Potocznie ogrodem nazywamy teren zajęty pod uprawę roślin ozdobnych lub użytkowych z wyznaczonymi trawnikami, alejami, grządkami, klombami kwiatów. Może on wywoływać zazdrość sąsiadów zachwycając swoim pięknem lub wręcz przeciwnie, odstraszać dzikimi roślinami, które zaniedbane przez właściciela uschły, zgniły czy też rozrosły się na wszystkie strony. W literaturze jednak ogród znaczy coś więcej niż trawnik, kwiaty ozdobne czy drzewa. Jest to motyw mający ogromny potencjał, ponieważ można formować jego znaczenie według własnych potrzeb. W jednym utworze można go uczynić miejscem rajskim i szczęśliwym, a w drugim jego przeciwieństwem – na przykład miejscem czyjejś śmierci. Często pojawiającym się znaczeniem ogrodu jest również umysł ludzki.

Jednym z najbardziej znanych ogrodów w literaturze jest Ogród Eden pojawiający się w Biblii. Jest on miejscem zamieszkania pierwszych ludzi - Adama i Ewy. Zdecydowanie można nazwać go rajem dla człowieka. Zachwyca on bogatą roślinnością, obfitością zwierząt, drzewami rodzącymi cudowne owoce. Życie w nim jest łatwe, wolne od problemów, beztroskie i spokojne. Wszystko jednak kończy się wraz z zerwaniem jabłka z drzewa poznania dobra i zła przez Ewę. Przez to kobieta wraz z Adamem zostają na zawsze wygnani z raju. Symbolika tego ogrodu jest prosta – oznacza on bezgrzeszność, zbawienie, szczęśliwe życie oraz dom, w którym niczego nam nie brak i czuje się w nim bezpiecznie. Zerwanie jabłka było dążeniem człowieka do poznania prawdy, chęcią wtajemniczenia, ale również symbolem nieposłuszeństwa i samowoli. Samo jabłko symbolizowało grzech.

Drugim ogrodem o podobnym znaczeniu jest Ogród Hesperyd, według mitologii greckiej miejsce rajskie i wspaniałe. Jego wyjątkowość podkreślały wyprawione w nim uroczystości weselne Zeusa i Hery. Z okazji ich ślubu bogini Gaja podarowała im cudowną jabłoń, której złote owoce posiadały niezwykłą moc przywracania młodości i sił. Dostęp do nich jednak był bardzo trudny. Sam ogród znajdował się na krańcach Zachodu, wśród wysokich gór, a chronił go smok o dwóch głowach. Do tego wejść do niego można było jedynie po zachodzie słońca. Ogród Hesperyd jest więc symbolem rzeczy pożądanej, zawierającej liczne bogactwa, lecz prawie nieosiągalnej dla zwykłego śmiertelnika.

W polskiej literaturze ogród również porównywany jest do raju, lecz w bardziej przyziemny sposób. We fraszce „Na lipę” Jana Kochanowskiego cała uwaga została poświęcona jednemu drzewu na wsi – tytułowej lipie. Jest ona przedstawiona jako element wielkiego świata przyrody życzliwego człowiekowi. Zapewnia przybyszowi cień, chłód, wygodę i ciszę. Autor porównuje ją nawet do wcześniej wspomnianego Ogrodu Hesperyd, co podkreśla jak bardzo wyjątkowa jest dla niego, pomimo bycia jedynie zwykłym, pospolitym drzewem. To „zwykłe” drzewo symbolizuje bezpieczeństwo i harmonię, jakie zapewnia człowiekowi spokojne życie na wsi. Podobny zachwyt pozornie powszechnymi roślinami możemy zauważyć chociażby w dziele Adama Mickiewicza pt. „Pan Tadeusz”. Obszerne opisy otaczającej bohaterów przyrody i wychwalanie każdego jej elementu utwierdzają nas w przekonaniu, że polskie wsie są bliskoznaczne z rajem.

Zostawiając temat ogrodu jako raju przechodzimy do „Kandyda” autorstwa Woltera. Powiastka ta z racji bycia filozoficzną, zawiera w sobie wiele symboli i motywów, które można interpretować na jeszcze więcej sposobów. Najbardziej wyróżnił się jednak motyw ogrodu, zaznaczony pod koniec hasłem „trzeba uprawiać nasz ogródek”. Życie człowieka. To właśnie symbolizuje ogród w „Kandydzie”. Słowo „uprawiać”, oznacza tyle, co „pracować nad sobą”. Dążyć do bycia jak najlepszą wersją siebie. Dbać o swoje ciało i umysł, dokształcać się, stawiać sobie nowe cele i uparcie starać się je osiągnąć. Zdanie to sugeruje, że człowiek powinien całe życie poświęcać dbaniu o siebie oraz własne priorytety, pomimo związanymi z tym bólem i wyrzeczeniami.

Ogród jako człowiek czy też życie człowieka pojawił się również w dziele Francesa Hodson Burnetta pt. „Tajemniczy ogród”. Tytułowe miejsce zostaje nam przedstawione jako zignorowane, niechciane i zaniedbane. Wraz z biegiem wydarzeń w książce zaczyna się jednak zmieniać. Zmiany również dotyczą głównych bohaterów powieści – dziewczynki Mary, jej przyjaciela Colina oraz jej wuja. Bohaterowie przechodzą długotrwałą metamorfozę, powoli zyskując nowe chęci do życia i stając się ponownie szczęśliwymi ludźmi. Razem z nimi, zaniedbany ogród pielęgnowany później przez dzieci odzyskuje swoje kolory i odżywa na nowo. Dla wuja Mary jest on symbolem szczęścia oraz bolesnych wspomnień, związanych ze śmiercią żony. Ogólny motyw ogrodu w tej powieści symbolizuje to, że człowiek nawet gdy całkowicie upadnie nie powinien tracić nadziei na zmianę i starać się pracować nad sobą, ponieważ na pewno ma swój powód do życia, który może starać się zignorować.

Podsumowując, motyw ogrodu w literaturze można określić jako bardzo uniwersalny, co czyni go naprawdę ciekawym. Może być przedstawiany dosłownie, jako realne miejsce pracy i odpoczynku, lub symbolicznie – jako raj, przedmiot pożądania, życie człowieka czy też jego umysł. Nie dziwne, że artyści na przestrzeni epok tak chętnie po niego sięgali. W końcu ogrody otaczają każdego i nikomu nie są obce. Ważne jest tylko, by umieć docenić ich piękno oraz nie zostawiać ich zaniedbanych.