Komedia Gabrieli Zapolskiej "Moralność Pani Dulskiej" została napisana po to , aby nie tylko wyśmiać ale również uwypuklić wady społeczeństwa jej czasów.
Termin dulszczyzna został utworzony od nazwiska głównej bohaterki komedii Gabrieli Zapolskiej "Moralność Pani Dulskiej". Określa się tym mianem osoby o wątpliwym kręgosłupie moralnym, których głównie charakteryzuje głupota i chciwość połączona ze skrajnym wręcz skąpstwem, ale również fałszywa sromność i równie fałszywa religijność, połączona z pogardą dla osób niżej sytuowanych oraz ogólny brak szacunku dla ludzi.
Pełny tytuł utworu brzmi: "Moralność Pani Dulskiej. Tragifarsa kołtuńska" co sugeruje, że nie jest to utwór przedstawiający cechy jednostki, a symbolizuje mentalność całej grupy społecznej, o podobnie skrzywionej moralności. Mieszczaństwo w tamtym czasie określane było mianem kołtuństwa i pani Dulska jest jej doskonałą przedstawicielką. Utwór jest komedią - problemy społeczne przedstawione zostały tutaj w sposób humorystyczny, co sprawiło, że stawały się dla widzów i czytelników jeszcze bardziej jaskrawe i widoczne. Dulska stanowi uosobienie wszystkich negatywnych cech swego środowiska - hipokryzji, małostkowości, skąpstwa i wypaczenia zasad moralnych. Dulska robi wszystko, aby wizerunek jej samej i jej rodziny pozostał jak najbardziej pozytywny - liczy się ona jedynie z opinią publiczną i nie zniosłaby potępienia z jej strony. Pierze brudy we własnym domu i zrobi wszystko, aby prawda nigdy nie ujrzała światła dziennego. Dlatego w swych poczynaniach nie kieruje się żadnymi z ogólnie przyjętych zasad moralnych. Dla ludzi jest religijną, dobrą matką i żoną, przykładem doskonałej gospodyni jest to jednak jedynie gra pozorów, która towarzyszy jej przez całe życie. W domu może dziać się dosłownie wszystko pod warunkiem, nikt obcy nie dowie się o tym.
Dulska głośno opowiada się za zasadami, o których nie ma zielonego pojęcia, bo ich nie przestrzega i to właśnie daje podstawę do tragikomicznych sytuacji w utworze. Kontrast zachowania z jej zewnętrznym wizerunkiem jest ogromny. Spowodowane jest to koniecznością ukazywania się przed ludźmi z jak najlepszej strony. Bohaterka na swój własny sposób pojmuje działanie dla dobra rodziny, ponieważ robi wszystko na pokaz nie może dostrzec prawdziwych potrzeb swoich dzieci. Dulska siłą swojej osobowości dominuje nad pozostałymi bohaterami komedii do tego stopnia że, jej mąż - Felicjan jest całkowicie jej podporządkowany i nie ma właściwie już własnego zdania, a na pewno go nie wypowiada (poza ostatnią sceną). Osobowość córek Dulskiej kontrastuje ze sobą, mianowicie Mela jest osobą chorowitą przez co sprawia wrażenie bezradnej i zagubionej swoją naturalną wrażliwość musi podporządkować tyrani matki; Hesia to wypisz wymaluj Pani Dulska - wyznaje te same zasady i na pewno będzie godną jej następczynią. Obie panny uczą się na pensji, pobierają prywatne lekcje muzyki i tańca tak jak powinny być kształcone młode dziewczęta, oprócz tych nauk pobierają też nauki "moralności" od swojej matki (Dulska każe się Hesi kulić w tramwaju żeby nie musiała płacić całego biletu).
Syn Dulskich - Zbyszko jest człowiekiem inteligentnym i obytym, obraca się w gronie artystów co rozszerza jego światopogląd. Być może właśnie dlatego podejmuje walkę z kołtuństwem matki, jednak trwa to krótko ponieważ ludzka słabość sprowadza na niego nie lada kłopot - dziecko ze służącą. Matka wybawia go z tej opresji i na tym kończy się młodzieńczy bunt. Powoduje to pogodzenie się z panującą w jego domu atmosferą zakłamania.
Komediowy charakter utworu podkreślają liczne sentencje Dulskiej, które unaoczniają jej ćwierć inteligencję : "Skromność skarb dziewczęcia", "zabezpieczony byt to podstawa", "kobieta powinna przejść przez życie spokojnie", "w porządnej kamiennicy wypadki się nie zdarzają", "żaden mężczyzna nie jest wart, aby przez niego iść na potępienie wieczne", gdy ona w tym samym czasie myśli i robi zupełnie odwrotnie. Tragiczne w utworze jest to, że jednak Dulska triumfuje, więc tym samym jest to zwycięstwo zakłamania i braku moralności.
Komedia Zapolskiej jest doskonałym studium hipokryzji, która dotyka przedstawicieli wszystkich warstw społecznych i jest wyjątkowo trwała. Hipokryzja i głupota Dulskiej to nie tylko symbol mentalności mieszczaństwa XIX wieku, dulszczyzna przetrwała niestety do naszych czasów.
