Druga wojna światowa zakończyła się na terenach Europy 8 maja roku 1945 podpisaniem aktu kapitulacji niemieckich sił zbrojnych. Negatywne skutki działań wojennych zapoczątkowanych przez hitlerowców, odbiły się na nich samych. Niemcy dotknęły znaczne straty ludnościowe, terytorialne i wojenne zniszczenia. III Rzesza utraciła wszystkie obszary okupowane. W wojnie poległo prawie 8 milionów Niemców (4 miliony żołnierzy i drugie tyle ludności cywilnej), a Berlin legł w gruzach.

5 czerwca 1945 roku w Berlinie dowódcy wojsk alianckich proklamowali objęcie władzy w Niemczech i obarczyli Niemców całkowitą odpowiedzialnością za wybuch II wojny światowej. Postanowili również, że terytorium ich państwa zostanie podzielone na cztery strefy okupacyjne, przypadające w udziale czterem zwycięskim mocarstwom (USA, ZSRR, Francji oraz Wielkiej Brytanii). Postanowienia te usankcjonowała konferencja w Poczdamie, w której uczestniczyli przywódcy Wielkiej Brytanii (Churchill), USA (Truman) i ZSRR (Stalin). Podczas konferencji poczdamskiej ustalono polityczne i gospodarcze zasady traktowania Niemiec po wojnie. Zadecydowano, że: władza w strefach okupacyjnych będzie sprawowana osobno w każdej strefie przez każdego z czterech naczelnych dowódców, a łącznie tylko w kwestiach dotyczących Niemiec jako całości, i że celem tej okupacji będzie całkowita demilitaryzacja państwa niemieckiego, denazyfikacja jego społeczeństwa, demokratyzacja jego polityki oraz dekartelizacja gospodarki. Zakładano, że te działania przygotują Niemców do życia politycznego opartego o zasady demokracji i do przyszłej pokojowej współpracy z innymi państwami na arenie międzynarodowej. Centralne organa niemieckiej administracji, kierowane miały być przez sekretarzy stanu na zlecenie Sojuszniczej Rady Kontroli. Postanowiono ponadto, że ZSRR otrzyma ze stref zachodnich (amerykańskiej, brytyjskiej i francuskiej) część wyposażenia przemysłowego, w zamian za dostawy żywności i surowców ze swojej strefy.

Jednocześnie postanowiono powołać Międzynarodowy Trybunał Wojskowy do osądzenia niemieckich generałów za zbrodnie przeciwko ludzkości i pokojowi. Proces ten trwał od listopada 1945 roku do października roku następnego w Norymberdze. Spośród 22 oskarżonych, 12-u skazano na karę śmierci, natomiast 7-u na długoletnie więzienia. Równolegle do procesu w Norymberdze, w poszczególnych strefach okupacyjnych trwały prace trybunałów denazyfikacyjnych, osądzających stopień odpowiedzialności poszczególnych obywateli III Rzeszy za zbrodnie hitleryzmu.

Decyzją mocarstw okupacyjnych, również Berlin podzielono na cztery sektory. Każda niemiecka strefa okupacyjna dostała własne parlamenty i rządy, a wspólna, sojusznicza Rada Kontroli wydawała ustawy regulujące wszystkie dziedziny życia całości okupowanych Niemiec.

Każde z mocarstw okupacyjnych wobec Niemiec realizowało jednak własną politykę. USA chciały przeobrazić Niemcy w kraj rolniczo - przemysłowy i dążyły do rozbicia wielkich koncernów, które chciały zastąpić niewielkimi zakładami przemysłowymi związanymi z przemysłem alianckim. Wielka Brytania chciała szybkiej odbudowy gospodarczej Niemiec, co związane było z przemysłowym charakterem przypadającej jej strefy okupacyjnej. Francja - z kolei - pamiętna dotychczasowego "trudnego sąsiedztwa", dążyła do jak największego rozbicia politycznego i gospodarczego Niemiec. ZSRR natomiast pragnął już budowy sieci swoich państw satelickich.

Od początku realizacji postanowień poczdamskich w polityce mocarstw zachodnich, zaczęły ujawniać się tendencje, które pod znakiem zapytania postawiły pełną demokratyzację Niemiec. Ich genezą były dążeniach amerykańskich i brytyjskich kół imperialistycznych zmierzające do wykorzystania Niemiec w budowie bloku antysocjalistycznego. Dążenie to w Stuttgarcie sformułował sekretarz stanu USA James Byrnes, mówiąc, że "bez Niemiec nie można uzdrowić Europy".

Realizacja nowych tendencji w polityce wobec okupowanych Niemiec zaczęła się od połączenia amerykańskiej i angielskiej strefy okupacyjnej (1 stycznia 1947 roku), czyli od utworzenia tzw. "Bizonii" (czyli "dwustrefy"). Stało się to pierwszym krokiem na drodze łamania postanowień poczdamskich dotyczących przyszłości Niemiec. Funkcję stolicy Bizonii powierzono Frankfurtowi nad Menem. W Bizonii swobodnie rozwijało się odtąd życie polityczne skupione wokół Zjednoczenia Chrześcijańskiej Demokracji i Stronnictwa Socjaldemokratycznego.

W marcu 1948 roku zawiesiła działalność Sojusznicza Rada Kontroli. Stało się to na skutek wyłączenia się z jej prac delegata ZSRR (co z kolei, było następstwem zwołania w Londynie przez mocarstwa zachodnie konferencji dotyczącej Niemiec, na którą przedstawicieli ZSRR nie zaproszono). Uczestnicy konferencji londyńskiej postanowili opracować jednolitą konstytucję dla wszystkich trzech zachodnich stref okupacyjnych oraz przeprowadzić reformę walutową. Następstwem tych postanowień było pogorszenie się stosunków z ZSRR. Wprowadzenie w zachodnich strefach Niemiec i zachodnich sektorach Berlina nowej marki doprowadziło do podziału organizmu gospodarczego Niemiec na dwa odrębne obszary. W odpowiedzi ZSRR wprowadził blokadę Berlina Zachodniego. W ten sposób ZSRR chciał zmusić mocarstwa zachodnie do powrotu do polityki poczdamskiej. Na blokadę Berlina, Alianci zareagowali uruchomieniem tzw. "mostów powietrznych" (zachodnie sektory miasta drogą powietrzną zaopatrywano w żywność, węgiel i inne surowce), a Francja zgodziła się na przyłączenie swojej strefy okupacyjnej do Bizonii i na utworzenie w ten sposób "Trizonii").

Od tego momentu polityka mocarstw zachodnich systematycznie zmierzała do odbudowy potencjału gospodarczego swoich stref okupacyjnych, a także do pozyskania poparcia imperialistycznych kół niemieckich. 1 lipca 1948 roku gubernatorzy wszystkich trzech stref zachodnich podpisali tzw. Dokumenty Frankfurckie, pozwalające na zwołanie Zgromadzenia Konstytucyjnego Niemiec. 1 września 1948 roku w Bonn odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Parlamentarnej, która 8 maja następnego roku uchwaliła konstytucję nowego państwa - Republiki Federalnej Niemiec (RFN). Stolicą państwa zostało Bonn, pierwszym prezydentem - Theodor Heuss, a kanclerzem - Konrad Adenauer.

Tymczasem w strefie okupacji radzieckiej z inicjatywy komunistycznej Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności i pod egidą ZSRR, utworzono Kongres Ludowy, który 7 października 1949 roku powołał do życia Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Pierwszym jej prezydentem został Wilhelm Pieck. Premierem - Otto Grotewohl.

W ten sposób dokonał się podział Niemiec na dwa odrębne państwa - RFN i NRD. Z początkiem lat pięćdziesiątych Europa miała więc już do czynienia z dwoma suwerennymi państwami o zupełnie odmiennych systemach politycznych, gospodarczych, ideologicznych, społecznych, i - w dodatku - należących do wrogich bloków militarnych. Przez ponad czterdzieści kolejnych lat rozwój tych państw przebiegał odrębnie i w odmiennych kierunkach.

Republika Federalna Niemiec od początku formowała się jako państwo "zachodnie", dążące do pełnej integracji z Europą Zachodnią. Proces jej rozwoju przyspieszały: reforma walutowa, gospodarcza pomoc Zachodu (w ramach tzw. "planu Marshalla"), gospodarka rynkowa i demokracja parlamentarna.

W latach "zimnej wojny" mocarstwa zachodnie zaczęły stopniowo włączać RFN do swojego systemu politycznego i gospodarczego. W roku 1949 RFN została przyjęta do Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej, dwa lata później do Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, a w roku 1954 - do NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej. Wkrótce też zaczęła budować własne siły zbrojne i nawiązała stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Aż do początku lat siedemdziesiątych nie uznawała jednak istnienia NRD i granicy z Polską na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Równolegle do RFN (choć w zupełnie innym kierunku), rozwijała się Niemiecka Republika Demokratyczna utworzona pod protektoratem ZSRR. Konstytucja NRD gwarantowała dominującą i kierowniczą rolę w państwie partii komunistycznej i - na wzór sowiecki - wprowadzała centralnie planowaną gospodarkę. NRD poddawana była stalinizacji, a system wielopartyjny faktycznie w niej nie istniał. Działalność opozycji zwalczało Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwa (tzw. "Stasi"). W roku 1950 uchwalono 5-letni plan rozwoju gospodarki, rozbudowano przemysł państwowy i zlikwidowano sektor prywatny. W lipcu 1950 roku NRD (Układem Zgorzeleckim) uznała granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej, a w 1951 roku podpisała umowę handlową z ZSRR. Analogiczne układy zawarła później z pozostałymi krajami bloku sowieckiego. Od września roku 1950 NRD wchodziła w skład Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, przeprowadzała kolektywizację wsi, likwidowała samorząd terytorialny i budowała "socjalizm".

Po śmierci Stalina (marzec 1953 roku) rząd ZSRR przyznał NRD suwerenność. W NRD nadal jednak panował totalitarny model sprawowania władzy - Walter Ulbricht (przewodniczący Rady Państwa) rozpoczął całkowitą likwidację opozycji. W styczniu 1956 roku NRD stała się członkiem Układu Warszawskiego.

W latach sześćdziesiątych nasiliły się ucieczki obywateli NRD do RFN. W nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 roku władze NRD postanowiły więc odizolować swoją część Berlina murem i zamknąć granicę z RFN. W roku 1964 NRD zawarła układ o "przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy" z ZSRR. W kolejnych latach podobne układy z innymi satelitami ZSRR (Polską, Węgrami, Bułgarią, Rumunią oraz Czechosłowacją). 9 maja 1968 roku uchwalono nową konstytucję Niemieckiej Republiki Demokratycznej, która położyła nacisk na "rozwój wszechstronnej współpracy i trwałej przyjaźni z ZSRR". W tym samym roku wojska NRD wzięły udział w interwencji w Czechosłowacji.

Na początku lat siedemdziesiątych NRD podjęła dialog z RFN. Przyspieszyło go objęcie władzy przez Ericha Honeckera. 21 grudnia 1970 roku NRD i RFN zawarły "Układ o podstawach stosunków". W latach osiemdziesiątych dialog ten uległ intensyfikacji, a E. Honecker złożył wizytę w RFN.

RFN zabiegająca o dobre stosunki z ZSRR doprowadziła w roku 1989 do podpisania deklaracji, że RFN i ZSRR będą "przyczyniać się do przezwyciężania podziału Europy".

Przemiany demokratyczne jesieni ludów we wschodniej Europie, w NRD w roku 1989 zaowocowały żądaniami przeprowadzenia reform i demokratyzacji życia. Powstały partie opozycyjne (Demokratyczny Przełom, Nowe Forum i SPD), a kraj ogarnęła fala demonstracji (Berlin, Lipsk, Drezno, Halle). 18 października 1989 roku doszło do dymisji Honeckera, a 9 listopada obalono mur berliński. 8 grudnia rozpoczęły się obrady niemieckiej "konferencji Okrągłego Stołu", a 13 grudnia 1989 roku H. Modrow (nowy premier) zaproponował połączenie NRD z RFN.

W lutym 1990 roku w Bonn odbyło się wspólne posiedzenie rządów obu państw niemieckich. W maju podpisano obustronny układ o unii socjalnej, gospodarczej i walutowej. Pozostałe aspekty zjednoczenia uzgodniono na moskiewskiej konferencji "2 plus 4" we wrześniu 1990 roku. Udział w niej wzięli przedstawiciele: USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR, Francji i obydwu państw niemieckich. Ustalono granice i suwerenność państwa niemieckiego. 20 września 1990 roku Bundestag (RFN) i Izba Ludowa NRD ratyfikowały "traktat zjednoczeniowy o przywróceniu jedności Niemiec" i 3 października 1990 roku NRD przystąpiła do RFN. Zjednoczenie Niemiec stało się faktem dokonanym.

Społeczne i ekonomiczne koszty zjednoczenia Niemiec okazały się bardzo wysokie - słabiej rozwinięta gospodarka byłej NRD przyniosła zjednoczonemu już państwu wysokie bezrobocie. Dla historii całego narodu niemieckiego, ponowne połączenie było jednak wydarzeniem naprawdę ogromnej wagi. Było też jednym z najdonioślejszych wydarzeń końca poprzedniego wieku.