicystyki przesyconej tematyką polityczną.

Stanisław Staszic urodził się w 1755r. w Pile, zaś zmarł w 1826 roku. Jego rodzina była średniozamożna, ale mimo to Staszic uzyskał dobre wykształcenie i został księdzem, ponieważ to była jedyna droga, aby mieć wpływ na losy kraju. Swoje myśli zawarł w dwóch dziełach: "Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego" (1787)oraz "Przestrogi dla Polski" (1790). W pierwszym zajmuje się edukacją i wychowaniem, prawodawstwem, władzą wykonawczą i sądowniczą, sposobem wybierania władcy. Autor jest zwolennikiem demokratycznych rządów i sprzeciwia się władzy jednej osoby. W rozdziale zatytułowanym "Polska" zajmuje się problemem emigracji.

Drugi utwór, pt.: "Przestrogi dla Polski" jest adresowany głównie do szlachty, aby pohamowała swoje przywileje i dała je innym stanom. Pisze także o prawach człowieka i wprowadzeniu ich na terenie całej Rzeczpospolitej. Krytykuje magnatów i oskarża ich o brak poszanowania dla prawa, egoizm, zachłanność i rozpasanie szlachty. Wini ich za wszystkie zrywane sejmiki i demoralizację narodu. Podsumowuje to słowami: "Z samych panów zguba Polaków". Najwięcej miejsca poświęca kwestii zwiększenia praw dla mieszczan i chłopów, bo przecież te grupy społeczne decydują o rozwoju kraju, utrzymują go swoją pracą. Staszic mówi też o tym, ze główną droga do urbanizacji kraju jest postawienie na rozwój handlu i rzemiosła, dlatego trzeba zadbać o prawa dla miast, które są w końcu centrami przemysłowymi. Kiedy Polska zniknęła z mapy Europy Stanisław Staszic powrócił do nauki. Okazał się być wspaniałym geografem i geologiem a także założycielem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Hugo Kołłątaj należał tak jak Staszic do obozu postępowego. Pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej. Studiował na Akademii Krakowskiej i uzyskał doktorat z filozofii. Brał udział w pracach Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i współpracował z KEN- em. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego całkowicie poświęcił się pracy na rzecz kraju. Napisał utwór, pt.: "Do Stanisława Małachowskiego... Anonima listów kilka", w którym przedstawił program reform, który przyczynił się do uchwalenia Konstytucji 3 maja. Stworzył grupę o nazwie Kuźnica Kołłątajowską, złożoną z radykalnych pisarzy. Podczas powstania kościuszkowskiego wchodził w skład Rady Najwyższej Narodowej. Został aresztowany przez Austriaków i uwięziony, Kiedy wrócił do Polski zajął się pisaniem dzieł z historii, filozofii. Do najważniejszych z nich należą: "Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego, o przyszłym sejmie Anonima listów kilka" oraz "Prawo polityczne narodu polskiego" z apelem "Do Prześwietnej Deputacji". On również domagał się dziedziczności tronu, zniesienia liberum veto, większych praw dla mieszczan i polepszenia doli chłopów. Chciał oddać władze wykonawczą w ręce ministrów, a nie sejmu, który miałby się składać z dwóch izb: dla szlachty i dla mieszczan. Sprzeciwia się pańszczyźnie, chce wolności osobistej chłopów. Ale zarówno Staszic jak i Kołłątaj nic nie wspomina o uwłaszczeniu chłopów. ostrzegał szlachtę przed gnębieniem poddanych, ponieważ może się zdarzyć, że oni zemszczą się "przygotowuje zemstę na swych dręczycieli". Jeżeli chodzi o układy społeczne to Kołłątaj pisał: "Czy biały, czy czarny niewolnik, czy pod przemocą niesprawiedliwego prawa, czy pod łańcuchami jęczy - człowiek jest i w niczym od nas się nie różni".

F. S. Jezierski należał do członków Kuźnicy Kołłątajowskiej i cieszył się dużym szacunkiem jako najdzielniejszy wśród całej ekipy organizacji, która liczyła dwanaście osób. Żył w latach 1740-1791. Miał przydomek "wulkanu gromów kuźnicy". Napisał wiele utworów, z których największym było dzieło zatytułowane "Katechizm o tajemnicach rządu polskiego...". Autor pisze tu o tym, że Polska jest nietypowym krajem, jakby królestwem, jednak nie ma nikogo, który byłby posłuszny królowi, a rządy ma szlachta, która kierowana jest przez inne osoby. Jezierski twierdził, że Rzeczpospolitą tworzą przywileje szlacheckie i anarchia. W innym wierszu pt.: "Wezwanie rządu polskiego", który ma kształt modlitwy, autor krytykuje szlachtę, obarcza ją wina za osłabienie kraju. Jezierski dość ostro atakuje formy rządzenia magnaterii. Ma jednak nadzieję, że wszystko można naprawić i kiedyś Polska przejdzie wielką przemianę i przeobrazi się w cudowny kraj ze wspaniałym rządem.

Publicyści swoją działalnością literacką propagowali walkę z anarchią i przywilejami szlacheckimi. Chcieli dokonać postępowych reform zarówno ustrojowych, jak i społecznych, domagając się jak najszybszego wprowadzenia nowego prawa w życie.