Filozofia jest nazywana matką nauk. Wyróżniamy:

- metafizyką - nauka o bycie;

- epistemologia - nauka o poznaniu;

- aksjologia - nauka o wartościach.

Psychologia jest nauką o człowieku.

Teologia jest nauką o Bogu i religijności.

1) STOICYZM

Za założyciela tego prądu filozoficznego uważa się Zenona z Kation, który głosił, że filozofia i obserwacje przyrody, mogą pomóc w odnalezieniu określonego stylu życia. Zenon propagował swe tezy w Pstrym Portyku (Stoa Pojkile) skąd też wzięła nazwę ta doktryna. Działalność i życie Zenona przypada na okres ok. 333 - 261 r. p.n.e. Jest to pierwszy okres rozwoju filozofii stoickiej; tworzą ją przede wszystkim pisma Zenona, ale też Kleantesa (331 - 232 r. p.n.e.) oraz Chryzypa (ok. 280 - 207 r. p.n.e.). Następny etap rozwoju stoicyzmu to czasy, reprezentowane przez Panajtiosa (ok. 185 - 109 r. p.n.e.) i Posejdionosa (ok. 135 - 50 r. p.n.e.). Trzeci, późny okres stoicyzmu, to dzieła Seneki ( ok. 4 r. p.n.e. - 65 r. n.e.), Epikteta ( ok. 55 - 135 r. n.e.), a także Marka Aureliusza.

W filozofii stoików można wyróżnić takie działy - epistemologię, którą stoicy nazywają logiką, filozofię przyrody, nazywaną fizyką, a także etykę.

Stoicki materializm jest przez nich dzielony na dwa typy. Dlatego możemy mówić o:

- materializmie biernym, określa wszystko, co jest wyczuwalne przez zmysły;

- materializmie czynnym, to tchnienie, czyli neuma.

Ilość neumy, określa wartościowość zjawisk. W przedmiotach jest jej najwięcej, potem w roślinach, na końcu zaś w zwierzętach.

Natura jest formą rzeczy, czyli ożywia je. Na początku stoicy, podobnie jak Heraklit utożsamiali naturę, czyli logos z ogniem, który jest cały czas czynny. Potem rozumieli ją jako mieszaninę powietrza i ognia, czyli tchnienie. Według stoików tchnieniem był również racjonalny porządek.

Według stoików świat jest zdeterminowany, dlatego też, by określić racjonalny porządek używali słów: fatum, bóg, opatrzność. Sądzili, że wydarzenia dzieją się dlatego, że akurat w danym momencie i okolicznościach, nie mogła się stać nic innego. Tylko z tego powodu można wierzyć, ze świat jest racjonalny.

Wprowadzili oni podział czynów (adjapora):

- słuszne, czyli takie, które są pozytywne - chęć do nauki, zdrowego życia;

- negatywne, takimi są choroby, śmierć;

- czyny, na które nie da się wpłynąć.

Dusza jest kontrolowana przez rozum. Dzięki takiemu przekonaniu możliwe była zachowania dystansu między tym, co dzieje się wewnątrz, a tego, co zewnętrzne.

"Człowiek jest dla człowieka świętością".

2) EPIKUREIZM:

Ze twórcę tego nurtu filozoficznego uważa się Epikura. Pochodził on z wyspy Samos. Lata jego życia przypadają na okres 341 - 270 r. p.n.e. Swą działalność filozoficzną prowadził w Atenach, jego szkołę prowadził w nazwanym potem Ogrodzie Epikura. Napisał on bardzo dużą ilość pism, które jednak zaginęły. O istnieniu szkoły epikurejskiej można mówić do IV w. n.e. Chrześcijanie bardzo wyraźnie potępiali nauki Epikura.

Główne założenia Epikura:

Za najwyższe dobro uznawali epikurejczycy szczęście. Najważniejsze było doznawanie przyjemności. Warunkiem koniecznym dla istnienia przyjemność jest brak cierpienia. Naturalnym stanem człowieka jest dla epikurejczyków taki stan, w którym nie działa na nas świat zewnętrzny. To gwarantuje nam radość. Najlepszym stanem zaś dla umysłu jest stan, gdy nie musi się on o nic troszczyć i niepokoić. W terminologii stoików jest to ataraksja. Epikur przekonywał, że człowiekowi nie jest straszne cierpienie, ponieważ można je znieść; bogowie, ponieważ nie wnikają oni w ludzkie życie; ale też śmierci: "śmierć nie dotyka nas ani trochę, bo póki jesteśmy nie ma śmierci, a odkąd jest śmierć, nie ma nas". Szczęście pomagają osiągnąć takie wartości jak cnota i rozum. Dzięki cnocie możemy osiągnąć wewnętrzny spokój, dzięki zaś rozumowi możemy wybrać odpowiednia dla nas przyjemność, a także kierować myślami.

3) HEDONIZM:

Nazwa tego nurtu pochodzi od słowa "hedone", czyli rozkosz i przyjemność. Nurt ten ma początek w poglądach Arystypa ( IV/III w. p.n.e.). Twierdził on, że najważniejsza jest praktyka, aniżeli teoria. Dla człowieka najważniejsze powinno być przeżywanie szczęścia. Przyjemność cielesna powinna być najwyższa wartością. Ludzie, którzy znajdują się w naszym otoczeniu mogą być dla nas źródłem przyjemności, dlatego warto się z nimi przyjaźnić. Człowiek może znajdować się w stanie przyjemnym albo też złym.

"Ani mądrość, ani cnota nie wpływają na szczęście (...)".

Hedoniści pragnęli wprowadzać w życie kilka ważnych dla siebie zasad:

- doznawanie przyjemności może przynieść człowiekowi szczęście, jest to najwyższe dobro;

- przyjemność daje stan, w którym człowiek czuje się najlepiej. Cel naszego życia to koncentrowanie się na drobnych przyjemnościach;

- odczuwanie przyjemności wpływa na człowieka bardzo pozytywnie, złem jest brak przyjemności;

- najważniejsza jest przyjemność cielesna;

- nie można stwierdzić, która przyjemność jest lepsza, ocenić można tylko jej intensywność.

4) SOKRATES:

Życie Sokratesa przypadło na lata 470 - 399 r. p.n.e. w Atenach. Było to miasto demokratyczne, więc mogli tam przyjeżdżać tam uczeni, którzy zajmowali się retoryką. Mistrzem był Sokrates, który w rozmowie z przeciwnikami udawał głupca. Na tym polegała ironia Sokratesa. Jego uczniowie i naśladowcy próbowali zrozumieć, czy da się jakoś określić dobro i zło w człowieku. Sokrates twierdził, że nie jest to możliwe. Starał się on zawsze dyskutować ze swoimi przeciwnikami, ale często też nauczał różnych ludzi i wyciągał od nich wiedzę o świecie.

Uczniem Sokratesa był Platon. Tak jak z nim, Sokrates rozmawiał też z innymi swoimi uczniami, ale nie pozostawił wielu pism, twierdząc, że to zabija intelekt. Dużo czasu poświecił na dyskutowanie i snucie różnych wniosków. Jego najsłynniejszym powiedzeniem jest: "Wiem, że nic nie wiem".

5) PLATON:

Platon żył w latach 437 - 347 r. p.n.e. Jest twórcą dialektyki, która stała się jego metodą filozofowania. Jego zasługą jest także metaforyczne ujęcie świata idei na przykładzie jaskini.

Przez dziewięć lat swojego życia był Platon uczniem Sokratesa. Potem przeniósł się do Aten, gdzie założył Akademię Platońską. Uczono tam matematyki, filozofii i dialektyki, czyli sztuki dociekania. Twierdził, ze wiedza ludzka jest bardzo znikoma. Powiedział on: "Wyobraź sobie ludzi żyjących w jaskini od dzieciństwa przykutych do miejsca, nie mogących obejrzeć się za siebie; daleko za nimi płonie ogień, na którego tle poruszają się postacie, więźniowie widzą tylko ich cienie na ścianie przed sobą." Platon twierdził, że dusza należy do świata idealnego.

6) ANTYSTENES:

Żył w latach 436 - 365 r. p.n.e. Nie był on obywatelem Aten, więc nie miał tam żadnych praw. Należał do grupy uczniów Sokratesa. Wcześniej jednak był uczniem Diogenesa. W szkole Sokratesa zapoznał się również z Platonem. Interpretowali poglądy swego nauczyciela, ale ich poglądy różniły się. Walczyli oni między sobą o spuściznę mistrza.

Antystenes był cynikiem, więc utrzymywał, ze wiedza nie ma znaczenia. Za najważniejszą uznawał on cnotę. "Jedynym dobrem i celem życia jest cnota, wobec tego wszystko inne jest obojętna"

Antystenes twierdził, że samodzielnie trzeba dosięgnąć szczęścia. Był przeciwnikiem dialektyki i logiki. Nie zgadzał się z nauką platońską na temat idei, sądził, że na świecie istnieją tylko konkrety, słowa to nie rzeczywistość. Powiedział on tak: "Platonie, widzę zawsze konia, a nigdy nie widzę "końskości".

7) ARYSTOTELES

Żył on w latach 384-322 r. p.n.e.

To najwybitniejszy uczeń Platona, zrezygnował on jednak z Akademii Platońskiej, na rzecz swojej szkoły, założonej w Atenach. Opierał się na Platonie.

Twierdził on, ze Bóg jest istotą transcendentalną, czyli istnieje poza we wszystkich rzeczach, ale jednocześnie nie jest dostępny naszym myślom i zmysłom. Nie można go poznać. Człowiek bowiem może poznawać tylko za pomocą swojego doświadczenia

Arystoteles był realistą. Definiował on, to, co mógł zbadać własnymi zmysłami. Istotna rolę przypisywał on umysłowi i rozsądkowi. Kładł nacisk na praktyczną stronę naszego rozwoju. Postulował, że najlepsze jest rozwiązanie wypośrodkowane, będące połączeniem skrajności.