Adam Mickiewicz przyszedł na świat 24 grudnia 1798 roku w Zosiu niedaleko Nowogródka. Nauki pobierał najpierw w gimnazjum dominikańskim w tymże mieści, następnie zaś podjął na wydziale historyczno - filologicznym Uniwersytetu Wileńskiego. Po ich ukończeniu w 1819 pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Kownie. W wyniku wdrożonego śledztwa przeciw Towarzystwom Filomatów i Filaretów, których Mickiewicz był członkiem, trafił na pół roku (koniec 1823 - połowa 1824) do więzienia we Wilnie, za które w owym czasie służył dawny klasztor ojców Bazylianów. Wyrok brzmiał: zesłanie w głąb imperium rosyjskiego. Jego pobyt na ziemi carów potrwał do 1829 roku. Po opuszczeniu Rosji podróżował wiele po krajach europejskich - Niemcy, Czechy, Szwajcaria. Włochy. Te wojaże umożliwiły mu zawarcie wielu przyjaźni z artystami polskimi i zagranicznymi. Wieść o tym, że w Polsce zaczęło się powstanie, doszła do niego w Rzymie. Jego próby dotarcia do walczącej ojczyzny spełzły na niczym. W 1832 roku osiadł w Paryżu, gdzie właściwie spędził resztę swego życia. Na przełomie 1839 i 1840 roku bawił w Lozannie, gdzie był profesorem literatury starożytnej miejscowego Uniwersytetu, a w 1848 w Rzymie - tu zorganizował oddział żołnierzy, tzw. Legion Polski, który miał wziąć wspólnie z Lombardczykami we walce z Austrią.

Pobyt Mickiewicza w Paryżu od samego początku stał pod znakiem nieustanny kłopotów finansowych. Gdyby nie pomoc przyjaciół, mogłoby być źle. Początkowo poeta brał niezwykle aktywny udział w życiu emigracji, działał m.in. w Towarzystwie Literackim i Towarzystwie Narodowym Polskim. Od 1833 roku był współredaktorem "Pielgrzyma Polskiego", pisał również do tego czasopisma wiele tekstów. Obracał się również w międzynarodowym towarzystwie. Znał m. in.: ks. H. de Lamennais, Ch. de Montalembert, G. Sand. W 1834 roku stanął na ślubnym kobiercu. Wybranką jego serca była Celina Szymanowska, córka znanej pianistki Zofii Szymanowskiej. Z tego związku na świat przyszło sześcioro dzieci, co, oczywiście, mocno negatywnie odbijało się na kondycji finansowej rodziny. W dodatku doszły jeszcze problemy z chorobą psychiczną Celiny. Nic zatem dziwnego, że w tym czasie nie udzielał się zbytnio ani towarzysko, ani w sferze działalności na rzecz emigracji. W roku 1840 objął katedrę Języków i Literatur Słowiańskich w Collège de France, gdzie wspólnie z J. Micheletem i E. Quinnetem należał do postępowej części profesury. Od roku 1841 działa w Kole Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego, mistyka i teozofa, który głosił przybliżanie się nadejścia Królestwa Bożego oraz potrzebę odnowy moralnej w Duchu Bożym. Wątki nauki mistrza oraz liberalne, wolnościowe, treści, które zwierały się w jego wykładach, spowodowały to, że władze francuskie zmusiły go do opuszczenia katedry w Collège de France w 1844.

W 1848 roku napisał dla swego Legionu tekst programowy - "Skład zasad, w którym zawierał się jego demokratyczna i wolnościowe idee polityczne. W tymże samym roku został jednym ze współredaktorów "La Tribune des Peuples" (Trybuny Ludu), międzynarodowego periodyku, o wyraźnie pro liberalnej i pro demokratycznej linii. Wkrótce pismo przestało się ukazywać. W 1851 roku został on bibliotekarzem Bibliotece Arsenału. W 1855 wyjechał do Konstantynopola, gdzie chciał wziąć udział w formowaniu oddziałów polskich które miały walczyć u boku Turków z Rosją. Tutaj zmarł, prawdopodobnie na cholerę. Jego ciało zostało przewiezione do Paryża, gdzie spoczęło na cmentarzu Montmorency. W 1890 zostało sprowadzone do kraju.

Dzieło Mickiewicza jest niezwykle bogate zarówno pod względem objętościowym, jak i tematycznym oraz gatunkowym. W jego skład wchodzą i utwory liryczne, i poematy epickie, i dramaty, i publicystyka. Zaczynał jako poeta klasycystyczny, jednakże jego pierwszy tom poezji zatytułowany "Poezje", t. I (1822) stał się umowną datą oznaczającą początek polskiego romantyzmu (w jego skład wchodziły "Ballady i romanse"). W "Przedmowie" do tej książki oraz balladzie "Romantyczność" wyłuszczył koncepcję nowej, romantycznej, poezji. Miała ona sięgać szukając inspiracji i tworzywa poetyckiego do ludowych wierzeń, podań, legend, bajek, opowieści, gdyż to właśnie w nich zawiera się w najczystszej postaci duch narodu. Jako tak została ona przeciwstawiona poezji salonowej i mechanicystycznemu światopoglądowi ludzi oświecenia. Postulował również Mickiewicz uwolnienie się od rygorów ścisłego odgraniczania gatunków literackich oraz wprowadzał nowe (np.: ballada). Najbardziej znanymi utworami z tego tomu były: ROMANTYCZNOŚĆ, ŚWITEŹ, ŚWITEZIANKA, TRZECH BUDRYSÓW, FARYS.

W Tomie II "Poezji" (1823) odnajdujemy, m. in.: DZIADY cz. II i IV oraz poemat GRAŻYNA. POWIEŚĆ LITEWSKA. Ta historia o litewskiej księżniczce utrzymana w konwencji powieści walter - scottowskiej z niewielka domieszką byronicznej kreacji bohatera stanowi świadectwo zmagań Mickiewicza z problemem patriotyzmu.

W 1829 wyszły w Rosji SONETY (Krymskie i Odesskie), w których poeta opisywał swe doświadczenia "pielgrzyma" na ziemi rosyjskiej oraz piękno egzotycznej przyrody oraz kultury Krymu.

Wydany w 1828 KONRAD WALLENROD. POWIEŚĆ HISTORYCZNA Z DZIEJÓW LITEWSKICH I PRUSKICH jest przykładem historycznej powieści poetyckiej, której akcja rozgrywa się w czternastym wieku na ziemiach krzyżackich oraz litewskich. Mickiewicz bardzo starannie odtworzył realia tej epoki, idąc w te mierze za przykładem Waltera Scotta. Historia ta w swej warstwie fabularnej opowiada o dziejach litewskiego chłopca, który wzięty do niewoli przez Krzyżaków został przez nich wychowany w kulcie cnót rycerskich, jednocześnie nie zatracił on jednak uczuć łączących go z Litwą. Nasz bohater jest zmuszony podejmować wybory, z których każdy przysparza mu cierpień. Między honorem rycerskim a miłością do ojczyzny oraz miłości do tejże a kobiety. We warstwie ideowej jest to postulat formy walki z silniejszym przeciwnikiem. Oczywiście, odnosi się to do relacji Polska - Rosja.

W 1832 roku napisał Mickiewicz w Dreźnie trzecią część "Dziadów", która wespół z częścią drugą i czwartą stanowią dość swoista całość. Powiązania pomiędzy poszczególnym częściami dramatu są niewyraźne, fabuła pełna luk, stylistyka zaś różnorodna. Wszystkie wymienione powyżej cechy są znamienne dla koncepcji dramatu romantycznego. Część II "Dziadów" kreśli obraz rzeczywistości, która nie ogranicza się wyłącznie do pewnych empirycznie poznawalnych faktów, ale wykracza daleko poza nie w świat duchów. Propaguje tu też Mickiewicz prostą, naturalną, moralność. W części czwartej stworzył Mickiewicz postać idealnego romantycznego kochanka Gustawa. W części trzeciej, najbardziej złożonej fabularnie i ideowo, rzuca hasła prometeizmu oraz mesjanizmu narodowego. Słynna jest tu Wielka Improwizacja, która jest właściwie monologiem Konrada wadzącego się z Bogiem, oraz scena przedstawiająca Widzenie ks. Piotra.

W 1834 pojawiła się na półkach księgarskich epopeja: PAN TADEUSZ CZYLI OSTATNI ZAJAZD NA LITWIE. HISTORIA SZLACHECKA Z ROKU 1811 WE DWUNASTU KSIĘGACH WIERSZEM. Ten "poemat narodowy" jest ewenementem na skale światową. W swej warstwie fabularnej przedstawia on zmierzch świata szlacheckiego w jego klasycznej formie: dworek, polowania, zatargi sąsiedzkie, uczty, miłostki… Jednocześnie jest to historia pierwszego pokolenia Polaków, którym przyszło żyć w niewoli. Dzieje Jacka Soplicy staja się wręcz archetypiczną realizacją wielu polskich życiorysów w dziewiętnastym wieku. Pisząc ten utwór Mickiewicz posługiwał się niezwykle różnorodna paletą środków stylistycznych i retorycznych.

Niezwykle interesujący jest cykl ostatnich wierszy Mickiewicza zwanych Lirykami lozańskimi (powstały na przełomie 1839 i 1840 roku). Dominuje w nim dojmując poczucie pustki egzystencjalnej, przemijalności postaci świata tego, a jednocześnie na poły mistyczne przeżycie jego tajemnicy.

W swych pismach publicystycznych podejmował i rozwijał przede wszystkim wątki mesjanistyczne, co nie było w owym czasie żadnym ewenementem w Europie, gdyż niemalże każdy kraj leżący na ty kontynencie posiadał takowe piśmiennictwo i takowych myślicieli. Mickiewicz wieszczył w swych pismach, że zbliża się czas, gdy odmieni się postać tego świata, ale aby tak się stało potrzebni są ludzkości przewodnicy pod postacią narodów. Polska była do tego szczególnie predestynowana, gdyż jak Chrystus została złożona w grobie i tak jak On z niego powstanie, aby dać świadectwo prawdzie i poprowadzić wszelkich ludzi ku Królestwu Bożemu na ziemi. Tego rodzaju przemyślenia i idee zostały zawarte przez poetę w KSIĘGACH NARODU I PIELGRZYMSTWA POLSKIEGO (1832). Znajdowały się tutaj również postępowe idee polityczne poety (ziemia dla chłopów, równe prawa dla wszystkich obywateli). Dzieło to zostało obłożone anatemą przez papieża.

Jego wykłady wygłaszane w Collège de France zostały opublikowane pod tytułem COURS DE LA LITTERATURE SLAVE (1849). Na początku przedstawił on w nich historię literatury polskiej, rosyjskiej, czeskiej oraz serbskiej na szerokim tle kulturowym oraz społecznym. Następnie przeszedł do prezentacji współczesnego mu dorobku literackiego, nie szczędząc przy tym uwag krytycznych. Na zakończenie kreślił perspektywy filozofii mesjanistycznej. Zaprezentował tutaj samodzielna koncepcje roli Słowian w życiu ówczesnej Europy. Mieli oni być jakoby nośnikiem zapomnianych przez racjonalistyczny zachód wartości ducha. To właśnie przedstawiciele tej rasy mieli odmienić oblicz świata.

Dzieło Mickiewicza potężnie oddziałało i oddziaływuje na kulturę polską w różnorakich sposobach przejawiania się jej. To o nim dyskutowano zawzięcie, to jemu coś przyznawano lub ujmowano, to wreszcie je wykładano obszernie w szkołach, gdzie stało się kanonem wychowania patriotycznego i literackiego. Niewielu jest poetów polskich, jeśli w ogóle jakiś, którzy by się nie odnosili w taki czy inny sposób do niego. Jego poezja była natchnieniem dla, m. in.: J. Słowackiego, B. Prusa, S. Wyspiańskiego, S. Żeromskiego. W czasach nam współczesnych, odnosili się do niej, np. Cz. Miłosz czy T. Różewicz.

Rola Konrada jest zapewne najbardziej spektakularną pośród wszystkich, jakie wykreowało polskie piśmiennictwo dramatyczne, stanowiąc przy tym spore wyzwanie dla aktora. Zdaje się, że nie było takiej interpretacji scenicznej Dziadów, która by nie wywołała wielu emocji. Najistotniejsze interpretacje teatralne: S. Wyspiański - Kraków 1901; L. Schiller - Lwów 1932, Warszawa 1934; K. Dejmek - Warszawa 1967; K. Swinarski - Kraków 1973. W 2000 w Brukseli A. Seweryn zaprezentował fragment w jęz. francuskim.

PANA TADEUSZ był przenoszony na ekran filmowy oraz na deski teatralne. Jako seria żywych obrazów zaprezentował go M. Kotlarczyk (Kraków 1945). A. Hanuszkiewicz zrealizował serial telewizyjny (1970-71); w 1928 powstał na jego podstawie film R. Ordyńskiego, a w 2000 - jego najnowsza wersja wyreżyserowana przez A. Wajdę.

Twórczość Mickiewicza była również natchnieniem dla malarzy i grafików (ilustratorami jego dzieł byli m.in. Gerson, Andriolli, Smokowski, Lesser), kompozytorów (Chopin, Moniuszko, Szymanowski, Paderewski, Czajkowski, Rimski - Korsakow).

Na jego część ufundowano wiele pomników w różnych miastach Polski i nie tylko, m. in.: w Warszawie (twórca - C. Godebski), w Krakowie (twórca - T. Rygier), w Poznaniu (twórca - B. Wójtowicz) i w Paryżu (twórca - E. Bourdelle).

Mocno oddziaływały jego przekonania filozoficzne i społeczne, szczególni w tych krajach europejskich, które podobnie jak Polska, zostały pozbawione możliwości samostanowienia. Ten interesujący melanż idei religijnych - na poły mistycznych, wolnościowych i demokratycznych z koncepcją romantycznego nacjonalizmu fundowanego na przekonaniu, iż naród stanowi wspólnotę ducha, sprawiły, iż Mickiewicz był uznawany przez różne nurty polityczne: od skrajnej lewicy po skrajna prawicę.

W obie jednoczącej się Europy postać polskiego wieszcza bywa przywoływana w kontekście jego wizjonerskiej wizji Europy jako wspólnoty narodowych państw, która jest fundowana na podłożu wspólnych wartości oraz dziedzictwa kulturowego. Motywy te odnajdujemy choćby w opublikowanej w Paryżu (2001) księdze zbiorowej "Le Verbe et Histoire. Mickiewicz, la France et l'Europe".

Wiele pamiątek po wieszczu możemy odnaleźć w Bibliotece Polskiej w Paryżu, gdzie jego syn, Władysław, ufundował w 1903 muzeum poświecone pamięci ojca.

Dzieła Mickiewicza, częściowo lub kompletnie, były tłumaczone na ponad dwadzieścia języków. Najistotniejsze wydania polskie: "Pisma", t. 1-11, 1860-61; "Dzieła", t. 1-16, 1948-55 (Wyd. Narodowe); "Dzieła" t. 1-16, 1953 (Wyd. Jubileuszowe). Opracowania dotycząca życia i twórczości wieszcza idą w setki, a nowe wciąż są dodawane. Niezastąpionym źródłem wiadomości o Mickiewiczu jest opublikowana w Instytucie Badań Literackich "Kronika życia i twórczości Mickiewicza" t. 1-9 ( t. 2 i 3 w przygotowaniu).