- Wybuch wojny. Atak III Rzeszy na Polskę.
Koncepcja niemieckiego ataku na Polskę („Fall Weiss”) zakładał szybkie pokonanie wroga i przerzucenie wojsk na front zachodni. Działania miały trwać zaledwie kilka dni (tzw. wojna błyskawiczna). Armie niemieckie zostały zgrupowane w dwóch grupach:
- Grupa Południe, dowodzona przez generała Gerarda von Rundstedta
- Grupa Północ, dowodzona przez generała Fedora von Bocka.
Natarcie niemieckie miało przebiegać z trzech kierunków: od strony Pomorza i Prus wschodnich, z terenu Górnego Śląska i ze Słowacji.
Polski plan obrony, który nosił kryptonim „Zachód”, został opracowany zaledwie w zarysie. Do przygotowań przystąpiono dopiero w marcu 1939 r. Zajęcie Pragi przez wojska niemieckie zasadniczo zmieniło pozycje Polski. Przystąpiono do prac. Założeniem planu obronnego było stoczenie z nieprzyjacielem bitwy granicznej, po czym przejście do odwrotu. Linia ostatecznej obrony miała przebiegać wzdłuż Narwi, Wisły i Sanu. Założono, że skuteczność polskiej obrony będzie wzrastać w miarę skracania linii frontu, przy wycofywaniu się na wschód (nic nie wiedziano o tajny układzie Ribbentrop – Mołotow zawartym między III Rzeszą a ZSRR). Wojskami polskimi dowodził generał Edward Rydz – Śmigły. Siły zbrojne zostały podzielone na siedem armii i rozmieszczone wzdłuż granicy z Niemcami. Na wschodzie pozostawiono dwie grupy operacyjne. Wyposażenie armii było przestarzałe, a siły zbrojne Niemiec świetnie przygotowane, wyszkolone i wyposażone.
1 września 1945 r. o godzinie 4.45 Niemcy przekroczyli granicę z Polską. Rozpoczęła się II wojna światowa. Samoloty bombardowały miasta,. Pancernik „Schlezwig-Holstein” ostrzelał wojskowa składnice na Westerplatte. W Gdańsku piechota niemiecka zaatakował budynek Poczty Gdańskiej. Siły hitlerowskie natarły wzdłuż całej granicy. Kolejne armie przechodziły do odwrotu. W wyniku klęski Armii „Modlin”, Armii „Pomorze” i opuszczenia pozycji przez Armię „Poznań”, Niemcy znaleźli się na przedpolach Warszawy. Siły polskie wycofały się na rozkaz marszałka Rydza-Śmigłego za linie Wisły i Sanu, po porażce pod Mokrą. Uderzenie wojsk hitlerowskich na Warszawę zostało opóźnione przez atak Armii „Prusy” w rejonie Wizny na jednostki nieprzyjaciela. W daniach 9 i 10 września rozegrała się bitwa nad Bzurą. Jej celem było odciągnięcie Niemców, oblegających Warszawę. Mimo początkowych sukcesów odnoszonych przez Polaków zakończyła się klęską dla naszych wojsk. Żołnierze, którzy nie dostali się do niewoli, zdołali się przedostać do stolicy. W tej sytuacji Niemcy mieli otwarta drogę na Warszawę. Klęską Polaków zakończyła się również bitwa pod Tomaszowem Lubelskim (17 – 20 września). Druga co do wielkości bitwa tej kampanii wrześniowej.
17 wrześnie sytuacja wojsk polskich się diametralnie zmieniła. Od wschodu wkroczyła Armia Czerwona. Zgodnie z zawartym jeszcze przed wojną układem Ribbentrop – Mołotow ZSRR zamierzał zająć przyznane mu obszary. Słaby liczebnie Korpus Ochrony Pogranicza gen. Wilhelm Orlik – Rűckemana nie był w stanie przeciwstawić się wrogowi. Zdradziecki atak ZSRR osłabił polską obronę. Dnia 17 września o godzinie 3.00 nad ranem wezwano do Moskwy polskiego ambasadora w ZSRR. Wręczono mu notę, której treść informowała o przyczynie wkroczenia Armii Czerwonej na terytorium Polski. ZSRR wkraczając do Polski brał pod opiekę ludność zachodniej Ukrainy i zachodniej Białorusi. W momencie zajęcia Kresów Wschodnich NKWD rozpoczęła masowe wywózki Polaków w głąb ZSRR.
Władze polskie od początku rozpoczęcia działań czekały na pomoc od swoich zachodnich sojuszników. Jednak Francja i Wielka Brytania ograniczyły się do wypowiedzenia wojny Hitlerowi (3 września). Żaden z sojuszników nie podjął wówczas czynnej walki, co mogło odciążyć Polaków. Mocarstwa zachodnie ograniczyły się do działań dyplomatycznych. Stąd też wojnę, którą w taki sposób prowadziły określono mianem „dziwnej wojny” (lub „wojna siedząca”). W nocy z 17 na 18 września rząd polski opuścił granice państwa i przeszedł do Rumunii. Tu władze polskie zostały internowane. Prezydent Ignacy Mościcki wyznaczył następcę. Takie uprawnienie przysługiwało mu zgodnie z konstytucja kwietniową z 1935 r. prezydentem został Władysław Raczkiewicz. Premierem mianowano gen. Władysława Sikorskiego.
W połowie września broniła się nadal Warszawa. Komendantem cywilnej obrony stolicy był prezydent Stefan Starzyński. 28 września został podpisany akt kapitulacji. Na początku października walki toczyła jeszcze samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie”. Ostatnia bitwa kampanii była bitwa pod Kockiem, rozegrana w dniach 2 – 5 października 1939 r. Kapitulacja oddziału gen. F. Kleeberga zakończyła walki.
- Wojna radziecko - fińska. Przyłączenie republik nadbałtyckich
Po agresji na Polskę Związek Radziecki przystąpił do realizacji dalszych swoich planów. 28 września 1939 r. zostały zawarte układy z Estonią, Łotwą i Litwą. Następnie ZSRR przystąpił do skorygowania granicy z Finlandią. W rejonie Leningradu granica przebiegała 23 km od tego miasta. Stalin zaproponował władzom Finlandii zmianę linii granicznej. Nie otrzymał zgody. W tej sytuacji rozpoczęła się wojna radziecko-fińska. W 1932 r. oba te państwa łączył pakt o nieagresji, ale Stalin na to nie zważał. Działania wojenne toczyły się od listopada 1939 r. do marca 1940 r. Finowie stawili opór. Dodatkowo pomocy udzieliła im III Rzesza, w postaci pożyczek i dostaw broni. W lutym 1940 r. opór Finów został złamany przez Armię Czerwoną. 12 marca 1940 r. w Moskwie podpisano układ pokojowy. Na jego mocy ZSRR otrzymała przygraniczne tereny o szerokości ok. 150 km. Rząd fiński przekazał ZSRR w dzierżawę na 30 lat Półwysep Hanko.
Rok wcześniej, we wrześniu i październiku 1939 r., Związek Radziecki wymusił na władzach Estonii, Łotwy i Litwy podpisanie układów, na mocy których Armia Czerwona mogła stacjonować na ich terytoriach. W czerwcu 1940 r. Stalin oskarżył rządy wymienionych państw o sprzyjanie Anglii, a tym samym o nie wypełnianie zobowiązań wobec swojego wschodniego sojusznika. To był pretekst do narzucenia radzieckiego zwierzchnictwa republikom nadbałtyckim. Przeprowadzono wybory i zwrócono się do mieszkańców tych krajów, aby wypowiedzieli się o przynależności politycznej państw. Wybory (całkowicie fikcyjne) miały miejsce latem 1940 r. nad wszystkim czuwała wojska radzieckie. W tej sytuacji wynik głosowania nie mógł być inny, jak tylko opowiadający się za przyłączeniem do ZSRR. Rada Najwyższa Związku Radzieckiego po przyjęciu wniosków państw nadbałtyckich uchwaliła 3 sierpnia 1940 r. przyłączenie trzech republik.
ZSRR interesował się tez Rumunią, a dokładnie należącymi do tego państwa Besarabią i północną Bukowiną. Tereny te liczyły 50 tys. km² z 4 mln ludności. Rumunia oddała żądane obszary.
- Front zachodni: atak na Norwegią, Belgię, Holandię i Francję.
Po zajęciu Polski także i Niemcy przystąpiły do realizacji kolejnych planów i kolejnych aneksji. Decyzja o zajęciu portów norweskich została podjęta już w październiku 1939 r. następnego roku III Rzesza uderzyła na Danię. Ta poddała się po kilku godzinach walki. Jednak głównym celem militarnym była Francja a w dalszej perspektywie Wielka Brytania.
W latach 30-tych na granicy francusko-niemieckiej powstał system umocnień (tzw. linia Maginota), którego zadaniem miała być zabezpieczenie Francji przez atakiem ze strony Niemiec. Hitler zastosował jednak manewr okrążający, omijając tę linie umocnień. Jego wojska wkroczyły 10 maja 1940 r. do Holandii i Belgii. Walki trwały do końca maja. Po czym niemieccy zwycięscy przekroczyli granicę z Francja. Część wojska skierowała się w stronę Kanału La Manche. Tu rozegrała się bitwa flandryjska. Siły państw osi zostały wzmocnione po tym jak do wojny 10 czerwca przyłączyły się Włochy. Francję otoczyły wojska nieprzyjacielskie. Paryż skapitulował. Na mocy podpisanego rozejmu Alzację i Lotaryngię przyłączono do III Rzeszy, a terytorium francuskie podzielono na dwie części. Północna Francja znalazła się pod niemiecka okupacją, natomiast z części centralnej i południowej utworzono państwo francuskie (stolica Vichy). Na jego czele stanął marszałek P. Pétain. Społeczeństwo nie pogodziło się z tymi zmianami. Charles de Gaulle powołał do życia Komitet Wolnej Francji, którego celem będzie walka o wyswobodzenie kraju. Działalność prowadzili głównie na emigracji (w Wielkiej Brytanii).
- Bitwa o Anglię. Bitwa atlantycka.
Po zajęciu Francji Hitler przystąpił do rozgrywki z Wielka Brytanią. W sierpniu 1940 r. rozpoczęły się naloty na Wyspy. Jednocześnie do londyńskiego rządu kierowane były propozycje pokojowe. Plan ataku na Anglię nosił kryptonim „Lew Morski”. Celem pierwszych ataków stały się porty i lotniska. 19 sierpnia Luftwaffe rozpoczęło naloty na zakłady przemysłu zbrojeniowego. Batalia, która miała być wielkim sukcesem Hitlera ni toczyła się po jego myśli, bowiem wojska niemieckie ponosiły duże straty. W końcowym etapie obiektem nalotów były miasta. W tej ostatniej fazie walk duże starty poniosła ludność cywilna. W październiku 1940 r. ataki lotnicze zostały przerwane. Była to pierwsza porażka Hitlera od początku wojny.
W tej sytuacji Niemcy uderzyły w podstawę gospodarczej potęgi Anglii, czyli w dostawy surowców z USA. To zadanie miała zrealizować Kriegsmarine, niemiecka marynarka wojenna. Anglicy w ramach obrony tworzyli konwoje, eskortowane przez niszczyciele i brytyjskie lotnictwo. Mimo usilnych starań nie udało się odciąć Wielkiej Brytanii od dostaw zaopatrzenia i surowców. W 1943 r. do wojny przystąpiły jeszcze Stany Zjednoczone po stronie państw alianckich, a Hitler zyskał dodatkowego wroga. W bitwie na Atlantyku brały udział także polskie jednostki, m. in. niszczyciele Piorun, Błyskawica i Burza.
- Wojna w Jugosławii i Grecji. Front afrykański.
27 września 1940 r. Niemcy, Włochy i Japonia podpisali Pakt Trzech. Było to przymierze polityczne, wojskowe i gospodarcze. Sojusznicy dokonali podziału stref wpływów w Europie i Azji. Niemcy miały podporządkować sobie Europę Środkowo-Wschodnia, Japonia daleki Wschód, a Włochy basen Morza Śródziemnego.
28 października 1940 r. wojska włoskie wkroczyły do Grecji. Tych wsparli Brytyjczycy. Dlatego tez działania wojsk włoskich, okazały się nieskuteczne. Dopiero w 1941 r. udało się przy pomocy wojsk niemieckich opanować część Grecji. Po stronie państw osi opowiedziały się Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Węgry. do paktu włączyła się także rząd Jugosławii. Ta decyzja wywołała sprzeciw i oburzenie obywateli. Doszło do zamachu stanu, a zwycięstwo odniosła pro angielsko nastawiona grupa. 5 kwietnia 1940 r. podpisano pakt o nieagresji i przyjaźni miedzy Jugosławią i ZSRR. Niemcy podjęli próbę walki o Jugosławię. 17 kwietnia 1941 r. kraj został spacyfikowany. Z części terytorium wydzielono samodzielne Państwo Chorwackie (przystąpiło do państw osi 14 czerwca 1941 r.). Oddziały jugosłowiańskie, które nie zaakceptowały tej sytuacji udały się w góry, by kontynuować walkę partyzancką. Na czele tych oddziałów stanął Draża Michajloivć, a następnie Jospi Broz-Tito.
W 1940 r. został otworzony front w Afryce. Włochy zaatakowały Abisynię (Etiopię). Później skierowali się do Libii, do Cyrenajki i Egiptu. Ofensywa włoska została zatrzymana przez Brytyjczyków, których wsparły oddziały z Kanady i polska Brygada Karpacka gen. Kopańskiego. W tej sytuacji po raz kolejny Benito Mussolini poprosił o pomoc Hitlera. Ten wysłał do Afryki doborowa jednostkę – Niemiecki Korpus Afrykański gen. Erwina Rommla.
- Agresja III Rzeszy na ZSRR.
Już w lipcu 1940 r. Hitler zlecił rozpoczęcie pracy nad planem inwazji na Związek Radziecki (plan „Barbarossa”). Ze względu na działania na Bałkanach początek agresji został przesunięty z 15 maja na 22 czerwca 1941 r. zgodnie z planem atak miał nastąpić w trzech kierunkach: północnym na Leningrad, centralnym z celem – Moskwą i południowym na Rostów.
W oznaczonym dniu wojska niemieckie rozpoczęły działania. We wrześni front północny ustabilizował się w okolicach Leningradu, a miasto zostało oblężone. 15 listopada Niemcy dotarli pod Moskwę. Armia Czerwona przygotowywała się do obrony. Zostali w nią także zaangażowani cywile. Zgodnie z założeniami planu ataku, działania miały się zakończyć przed nadejściem zimy. Niespodziewanie dla Niemców przedłużyły się, a wojska hitlerowskie musiały stawić czoła surowej radzieckiej zimie.
Już 5 grudnia Niemcy odstąpili od Moskwy na odległość 100 – 250 km. Powodem było wzmocnienie Armii Czerwonej przez oddziały wracające z Dalekiego Wschodu. W tej sytuacji plan szybkiego pokonania ZSRR legł w gruzach. Niepowodzenia ponosili nie tylko na froncie wschodnim, ale i na południowym.
- Atak Japonii na Pearl Harbor.
Japonia w XX wiek weszła jako państwo silne zarówno pod względem politycznym i gospodarczym. Za cel państwo postawiło sobie zdobycie jak największych wpływów na Pacyfiku. To miał być teren bazy surowcowej. Wojny, które Japonia toczyła przez 1939 r. zmierzały do realizacji tych postanowień. W 1937 r. zaatakowane zostały Chiny. Okupacja tego kraju przez wojska japońskie budziła wiele zastrzeżeń u Stanów Zjednoczonych. Państwo to prowadziło wobec Chin politykę tzw. otwartych drzwi. Atak japoński godził w interesy ekonomiczne USA w Chinach. To zapowiadało otwarty konflikt.
7 grudnia 1941 r. Japonia przeprowadziła atak na amerykańską bazę lotniczą na Hawajach – Pearl Harbor. To spowodowało, że Stany Zjednoczone przyłączyły się do II wojny światowej.
