Młoda Polska to bardzo różnorodna i bogata epoka pod względem współwystępowania różnych kierunków artystycznych. Był to bardzo płodny literacko, jak i malarsko okres w dziejach naszej kultury. Wybitne nazwiska, osobowości, dzieła niemożliwe do zamknięcia hasłami jednego programu artystycznego, czy ramami określonego nurtu w sztuce. Przyjrzyjmy się im bliżej:
- impresjonizm - zapoczątkowany we Francji. Do Polski dotarł za sprawą W. Podkowińskiego i J. Pankiewicza. Na gruncie polskim łączył się on z realizmem (przypomnijmy tutaj działalność J. Fałata i zreorganizowanej przez niego Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, aktywność towarzystwa "Sztuka", twórczość L. Wyczółkowskiego, S. Masłowskiego, a także szkołę J. Stanisławskiego, specjalizującą się w pejzażach). Obrazy impresjonistów tworzone są z wielobarwnych, pastelowych plam, pozbawione wyraźnych konturów, które oglądane dopiero z pewnego oddalenia tworzą czytelną całość. Dzieła impresjonistów do dzisiaj pełne są niewyrażalnej nastrojowości i tajemniczości, ale także ciepła, które przyciąga, poprzez wykorzystanie jasnych barw i przedstawianie pełnych uroku krajobrazów i zakątków natury. Ale na obrazach impresjonistów zobaczymy także paryską ulicę nocą, wnętrze kawiarni, przestrzenie naturalne i prawdziwe. E. Manet, C. Monet, P.A. Renoir, E. Degas, G. Seurat, H. de Toulouse-Lautrec - to główni przedstawiciele tego kierunku artystycznego.
- symbolizm - rówieśnik impresjonizmu: wychodzi od realizmu, uzupełnianego jednak obrazami, postaciami i rekwizytami symbolistycznymi, stawały się one coraz bardziej skomplikowane i hermetyczne. Przywołajmy tutaj obrazy J. Malczewskiego, J. Mehoffera, W. Weissa, G. Gwozdeckiego, W. Wojtkiewicza; rzeźby J. Szczepkowskiego, B. Biegasa, X. Dunikowskiego, K. Laszczki. Dla sztuki zachodnioeuropejskiej istotne są tutaj nazwiska P. Gauguina, A. Feuerbacha, E. Muncha.
- secesja - charakterystyczna głównie ze względu na swoją dekoracyjną istotę (falista linia, motywy geometryczno-roślinne). Widoczna w dekoracyjno - kolorystycznym malarstwie (S. Wyspiański, J. Mehoffer, E. Okuń), rzeźbie (B. Biegas, W. Szymanowski), architekturze (bogatej w fantazyjne detale), a zwłaszcza w sztuce użytkowej (wpływała na projektantów mebli, ubrań, biżuterii). Wspomnijmy tutaj o niezwykłym talencie architektonicznym A. Gaudiego, widocznym w koncepcji kościoła Sagrada Familia i kamienicy na przykład Casa Batllo.
- ekspresjonizm - kładzie nacisk na wyrażenie wnętrza twórcy, a o którego sile wyrazu stanowią takie środki, jak: symbol, hiperbola, groteska. Nie dziwi więc zestawienie rzeczywistych elementów z wizjami kosmicznymi. Przetwarzał motywy do tego stopnia, że stawały się one nierozpoznawalne. Celem ekspresjonistów było odkrycie nagiej duszy twórcy - jego podświadomości. Za takiego uznać możemy V. van Gogha, czy E. Muncha - grafika.
Jak widać w sztuce polskiej okresu modernizmu bardzo wyraźnie zaznaczyły się wpływy sztuki zachodnioeuropejskiej. Ale dzieła młodopolskich artystów mają cechę wyróżniającą i niepowtarzalną, a jest nią, jak to zwykle u nas bywa - obecność wątków narodowych. (Od tematów zaczerpniętych z przeszłości narodu, poprzez swojski krajobraz, do fascynacji kulturą i obyczajowością ludową Podhala i okolic Krakowa - T. Axentowicz, W. Tetmajer, J. Szczepkowski, a także Huculszczyzny - W. Jarocki, F. Pautsch). W budownictwie wyróżnić należy S. Witkiewicza - wykorzystującego styl lokalnej zakopiańskiej architektury. Młoda Polska to okres dynamicznego rozwoju sztuki użytkowej. (Grafiki Wyspiańskiego, architektura wnętrz, tkactwo artystyczne, meblarstwo, metaloplastyka i plastyka, rozwinięta na użytek teatru).
Lektura dodatkowa:
- T. Dobrowolski, "Sztuka Młodej Polski"
- C. Reyero, "Klucze do sztuki. Od romantyzmu do impresjonizmu"
