Do października 1944, kiedy na tereny Jugosławii wkroczyła armia radziecka partyzantka dowodzona przez Josipa Broz - Titę, kontrolowała już większość terenu. Po zakończeniu wojny odbyły się zwycięskie dla komunistów wybory, a w 1946 proklamowano powstanie Federacyjnej Republiki Jugosławii.

Konflikt Josipa Broz - Tity z Józefem Stalinem (partia komunistyczna w Jugosławii była stosunkowo niezależna, mogła sobie na to pozwolić, ponieważ miała silne poparcie w kraju) zakończył się wykluczeniem Komunistycznej Partii Jugosławii (KPJ) z Kominformu (Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych). Była to kara za niepodporządkowanie się Jugosławii uchwałom Kominformu z czerwca 1948 roku. Komuniści jugosłowiańscy pragnęli być bardziej samodzielni, budować socjalizm na swój sposób. W 1949 roku spór ideologiczny znacząco się zaostrzył - Stalinowi nie podobały się podnoszone przez Titę plany stworzenia federacji złożonej z państw Półwyspu Bałkańskiego, czyli Jugosławii i Bułgarii, a może nawet Węgier i Albanii. Oprócz usunięcia KPJ z Kominformu, kolejną forma kary miało być odsunięcie Jugosławii od prac nad stworzeniem Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). Doszło nawet do tego, że pod presją Stalina Rumunia i Albania zerwały stosunki dyplomatyczne z Jugosławią, a inne państwa bloku wschodniego znacząco ograniczyły z nią swoje kontakty, pozostając przy minimum niezbędnej współpracy kulturalnej i gospodarczej. Wydawało się, że kontynuacja polityki Stalina w tym kształcie może zakończyć się rozbiciem międzynarodowego ruchu komunistycznego.

Fakt, iż Tito nie mógł liczyć na swoich niedawnych sojuszników z bloku państw komunistycznych zmusił go do większego otwarcia się na Zachód. W 1948 roku doszło nawet do podpisania układów gospodarczych między Jugosławią a Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Josip Broz Tito próbował stanąć na czele państw, które nie rezygnując z socjalizmu pragnęły pozostać niezależne lub uniezależnić się od Związku Radzieckiego.

Omawiając politykę wewnętrzną warto zauważyć, że Tito budował samorząd terytorialny, a oprócz tego przeprowadził inne reformy ustrojowe i gospodarcze. Uwieńczeniem dokonujących się w tym duchu przemian było uchwalenie w 1953 roku nowej konstytucji. W ten sposób udało się stworzyć system, w którym samorząd terytorialny i rady robotnicze dysponowały realną siłą (np. kolektywy robotnicze zarządzały przedsiębiorcami państwowymi i wyższymi zrzeszeniami gospodarczymi), a równocześnie władza, jaką dysponowała partia rządząca pozostała nieuszczuplona. Aby jeszcze wyraźniej podkreślić zachodzące procesy, zmieniono nawet nazwę partii z Komunistycznej Partii Jugosławii na Związek Komunistów Jugosławii, co miało być symbolicznym podkreśleniem samodzielnego statusu poszczególnych ogniw partii. Nie zmieniono zasady o kierowniczej roli partii, a o rozwoju systemu gospodarczego podobnie jak w innych krajach socjalistycznych decydowały narodowe plany gospodarcze.

W sierpniu 1954 roku Jugosławia weszła w porozumienie o charakterze wojskowym z Grecją i Turcją, które nazywamy Paktem Bałkańskim. Układ Bałkański nie podobał się ZSRR tym bardziej, że zbliżał wymienione wcześniej kraje do orbity wpływów NATO.

Jednak po śmierci Stalina, doszło na nowo do polepszenia stosunków ZSRR - Jugosławia. Jej wymownym wyrazem było odnowienie umowy handlowej między obydwoma krajami. W maju i czerwcu 1955 doszło nawet do wizyty nowego przywódcy ZSRR, Nikity Chruszczowa w Jugosławii, a potem rewizyty złożonej przez Titę. Przy okazji wspólnych spotkań zapewniano się wzajemnie o poszanowaniu dla suwerenności i niezawisłości partnera, uzgodniono, że nie będzie więcej mieszania się w wewnętrzne sprawy drugiej strony, a wzajemne relacje oparte będą na równouprawnieniu. Do 1957 o toczonej wcześniej zimnej wojnie przypominał brak stosunków dyplomatycznych z NRD.

Jugosławia była za to bardzo aktywna na polu międzynarodowym współpracując z innymi państwami. Jeszcze w 1952 roku na zjeździe partyjnym potępiono promowaną przez ZSRR politykę bloków, opowiadając się za polityką niezaangażowania i pokojowego rozwiązywanie konfliktów. W kolejnych latach (1958 - 1960) Jugosławii udało się nawiązać bliskie stosunki z Indiami, Egiptem (nazywał się wówczas Zjednoczoną Republiką Arabską)oraz Indonezją. A Josip Broz - Tito wyrósł na niekwestionowanego przywódcę ruchu państw niezaangażowanych. Dzięki jego staraniom i szerokim kontaktom, jak już wspomniałam, ruch ten objął poza Europą także Afrykę, Azję i Amerykę Łacińską. Na samym Półwyspie Bałkańskim zapanowało odprężenie i normalizacja stosunków.

Komunistyczna partia jugosłowiańska była jedyną, która zdobyła się ma odwagę i sprzeciwiła się stalinowskiej koncepcji budowania państwa komunistycznego za pomocą permanentnej rewolucji. Po złagodzeniu napięć i ponownym nawiązaniu stosunków ZSRR i międzynarodowy ruch komunistyczny stanęły przed szansą wykorzystania doświadczeń jugosłowiańskich.