Epopeja miała ujmować obraz danego narodu lub grupy społecznej w ważnym dla niej, przełomowym momencie dziejowym. Reymont, baczny obserwator życia społeczności polskiej dostrzegł na przełomie wieków taki moment w przemianach zachodzących na polskiej wsi. Przeżyły się już wzorce feudalne, chłopstwo zostaje uwłaszczone, wywodzący się ze wsi ludzie mają pewne, choć niewielkie możliwości kształcenia się, pojawia się wśród chłopstwa świadomość narodowa, obywatelska. Reymont ujmuje w swojej czteroczęściowej powieści moment wstępowania chłopów w poczet pełnoprawnych członków społeczności, świadomych swojej wartości dla państwa i wartości państwa dla nich. Przekształcająca się wieś ciągle jest jednak pełna odwiecznych problemów- nędzy, ciemnoty i zabobonu. Reymontowska tetralogia układa się zgodnie z czterema porami roku, w których rozgrywają się kolejne odsłony powieści. Akcja zaczyna się na jesieni, z końcem września, a zamyka w sierpniu. Tytuły tomów odpowiadają temu układowi- Jesień, Zima, Wiosna, Lato. Tłem dla rozgrywającego trójkąta miłosnego Jagienki, Boryny i Antka jest bogaty obraz wiejskiej społeczności, obyczajów, tradycji, typowej dla wsi obrzędowości, wierzeń, zachowań i rządzących społecznością wiejską praw. Ludowość miesza się z bezwzględnością natury i naiwną pobożnością mieszkańców Lipiec. Rytm życia wsi w pełni dostosowany jest do przemijających pór roku, które wyznaczają czas aktywności- siewu, zbiorów, żniw, i zimowego odpoczynku. Uniwersalizm ujęcia życia Lipczan sprawia, że Lipce stają się "mikrokosmosem", syntezą polskiej wsi. Również stylizacja językowa- autorski twór Reymonta nie odpowiadający żadnej konkretnej gwarze wskazuje na bardzo ogólnie, uniwersalnie pojętą społeczność wiejską, odkonkretyzowanie przedstawionej historii i problemów, które urastają do rangi uogólnień. Czytelnik wchodzi w fikcjonalny świat Lipiec bardzo głęboko, prowadzony przez narratora należącego do świata przedstawionego powieści, chociaż nie będącego bohaterem wydarzeń. Narrator ma wgląd w serca i umysły bohaterów, jednak jego język- naznaczony wpływem gwar, podobny do języka, jakim posługują się Lipczanie wskazuje, że jest on jakby jednym z mieszkańców wsi. Narrator jest wewnątrz wsi, utożsamia się z jej mieszkańcami, wyznaje ich zasady moralne i etyczne, należy do gromady. Różne jest jednak natężenie subiektywizacji narracji- tak jak różne jest zaangażowanie czytelnika w lekturę. Są momenty, które bardziej "obchodzą" narratora, a są takie, od których stara się zdystansować poprzez obiektywizację przekazu. W opisach przyrody narrator również rezygnuje z języka gwary, bazując na słownictwie i metaforyce polszczyzny literackiej.

O tym, że "Chłopów" uznaje się za epopeję, świadczy charakter jej głównego bohatera, którym nie jest żadna szczególna postać, a cały stan, cała wieś stanowiąca zamkniętą, kompletną społeczność ze swoim systemem praw, wartości, z odwiecznym rytmem działania, pracy, życia. Fabuła nie opisuje wydarzeń niezwykłych, a raczej typowe konflikty i problemy wsi- oddających pieczę nad majątkiem starych rodziców, którzy aby nie stanowić obciążenia dla młodych przez całe lato tułają się po świecie żebrząc, romans żonatego z Hanką Antka z Jagną- piękną chłopką, która wyszła za mąż za ojca Antka- starego Borynę, najbogatszego gospodarza we wsi, próba wyzwolenia się spod rządów despotycznej matki braci rozpieszczanej Jagny. Obok wątku romansowego obserwujemy typowe problemy życia wsi- pokoleniowe spory o ziemię, ubóstwo chłopów bezrolnych, hierarchizacja wiejskiej rodziny, którą niepodzielnie rządzi gospodarz- właściciel ziemi i domostwa. Pozostali członkowie rodziny muszą pracą w gospodarstwie zapracować na swoje utrzymanie. Jednym z najważniejszych cech społeczności wiejskiej jest niezwykłe poczucie wspólnoty, gromady, z której nie wolno się wyłamywać, której nie wolno się przeciwstawiać. Dlatego najcięższą karą dla Jagny jest wyrzucenie jej poza społeczność, dlatego Antek nie ujmuje się za kochaną kobietą- bo nie chce sprzeciwiać się gromadzie, do której należy. W tle akcji i obrazu wsi przebijają także problemy narodowe- walka z dworem o las, nowi osadnicy, rosyjska szkoła itd.

Liczni bohaterowie powieści tworzą barwną mozaikę obejmującą pełny przekrój wiejskiej społeczności- od rządzącego wsią wójta i najbogatszego gospodarza- Boryny, przez średniozamożnych chłopów- jak matka Jagny Dominikowa, po żyjących na skraju nędzy chłopów bezrolnych, parobków, żebraków itd. Panoramę wsi dopełnia ksiądz, młynarz, mieszkańcy dworu.

W powieści mamy okazję oglądać niemal rok z życia wsi- wkraczamy w sam środek już zawiązanych spraw, konfliktów i problemów, opuszczamy ją, gdy część z nich jest już rozwiązana, część zaś dalej będzie rzutować na życie wsi, już bez naszej obecności. Wszystko to wynika z braku jednego, głównego wątku, który swoim przebiegiem i rozwiązaniem zamykałby ostatecznie opowiadaną historię. Natomiast w Lipcach po wygonieniu Jagienki, po aresztowaniu i uwolnieniu chłopów życie niewzruszenie nadal będzie toczyć się swoim biegiem.

"Chłopi" jako powieść- epopeja zawiera w sobie wiele elementów uogólniających jej treści, wskazujących na uniwersalizm Reymontowskiego ujęcia wsi. Po pierwsze przedstawione postaci, mimo żywego odmalowania, reprezentują raczej typy właściwe dla każdej społeczności wiejskiej niż indywidualności- bogaty gospodarz, wójt, młynarz, ksiądz, kobiety, wiejska biedota, niemal nienamacalny, ale obecny w powieści dwór- to zestaw typów służących ukazaniu zwyczajowych, ogólnych relacji występujących w społeczności wiejskiej, jej uniwersalnych problemów. Dlatego mieszkańcy "Lipiec" nie mówią żadną konkretną gwarą, ale "uniwersalnie" potraktowanym językiem wsi, dlatego żaden z wątków nie zyskuje przewagi, wszystkie są jednakowo ważne, służące kształtowaniu pełnego, żywego obrazu polskiej wsi, część z nich w ogóle nie zostaje rozwiązana w otwartej kompozycji dzieła. Bohater powieści również nie jest zindywidualizowana, jest nią pełna społeczność wiejska, nazywana w powieści "gromadą". Gromadę łączą wspólne obyczaje, obrzędy, moralność, wspólnota interesów (solidarna walka chłopów w obronie lasu), wspólne prawa, jednostka nie znaczy tutaj nic, dlatego Antek decyduje się poświęcić Jagnę, odwraca się od niej pozwalając na wyrzucenie jej ze wsi, bo pragnie zachować jedność skłóconej gromady, do której należy.

"Chłopi" jako epopeja to także realistyczna, naturalistyczna wizja wsi i życia wiejskiego, którego problemy, charakter, atmosferę, typowość przedstawił autor w sposób niezwykle trafny, tworząc syntetyczny, pełny obraz chłopskiej egzystencji końca dziewiętnastego wieku. Wielowątkowość akcji nie skupiającej się na rozwoju jednego konfliktu pozwala także na obiektywizm, uniknięcie zbędnej hierarchizacji problemów; wszystkie wydarzenia, symultanicznie ukazane sceny z życia różnych mieszkańców wsi składają się na pełną, barwną mozaikę, organizm badany pod lupą pisarza- naturalisty. Naturalistyczne podejście do człowieka i rządzących nim czynników widoczne jest także w pełnym poddaniu się człowieka i jego życia rytmowi natury oraz niezwykła siła biologicznych popędów pokonujących swoją potęgą moralne obyczaje narzucone przez gromadę.

Reymont jest jednak kimś znacznie więcej niż tylko badaczem, naukowcem przeprowadzającym sekcję na życiu dziewiętnastowiecznej wsi. Jest przede wszystkim pisarzem obdarzonym niezwykłą wrażliwością na przyrodę, na niezwykłą, nieraz okrutną naturę, kształtującą, ogarniającą i układającą w logiczny, harmonijny i nieodwracalny ciąg całość życia na wsi. Dlatego w opisach przyrody, obyczajów, w rozbudowanych, homeryckich opisach i porównaniach rezygnuje z elementów gwarowych, czyniąc fragmenty opisowe arcydziełami liryzującej prozy. Reymont jako pejzażysta skłania się ku impresjonizmowi, bawi się kolorem, grą świateł, barwna plamą. Natura nie jest jednak jedynie obiektem, przedmiotem opisu, w "Chłopach" jest równoprawnym bohaterem- niejednokrotnie personifikowanym, dynamicznym, współuczestniczy w akcji, nierozerwalnie związana z życiem i postępowaniem powieściowych postaci.

Widoczne są w "Chłopach" także elementy symboliczne, np. przejmująca, nabierająca uniwersalistycznych cech symbolu śmierć Boryny- mitycznego siewcy oddanego swojej ziemi, z której żył i na której chce umrzeć. Mityzacja wsi i jej mieszkańców (wieś Lipce zostaje wyodrębniona z całej reszty świata) również świadczy o związkach tej powieści z eposem. Moment dziejowy, moment przemian, w jakim została uchwycona obrazowana społeczność dotyczy ewolucji w samym jej wnętrzu, dotykającej jej najważniejszych, zdawało by się odwiecznych i nienaruszalnych podstaw. Tradycyjną formą, jednostką społeczności wiejskiej była patriarchalna rodzina, w której absolutną władzę sprawował ojciec- właściciel gospodarstwa, które funkcjonowało jak rodzinna "firma", na której dobro pracowali wszyscy członkowie rodziny- sami nie będący współwłaścicielami, nie decydujący o niczym, w pełni podporządkowani woli ojca. Koniec dziewiętnastego wieku przyniósł zmiany w tym zastanym schemacie. Młodzi nie chcieli już pracować u rodziców, chcieli posiadał choćby niewielką, ale własną ziemię, chcieli mieć moc decydowania o swojej ziemi i losie. Konflikty pokoleniowe, próby usamodzielnienia się młodych przedstawiają np. wątki Antka i Boryny, Dominikowej i jej synów. Co więcej, młode pokolenie mieszkańców wsi jest również aktywne na szerszej płaszczyźnie społecznej- nie boi się występować w obronie swoich praw np. podczas konfliktu z dworem o las.

Akcję i patetyczną wymowę "Chłopów" urozmaicają i łagodzą sceny i postaci komiczne- to element również wywodzący się z tradycji epickiej. U Reymonta rolę taką spełnia Jagustynka, Ambroży, sceny wiejskiego sądu, niektóre opisy postaci biorących udział w fabule. Komizm równoważy monumentalność całej mitologizującej wieś i jej tradycje powieści.