Oliver Cromwell urodził się 25 IV 1599 roku w domu stanowiącym część szpitala św. Jana w Huntingdon.. Ogromny wpływ już w czasie jego dzieciństwa miał na niego fanatyczny wręcz purytański duchowny Thomas Beard. Swoją edukację rozpoczął Cromwell w huntingdońskim kolegium. Potem przez rok kształcił w Cambridge, w kolegium Sidney Sussex. W 1628 roku Crmowell po raz pierwszy zasiadł w Izbie Gmin. Wcześniej odgrywał wybitną rolę w lokalnej polityce (działał w radzie miejskiej). Uczył się zawodu polityka angażując się w wewnętrzne konflikty polityczne, a potem w spór o lektoraty. Cromwell brał żywy udział w dyskusji na temat osuszania bagien, odmawiał płacenia podatku okrętowego; Cromwell od początku był niepokornym bohaterem. W 1631 roku odmówił przyjęcia tytułu rycerskiego, żeby nie składać przysięgi na wierność królowi. Walczył z zarządem miejskim przeciw nowemu statutowi narzucającemu miastu władzę oligarchii. Ostatecznie musiał opuścić swoje rodzinne Huntingdon i przeprowadzić się do St. Ives. W początkowym okresie swojej działalności zyskał rozgłos jako przywódca i organizator oporu prostego ludu, nie wstydził się być rzecznikiem ludzi prostego stanu, którzy nie potrafili się nawet dobrze wysławiać. To wszystko miało przynieść mu wymierne korzyści w przyszłości.

Pierwszym krokiem ku wielkiej karierze i sławie miał być udział w tzw. krótkim parlamencie. Wkrótce okazało się jednak, że to dopiero początek. Anglia znalazła się w 1640 roku w szczególnej sytuacji, która zmusiła wręcz Karola I Stuarta do zwołania parlamentu, po okresie tzw. „11 letniej tyranii”.  Wróćmy jednak do początków całego ruchu rewolucyjnego, przedstawiając jego genezę. Warto poświęcić temu nieco miejsca, jako że to właśnie dzięki udziałowi w rewolucji Cromwell zapisał się na trwałe na kartach historii.

Geneza rewolucji opiera się generalnie na konflikcie między dwoma klasami społecznymi, które reprezentowały różne interesy i dążenia: jedni chcieli, by kraj rozwijał się w duchu kapitalistycznym, inni woleli utrzymać dawne feudalne stosunki społeczne i polityczne. Główną siłą napędową była część średniej szlachty (gentry) i wówczas jeszcze nieliczna burżuazja miejska. Z drugiej strony barykady stanęła część arystokracji i znajdujący się w sojuszu z nią monarcha. Do tego doszły jeszcze problemy natury religijnej. Purytanie jako zagorzali republikanie nie akceptowali władzy królewskiej, co więcej odnosili się wrogo do całej feudalnej ideologii, jako ruch religijno – społeczny sprzeciwiali się istniejącemu porządkowi. Purytanizm zdobył sobie szerokie grono wyznawców wśród parlamentarzystów, czyniąc z parlamentu główną arenę opozycji antykrólewskiej. Król Jakub I nie potrafił się pogodzić z nowymi prądami, był zdecydowanym rzecznikiem absolutyzmu. Opozycje wzbudzała zarówno jego polityka zagraniczna (np. plany ożenku syna z infantką hiszpańską) jak i wewnętrzna. Niewiele zmieniło się za jego następcy Karola I, który w ogromnym stopniu ulegał wpływom swego faworyta Jerzego Villiersa ks. Buckingham. Jego polityka lawirowania między przeciwstawnymi obozami wojny 30 letniej pogorszyła tylko i tak już napiętą sytuację wewnętrzną, dzięki nakładanym wciąż nowym podatkom. Kolejne obrady parlamentu przebiegały w burzliwej atmosferze. Król co prawda przyjął tzw. „Petycje o prawo” 7 VI 1628 roku ale nie miał zamiaru jej przestrzegać. Najbardziej dramatyczny przebieg miały obrady od stycznia do marca 1629 roku. Król pokazał, że nie ma zamiaru przestrzegać „Petition of Right”, co więcej wydał rozporządzenie o obowiązkowym przestrzeganiu 39 art. Kościoła Anglikańskiego i zwiększającego zakres władzy biskupów. Karol I w obawie przed wciąż rosnącą opozycją zdecydował się na radykalny krok – rozwiązanie parlamentu – 2 III 1629 roku. W odpowiedzi na to parlamentarzyści z Johnem Elliotem na czele uchwalili 3 punktową rezolucję, w której wypowiedziano posłuszeństwo monarsze. Karol I zdecydował się wprowadzić rządy absolutne zwane jedenastoletnią tyranią 1629 – 1640. Parlament został zwołany ponownie dopiero 13 IV 1640 roku w obliczu poważnych problemów ze szkockimi poddanymi, którzy od początku stanowili opozycję, a w 1637 roku zbuntowali się. Wojska Karola I zostały rozgromione przez silną armię szkocką. Król liczył w takiej sytuacji na poparcie ze strony parlamentu, którego wyrazem miało być uchwalenie podatków na cele wojenne. Jednak obrady nie trwały długo, ponieważ parlamentarzyści nie chcieli zrezygnować z debaty nad polityką królewską, więc urażony i zniechęcony Karol rozwiązał to zgromadzenie 5 V 1640 roku. Tymczasem Szkoci wciąż odnosili zwycięstwa i parli naprzód i mimo zawieszenia broni. W końcu protesty w Londynie zmusiły króla do ponownego zwołania parlamentu. 3 listopada zaczął obrady parlament, który przeszedł do historii jako „Długi”. Niemal od razu narodził się konflikt między królem, a parlamentem. Nic dziwnego, gdyż w jego skład weszli głównie dawni opozycjoniści wśród których dominowali purytanie, przewodził im John Pym, zwany też King Pym.  Parlamentarzyści doprowadzili do zniesienia znienawidzonych sądów królewskich (High Commission i Star Chamber), rozpuszczenia armii królewskiej, zniesienia podatków uznanych za nielegalne, usunięto niektórych urzędników, a co najbardziej istotne zmuszono króla do podpisania aktu, który zabraniał mu rozwiązywania parlamentu bez jego uprzedniej zgody. W 1640 roku większość klas zjednoczyła się w walce przeciwko koronie. Generalnie, jeżeli zgodzimy się z twierdzeniem Johnsona to „rok 1640 stanowi wielki przełom w dziejach wyspiarzy; w trakcie następnych 20 lat na wyspach dokonało się wiele zmian, których siły konserwatyzmu później w stanie odwrócić i chociaż eksperyment w sumie poniósł klęskę, Anglia 1660 roku zawierała chromosomy nowoczesnego kraju, pierwszego w dziejach świata”.

Jak już wspomniałam im dłużej obradował parlament, tym więcej zwolenników zyskiwał Cromwell. Ceniono jego ścisły i praktyczny umysł jako niezastąpiony przy rozpatrywaniu spraw proceduralnych i karnych. Elokwencją, żarliwością wymowy i zaangażowaniem nadrabiał swój nieszczególny wygląd. W czasie obrad parlamentu zaczęła się wojna domowa. Wojna zaczęła się bardzo niepomyślnie dla „okrągłogłowych”. Już pierwsza bitwa X 1642 r. pod Edgehill zakończyła się klęską opozycjonistów. Następne porażki miały miejsce pod koniec 1642 r. i w ciągu 1643 roku, wymusiły one zmiany w taktyce powstał regiment tak zwanych „żelaznobokich” Już pierwsze poważne starcie z królem 14 VI 1645r. pod Naseby zakończyło się tryumfem wojsk parlamentu. Ale to był dopiero początek dobrej passy wojsk parlamentu. Potem oddziały dowodzone przez Cromwella i Fairfaxa zdobywały kolejne twierdze i hrabstwa, ostatecznie Karol I zamknął się w Oksfordzie. Miasto poddało się 1 II 1647r, a Karol został przekazany, a dokładnie odsprzedany wysłannikom parlamentu. 1 I 1648r. parlament kadłubowy uznał, króla za głównego winowajcę wojny domowej i postanowił powołać Najwyższy Trybunał Sądowy dla ostatecznego osądzenia jego casusu. Jednym z członków Trybunału był Cromwell, który podczas jego obrad wywierał nacisk na pozostałych sędziów, aby głosowali za wyrokiem śmierci która. I taka właśnie decyzja zapadła. Wyrok wykonano 30 I , 17 III 1648 roku zniesiono oficjalnie monarchię, a Izbę Lordów w dwa dni później. Anglia stał się republiką. Jednak ten stan nie trwał długo W końcu 20 kwietnia 1653r. doszło do zamachu, podczas którego ostatecznie rozwiązano parlament. Od tej chwili w Anglii nie było już żadnych pozostałości dawnej władzy. Nastąpił nowy okres w dziejach kraju, a był to czas dyktatury wojskowej sprawowanej osobiście przez Cromwella. Usankcjonowaniem jego władzy miało być oficjalne nadanie mu tytułu Lorda Protektora (tytuł ten był wcześniej zastrzeżony dla regenta w przypadku małoletniości króla). 16 grudnia 1653r. uchwalono konstytucję, która oddawała władzę w ręce Lorda Protektora, parlamentu i Rady Państwa. zwycięstwa militarne (np. w Portugalii czy Holandii) i dyplomatyczne (sojusze m. in. ze Szwecją i Francją) zapewniły Anglii spokój wewnętrzny. Były nawet plany koronacji Cromwella i restauracji monarchii pod nową dynastią W 1656r Cromwell odrzucił jednak propozycję przyjęcia korony. Niestety system załamał się w obliczu śmierci Lorda Protektora 3 IX 1658r, wykazując w pełni swe niedoskonałości.