Aż do podpisania traktatu welawskiego w 1657 roku, Prusy były państwem drugorzędnym. Prusy Książęce pozostawały pod lenną zwierzchnością Korony Polskiej, a Brandenburgia wchodziła w skład Rzeszy, posiadały więc dość ograniczoną suwerenność. Polityczną i militarną słabość państwa ujawniła wojna 30-letnia, kiedy to austriackie i szwedzkie wojska bezkarnie plądrowały teren państwa. Wnioski z tych wydarzeń wyciągnął młody i energiczny władca Prus, Fryderyk Wilhelm I (zwany Wielkim Elektorem), który objął tron w roku 1640. Wprowadził on następujące zmiany:
- wykorzystując słabość Rzeczpospolitej, ograniczył rolę szlachty (tzw. junkrów),
- wprowadził powszechny podatek na utworzenie stałej armii (20 tys. armia stworzona od zera),
- stworzył aparat biurokratyczno-fiskalny nastawiony na potrzeby armii, która pod koniec jego rządów wzrosła do 40 tys.,
- ciężary podatkowe dwukrotnie przewyższały podatki w monarchii Ludwika XIV.
Rządy Fryderyka II (1740-1786):
- rozbudowa administracji, dożywotność urzędów
- konserwatywny charakter monarchii, król "pierwszym sługą państwa"
- reforma sądownictwa i kodyfikacja prawa (Powszechne Prawo Krajowe)
- reformy gospodarcze (zalesianie nieużytków, melioracje, budowa dróg, magazynów żywności, cła ochronne na towary sprowadzane do Prus i przewożone przez ich teren)
- wprowadzenie obowiązku szkolnego dla wszystkich mężczyzn w kraju
- podporządkowanie kościołów państwu (tolerancja religijna, ale kościoły miały być rzecznikiem władzy państwowej; sekularyzacja dóbr kościelnych, zmiana granic diecezji tak by pokrywały się z granicami administracyjnymi państwa)
- nabytki terytorialne: Śląski (1740), Pomorze Gdańskie, Warmia i płn. Wielkopolska (1772)
- reformy armii:
- związanie oddziałów z okręgami (kantonami)
- armia narodowa
- zwiększenie liczby żołnierzy do 195 tys.
- obowiązek służby mieli chłopi i mieszczanie, szlachta była zwolniona, podobnie właściciele gospodarstw, warsztatów oraz ich najstarsi synowi
- dyscyplina i surowe kary za dezercję
- udoskonalono państwową opiekę nad wdowami po żołnierzach i weteranami
