Konspekt
"Bohaterowie dynamiczni - literackie obrazy przemiany i zadośćuczynienia za popełnione winy na podstawie wybranych dzieł literackich".
Plan prezentacji maturalnej:
I. Wstęp.
II. Rozwinięcie tematu
1) Jacek Soplica (Adam Mickiewicz: "Pan Tadeusz")
a) grzeszna młodość Jacka
- Zabójstwo Hrabiego Horeszki;
- Małżeństwo z niekochaną kobietą (matką Tadeusza) w celu wymazania z pamięci ukochanej Ewy Horeszko.
b). Metamorfoza
- warchoł szlachecki Jacek Soplica przeobraża się w ubogiego mnicha i przybiera imię Ksiądz Robak
c).Zadośćuczynienie za popełnione błędy
- celny strzał Księdza Robaka wymierzony w niedźwiedzia ratuje życie Jrabiego;
- działalność emisaryjna na Litwie (przygotowywał grunt pod przyszłe powstanie);
- czuwanie z oddali nad wychowaniem i edukacją Tadeusza;
- załagodzenie sporu między rodzinami Sopliców i Horeszków (ostateczne pojednanie dokonuje się poprzez małżeństwo Tadeusza i Zosi);
- udział w wielu bitwach (przez jakiś czas był więziony jako wojenny jeniec);
- uratowanie życia klucznikowi Gerwazemu.
d). Losy pośmiertne
- rehabilitacja Jacka Soplicy przez Podkomorzego;
- pośmiertne nadanie Jackowi przez Cesarza medalu Legii Honorowej.
2) Andrzej Kmicic (Henryk Sienkiewicz: "Potop")
a) Grzeszna młodość
- wspólna z kompanami zabawa polegająca na strzelaniu do obrazów, na których znajdowały się portrety przodków rodu Billewiczów;
- rzeź i podpalenie osady Wołmontowic;
- porwanie Oleńki Billewiczówny;
- pogrom wiernych królowi chorągwi;
- działania przynoszące szkodę Rzeczypospolitej
b). Metamorfoza
- Kmicic po zrozumieniu swoich błędów postanawia pod przybranym nazwiskiem Babinicz odpokutować swoje przewiny w stosunku do Ojczyzny oraz ukochanej Oleńki.
c) Zadośćuczynienie za popełnione grzechy
- uratowanie pana Wołodyjowskiego, Onufrego Zagłoby, Jana oraz Stanisława Skrzetuskiego przed śmiercią;
- porwanie zdrajcy ojczyzny - księcia Bogusława Radziwiłła (chciał przekazać go konfederatom);
- przesłanie przez Rzędziana przestrogi dla Wołodyjowskiego;
- uratowanie starosty Łuszczewskiego przed Szwedami;
- udzielenie przestrogi panu Wołodyjowskiemu (za pośrednictwem Rzędziana);
- ostrzeżenie przeora Augustyna Kordeckiego przed planowanym atakiem Szwedów na Jasnogórski klasztor;
- szczególne zasługi podczas obrony Częstochowy (wysadzenie kolubryny oraz rozbicie armatniego pocisku);
- eskortowanie króla Jana Kazimierza podczas jego podróży;
- chronienie Jana Kazimierza przed niebezpieczeństwem, na jakie narażony był ze strony Szwedów;
- uratowanie przyjaciela Soroki przed śmiercią na palu;
- szczególne zasługi odniesione podczas bitew ze Szwedami oraz z wojskami księcia Bogusława Radziwiłła.
d). Formy publicznej rehabilitacji Andrzeja Kmicica
- całkowita rehabilitacja ogłoszona publicznie przez króla (jako potwierdzenie i nagrodę za zasługi oddane przez Babinicza - Kmicica ojczyźnie Jan Kazimierz mianował go starostą w Upicie);
- odpuszczenie grzechów przez Oleńkę (powieść kończy ich ślub).
3). Ludzie Gór (Nieumarli): Tolkien, "Władca Pierścieni - powrót króla"
a). Grzeszna przeszłość
- odmowa na wezwania Isildura, który nawoływał ich aby stawili się do walki z Sauronem.,
b). Metamorfoza
- Klątwa rzucona na Ludzi Gór czyni ich Nieumarłymi.
c). Formy zadośćuczynienia:
- Ofiarna i bohaterska walka o Gondor;
- Wypełnienie przysięgi, jaką złożyli dużo wcześniej.
d). Wynagrodzenie za ich postawę
- nagrodą jest umożliwienie Nieumarłym wiecznego spoczynku.
4. Święty Paweł - "Pismo Święte"
a). Grzeszna młodość
- czynny udział w prześladowaniach Chrześcijan;
- współudział w kamienowaniu Świętego Szczepana;
- wtrącanie do więzień mężczyzn i kobiet wyznających wiarę chrześcijańską;
- skazywanie wielu ludzi potem uznanych za Świętych Męczenników na karę śmierci.
b). Metamorfoza
- przełomowy moment w życiu Szawła to objawienie mu się Zmartwychwstałego Chrystusa w drodze do Damaszku (Chrystus nakazał mu wówczas przyjęcie chrztu świętego ); od tej pory Szaweł przyjął imię Pawła
i stał się jednym z dwunastu apostołów).
c). Formy zadośćuczynienia
- głoszenie Dobrej Nowiny w Damaszku;
- przeobrażenie się w Apostoła Narodów (trzy wyprawy misyjne);
- uwolnienie opętanej przez złe duchy kobiety;
- przywiezienie darów dla najbiedniejszych do jerozolimskiego Kościoła;
- pisanie listów apostolskich (adresatami byli m.in. Efezjanie, Filipianie, Galatowie).
d). wynagrodzenie za krzewienie wiary chrześcijańskiej
- Święty Paweł został zaliczony w poczet Świętych.
5) Julia i Winston Smith (G. Orwell: "Rok 1984").
- Etapy przemiany bohaterów w wolnych ludzi -
a). Początkowy stan rzeczy
- egzystencja bohaterów całkowicie podporządkowana Partii.
b). Metamorfoza
- momentem przełomowym dla Winstona Smitha jest poznanie Julii.
c). Zadośćuczynienie (mające na celu przede wszystkim odzyskanie własnej godności i szacunku do samego siebie)
- prowadzenie dziennika przez Winstona;
- sięgnięcie przez bohaterów po "zakazany owoc" (jest to miłość);
- korzystanie z zakazanych artykułów spożywczych;
- "myślozbrodnie";
- przynależność do Bractwa;
- wspólne łamanie kodeksu partyjnego.
d). Wynagrodzenie za prezentowaną postawę
- możliwość bycia wolnym człowiekiem.
- Etapy przemiany bohaterów w ludzi Partii -
a). Punkt wyjścia
- Winston i Julia - wolnymi ludźmi.
b). Metamorfoza
- Przyznanie się Julii i Smitha do grzechów (Partia wymogła to na bohaterach stosując wobec nich tortury).
c). Próby odkupienia grzechów popełnionych wobec Partii)
- dopuszczenie się przez Winstona zdrady na Julii ;
- wiara, miłość i bezwzględne posłuszeństwo okazywane przez bohaterów Wielkiemu Bratu.
d). Forma wynagrodzenia
- nagrodą ma być upragniona kula.
6). Lord Jim (tytułowy bohater powieści Josepha Conrada)
a). Grzeszna przeszłość:
- opuszczenie Patny przez załogę statku i porzucenie pasażerów;
- naruszenie marynarskiego kodeksu moralnego (członkowie załogi powinni myśleć o swoim ocaleniu na końcu, dopiero wówczas, gdy wszyscy pasażerowie są bezpieczni);
b). Metamorfoza
- Wyrzuty sumienia nie pozwalają bohaterowi na spokojne życie.
c) Zadośćuczynienie
- oddanie się Jima w ręce sprawiedliwości;
- zapewnienie pokoju wśród mieszkańców Patusanu;
- dowództwo nad walkami toczonymi o okolicę Patusanu, które znalazły się w niebezpieczeństwie.
d). Wynagrodzenie za dokonane czyny
- odzyskanie (jednak nie do końca) spokojnego sumienia i honoru.
7. Faust (tytułowy bohater dzieła J. W. Goethego)
a). Przeszłość Fausta
- podpisanie paktu z Mefistofelesem (oddanie duszy w zamian za usługi diabła i wieczną młodość);
- zabójstwo dokonane na bracie Małgorzaty;
- uwiedzenie Małgorzaty i sprowadzenie jej na grzeszna drogę
b). Metamorfoza
- próby odkrycia tajemnic świata
c). Formy zadośćuczynienia
- założenie osady na ziemi, którą niegdyś pokrywało morze;
- umożliwienie Małgorzacie wydostania się z więzienia (bohaterka nie skorzystała z tej szansy);
- próba przysłużenia się ludzkości.
d). Wynagrodzenie za metamorfozę, jaką przeszedł Faust
- ostateczne zbawienie.
8). Chilon (Henryk Sienkiewicz: "Quo Vadis").
a). Grzeszne czyny
- czynny udział w prześladowaniach i szpiegowaniu osób należących do gminy chrześcijańskiej;
- zdradzenie cesarzowi miejsca pobytu Chrześcijan (co doprowadziło do masowego pogromu wyznawców Chrystusa).
b). Metamorfoza
- zmiana toku myślenia i nawrócenie na chrześcijaństwo.
c). Formy zadośćuczynienia za popełnione grzechy
- wyznanie grzechów Świętemu Piotrowi;
- wyrażenie sprzeciwu wobec postępowania Nerona i odmowa odrzucenia nowej wiary (Chilon zostaje za to ukarany obcięciem języka);
- publiczne wyznanie win przed Chrześcijanami oraz prośba o wybaczenie;
- męczeństwo (śmierć krzyżowa w Koloseum podczas igrzysk).
d). Wynagrodzenie
- odpuszczenie grzechów.
III. Bibliografia
a). Bibliografia podmiotowa
- Joseph Conrad, "Lord Jim", Wydawnictwo Kama, Warszawa, 1998.
- Johann Wolfgang Goethe, "Faust", Wydawnictwo "Siedmiogród", Wrocław, 1997.
- Adam Mickiewicz, "Pan Tadeusz", Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1989.
- George Orwell, "Rok 1984", Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1998.
- "Pismo Święte", Wydawnictwo Pallotinum, wydanie czwarte, Poznań - Warszawa, 1989.
- Henryk Sienkiewicz, "Quo Vadis", Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, 2000.
- Henryk Sienkiewicz, "Potop", Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, 2001.
- J. R. R. Tolkien, "Władca Pierścieni - Powrót Króla", Prószyński i Spółka, Wydawnictwo s. c., Poznań, 2001.
b). Bibliografia przedmiotowa
- Anna Cisak, Maria Żbik, "Słownik Encyklopedyczny - Literatura Powszechna", Wydawnictwo Europa, Warszawa, 1999.
- Jacek Inglot, "Poznaj Sienkiewicza", Wydawnictwo Astrum, Wrocław ,1997.
- B. Kocówna, "Lord Jim Josepha Conrada", Warszawa, 1969.
- Z. Najder, "Conrad, a idea honoru", Warszawa, 1974.
- Dominique Szenes, "Najsławniejsze powieści literatury światowej", Wydawnictwo Opus, Łódź,1994.
- Zygmunt Wisowski, "Romantyzm", Gdańsk, 1987.
- Stefan Zabierowski, "Jak czytać Lorda Jima", Wydawnictwo Książnica, Warszawa, 1997.
- Władysław Zawistowski, "Kto jest kim w Trylogii Henryka Sienkiewicza", Wydawnictwo Tower Press, Gdańsk, 1999.
