W polskiej literaturze renesansowej przedstawione zostały dwa odrębne ujęcia polskiej wsi.
Jedno z nich reprezentowali dwaj najwięksi polscy renesansowi twórcy Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. W takich utworach jak Rejowski "Żywot człowieka poczciwego", Kochanowskiego "Pieśń świętojańska o Sobótce, "Na lipę", "Na dom w Czarnolesie". Są one obrazem polskiej wsi, prezentują jej sielankowy obraz i pokazują jak powinno wyglądać życie na wsi pełne spokoju i życia w pełnej harmonii z naturą. Drugie ujęcie renesansowe ujęcie wsi przedstawiające bardziej prawdziwy obraz polskiej wsi. Przedstawione jest tu bowiem prawdziwe życie chłopstwa na wsi realne, pełne konfliktów społecznych, niesprawiedliwego wyzysku chłopów pańszczyźnianych. Przykładami takich utworów są "Krótka rozprawa między Panem Wójtem a Plebanem" Mikołaja Reja, "Żeńcy" Szymona Szymonowica .
Piękno polskiej wsi opisywał Mikołaj Rej w "Żywocie człowieka poczciwego". Przedstawił on w drugiej księdze swego utworu ideał poczciwego szlachcica, w którym dominuje niezwykły spokój i życie w pełnej harmonii z otaczającym go światem. Doskonały szlachcic prowadzi spokojne życie bez większych konfliktów ze swoimi sąsiadami, ze swoim panem i prowadząc takie spokojne życie doczeka pięknej i równie spokojnej starości. Mikołaj Rej porównuje życie ludzkie do pór roku. Tak jak zmieniają się pory roku tak też powinno się zmieniać życie ludzkie. Wszystkie prace polowe powinno się wykonywać z miłością i ogromnym oddaniem. Każda pora roku rządzi się swymi własnymi prawami i wymaga odrębnego przygotowania. Wiosną trzeba posadzić nowe drzewa i krzewy, trzeba obcinać i szczepić nowe drzewa, poprzycinać stare gałęzie. Lato przynosi czas wielkiej radości z piękna które udało się osiągnąć, można radować się widokiem owoców które przyniosą jesienią bogaty plon. Dobrze prowadzone gospodarstwo potrafi zaspokoić wszystkie potrzeby mieszkańców wsi. Chłopi mogą cieszyć się tym co sami sobie wyhodowali: owocami, warzywami, mięsem jajkami. Rej, nawet w na pozór nieproduktywnej zimie umie znaleźć coś dobrego. Twierdzi on bowiem, że zimą właśnie może spędzać miło czas ze swymi przyjaciółmi, może polować albo łowić ryby w zamarzniętych stawach i rzekach a potem przezywać pełne pogody wieczorne biesiadowanie.
"Krótka rozprawa ....." Mikołaja Reja ma już zdecydowanie inny charakter nie jest już on aż tak sielankowy, pełen jest obiektywizmu a nawet realizmu. Los chłopa zobrazowany w tym utworze jest niezwykle trudny i smutny. Przypomina Rej wyzyskiwanie chłopów przez szlachciców. Wspomina nieustanne podnoszenie czynszów i zwiększanie pańszczyzny.
Obraz wsi przedstawia również drugi renesansowy polski poeta Jan Kochanowski. Jest to równie pogodny obraz polskiej wsi jaki spotkaliśmy już w twórczości Reja. Szczególnie widoczne jest to w utworze pod tytułem "Pieśń świętojańska o Sobótce".
Jest to cykl pieśni dwunastu panien , które głoszą chwałę poezji, śpiewu, tańca, radosnego śmiechu i przede wszystkim szczęśliwego przebywania na wsi. Na wsi odnaleźć można bowiem wszelkie potrzebne człowiekowi szczęście. Pożywienie, piękno oraz wolność. Spędzanie czasu na wsi jest o wiele bezpieczniejsze niż podjęcie jakiegokolwiek innego zawodu żołnierza czy marynarza.
Pochwałę życia na wsi odnajdziemy również w takich utworach jak na przykład "Na lipę" czy "Na dom w Czarnolesie". We fraszce "Na lipę" chwali Kochanowski spokojne wiejskie życie, otaczająca natura stanowi ukojenie dla człowieka i jest dla niego również tym co zabezpiecza jego los i byt.
Natomiast we fraszce " Na dom..." przekazuje Kochanowski swym czytelnikom głęboką i uniwersalną prawdę o Boskiej opiece nad każdym ludzkim życiem. Życiem przepełnionym prostotą, dobrym zdrowiem, czystym sumieniem i spokojnym bytowaniem w swoim własnym gnieździe ojczystym", żadne bogactwa nie są w stanie z tym konkurować.
Szymon Szymonowic w "Żeńcach" ukazuje wieś w dwóch aspektach. Pierwszy przedstawia wieś jako miejsce realizacji dwóch różnych bytów. Wspaniałego i bogatego życia starosty i nędznego życia chłopów. Między chłopem a starostą istnieje bowiem konflikt interesów. Chłop powinien być staroście we wszystkim posłuszny, powiadamiać go o wszystkim, co chce zrobić i kiedy chce zrobić. Starosta jest natomiast pod każdym względem wolny i sam może całkowicie o sobie decydować. Chłop pańszczyźniany narażony jest na wielkie często i fizyczne cierpienie. Bywa że jest głodny i nieszczęśliwy...
Tak różne przedstawienie wsi związane jest oczywiście z funkcją literatury jaką musiała ona pełnić oraz z wzorcami jakie ona reprezentuje. Wzór pięknego sielskiego życia potrzebny był do tego aby ukazywać piękno rodzinnego kraju, piękno ojczyzny w której żyli Polacy. Aby konstruować wzorce godne naśladowania, które byłyby przykładem dla wszystkich mieszkańców naszego kraju. Pozwalałyby uczyć miłości do otaczającego świata, przyrody, pogodnego życia i traktowania z szacunkiem żyjącego obok drugiego człowieka, be względu na to kim by on był. Renesansowych twórców zachwycał bowiem człowiek jego wielkie możliwości i godność jaką powinien on być otoczony. Sielankowy obraz, do którego tak często nawiązywali polscy renesansowi twórcy poprzez swój poetycki obraz miał wzywać do przemian mających na celu poprawę losu tych, którym powodziło się najgorzej i najtrudniej było im żyć. W taki też sposób literatura odrodzenia spełniała ona swoje parenetyczne cele.
