Powstanie Warszawskie było wielkim zbrojnym zrywem Polaków przeciwko Niemcom, w czasie II wojny światowej. Przeprowadzono je w ramach akcji o kryptonimie "Burza". Akcja ta zakładała ogólnonarodowe wystąpienie formacji Armii Krajowej przeciwko wycofującym się Niemcom. Jej celem było również zademonstrowanie władzom radzieckim, że Polacy są gospodarzami na swojej ziemi, którą zaczęła wyzwalać Armia Czerwona.

To właśnie postępy armii radzieckiej przyśpieszyły datę zrywu, który wyznaczono na 1 sierpnia 1944 roku, na godzinę 17.00 ( godzina "W"). Decyzję taką podjęło najwyższe kierownictwo Armii Krajowej, z jej komendantem generałem T. Komorowskim PS."Bór". zaakceptował ją następnie delegat rządu polskiego na kraj J.S Jankowski.

Do powstania przystąpiło około 36,5 tysiąca żołnierzy Armi Krajowej, włączyły się też oddziały NSZ w sile 700 osób oraz około 300 żołnierzy Armii Ludowej. Oddziały powstańcze posiadały jednak zaledwie 1087 ckm, 300 pistoletów maszynowych, 1,7 tys. pistoletów i 25 tysięcy granatów. Przeciwko nim Niemcy skierowali początkowo 16 tysięcy dobrze uzbrojonych i wyszkolonych żołnierzy, których wsparło wkrótce kolejne 25 tysięcy ludzi, a także lotnictwo, ciężka artyleria i czołgi.

na dowódcę sił powstańczych w stolicy wyznaczono płk A. chruściela, ps. " Monter".

Wybuch powstania zaskoczył Niemców. Celem pierwszego uderzenia Polaków było opanowanie najważniejszych punktów w mieście i utrzymanie ich aż do wkroczenia Armii Czerwonej. Braki w uzbrojeniu spowodowały, że powstańcy nie osiągnęli wszystkich zamierzonych celów. Nie opanowano na przykład mostów na Wiśle. Mimo to w wyzwolono Śródmieście, z częścią Woli, Starego Miasta i Powiśla. Opanowano też Dolny Mokotów i Żoliborz. Sukcesy i akcja powstańcza wywołały wręcz entuzjazm warszawiaków. Uruchomiono powstańczą rozgłośnię radiową "Błyskawica", a w oknach domów powiewały biało-czerwone flagi. Warszawiacy poczuli oddech wolności.

Chociaż pierwsze dni przyniosły powstańcom pewne sukcesy, to już od 5 sierpnia inicjatywa przeszła w ręce niemieckie. Do 11 sierpnia oddziały polskie zostały wyparte z Ochoty. Na zajętych terenach oddziały niemieckie stosowały masowy terror wobec bezbronnej ludności cywilnej. Szczególnie barbarzyńskie metody zastosowano wobec ludności Woli. Uderzenie niemieckie na tym kierunku miało na celu przecięcie arterii komunikacyjnych wschód-zachód. Zagrożeni okrążeniem powstańcy wycofali się kanałami do Śródmieścia.

Natarcie niemieckie na Stare Miasto nastąpiło 12 sierpnia. Wykorzystano w nim lotnictwo i najcięższą artylerię.

Ostatnie oddziały broniące tej dzielnicy przeszły kanałami do Śródmieścia w nocy z 1 na 2 września. Pozostawione 35 tysięcy rannych żołnierzy i cywilów zostało wymordowanych później przez Niemców.

w trakcie krwawych walk na Śródmieściu powstańcy odnieśli jednak kilka sukcesów. Największym z nich było zdobycie budynku PAST-y ( 20 sierpnia) czy Pałacu Staszica ( 11 sierpnia).

6 września skapitulowało Powiśle, 24 września rozpoczął się niemiecki atak na Mokotów, który skapitulował po trzech tygodniach walk. Dwa dni później podobny los spotkał Żoliborz.

Sytuacja stawała się więc coraz gorsza. dotyczyła ona nie tylko położenia wojskowego, ale i warunków życia ludności cywilnej. plagą stały się pożary, brakowało wody pitnej i pożywienia. Pod koniec walk jedynym pożywieniem była rozgotowana pszenica i jęczmień.

  • Armia Czerwona wobec powstania

Stalin wykorzystał powstanie w Warszawie do rozprawienia się z polskimi siłami niepodległościowymi rękami Niemców. 2 sierpnia front zatrzymał się na całej długości od Mazowsza aż do Karpat. Radziecki dyktator utrzymywał równocześnie, że nic nie wie o jakichkolwiek walkach prowadzonych w stolicy.

Tak więc Polacy zostali pozbawieni jakiejkolwiek pomocy militarnej, chociaż wojska radzieckie stały niemalże u bram Warszawy. Równocześnie Stalin kategorycznie sprzeciwił się propozycji aliantów, aby za linią frontu lądowały brytyjskie samoloty, które mogłyby wspomóc walczących, dokonując zrzutów broni i żywności. W efekcie lotnictwo brytyjskie i polskie zmuszone było do szalenie niebezpiecznych i długotrwałych lotów nad Warszawę dokonywanych z baz we Włoszech. tym samym skuteczność zrzutów była niewielka, a ofiary wśród lotników bardzo duże.

dopiero 10 września, wobec stanowczych nalegań Brytyjczyków rozpoczęła się ofensywa radziecka na Pragę. Lotnictwo zaczęło dokonywać zrzutów broni. W akcji wzięli udział także polscy żołnierze z 3 Dywizji armii gen. Berlinga. Oddziały te nie otrzymały jednak należytego wsparcia artyleryjskiego i poniosły ogromne straty, nie utrzymując dłużej zajętych pozycji na Czerniakowie i Żoliborzu.

Pod koniec września położenie ludności i oddziałów powstańczych stało się wręcz katastrofalne.

Rozpoczęły się więc rozmowy o kapitulacji. do 30 września broniło się jeszcze Śródmieście, gdzie przebywało powstańcze dowództwo.

2 października przedstawiciele KG AK podpisali akt kapitulacji po 63 dniach walk. W wyniku prowadzonych walk śmierć poniosło ponad 17 tys. żołnierzy AK i 3 tysiące żołnierzy polskich gen. Berlinga. Dalszych 5 tysięcy powstańców zaginęło. Niemcy wymordowali w tym czasie 180 tysięcy ludności cywilnej. Spalono i wysadzono w powietrze, na specjalny rozkaz Hitlera, ponad 80 % budynków stolicy.

Straty niemieckie to 17 tysięcy żołnierzy zabitych i 9 tysięcy rannych