W 1569 roku doszło do zawarcia unii lubelskiej. Stanowiła ona wyraz dążeń stanu szlacheckiego, tak polskiego, jak i litewskiego oraz króla Zygmunta Augusta, który nie miał potomka mogącego objąć tron Polski.

Zróżnicowanie w ramach stanu szlacheckiego przekładało się na różne dążenia szlachty. Magnateria polska prowadziła ekspansję gospodarczą w kierunku słabo zaludnionych, ale za to żyznych terenów położonych na wschodzie (Ukraina, Wołyń). Stronnictwo egzekucyjne było nieprzychylne wobec planów unijnych, gdyż dostrzegało w tym drogę do odrodzenia się magnackiej potęgi. Z kolei szlachta z Litwy chciała się wyrwać spod kurateli magnatów oraz być w posiadaniu tych samych przywilejów, jakie posiadała szlachta polska. Jedną z głównych przyczyn i przesłanek do zawarcia unii była obawa strony litewskiej przed koniecznością zmierzenia się z coraz silniejszym państwem moskiewskim. Z kolei, król polski żywił obawę, iż po jego bezpotomnej śmierci, na Litwie i w Polsce zostaną wybrani osobni władcy, a takiemu stanowi rzeczy chciał zapobiec skutecznie. Przeciwni zawarciu unii byli także magnaci litewscy, którzy bali się utracenia swojej pozycji, a tym samym utraty dotychczasowej zdolności do kierowania losami państwa litewskiego.

Sejm lubelski

Wszelkie warunki odnośnie podpisania unii, jak również jej postanowienia i główne zadania ustalono podczas sejmu w Lublinie, który obradował w okresie od stycznia do lipca 1569 roku. Ów sejm, w czasie trzeciego miesiąca obrad usiłowała zerwać magnateria litewska, która była przeciwna przyłączenia do państwa polskiego Podlasia, Wołynia i Ukrainy. Uwazała ona, iż kiedy opuści obrady, posłowie z Litwy uczynią to samo. Stało się jednak inaczej, a grupa posłów i senatorów w czasie ich nieobecności zdołała uchwalić przyłączenie do Korony następujące ziemie : Ukraina, Wołyń, Podole, Podlasie, a później również i Kijowszczyznę. Na mocy tej uchwały Litwa utraciła połowę swego terytorium. Owe decyzje, jak również nalegania szlachciców z Litwy doprowadziły do tego, że na obrady Sejmu powrócili panowie litewscy. Podczas obrad sejmowych doszło do skonstruowania aktów unijnych. Ich wystawienie przez sejm nastąpiło w dniu 1 lipca 1569 roku, zaś król potwierdził je trzy dni później. Na czas obrad sejmowych król Zygmunt August dokonał przeniesienia praw dziedzicznych dynastii Jagiellonów do korony litewskiej na Koronę. Dużym osiągnięciem tego Sejmu było więc uchwalenie unii.

POSTANOWIENIA

W aktach unijnych była mowa o tym, iż połączone zostają ze sobą dwa suwerenne państwa (Polska i Litwa) tworząc jeden organizm polityczny. Organizm ten nosił nazwę : "Rzeczpospolita Obojga Narodów". O jedności Rzeczpospolitej świadczyły :

  • wspólny władca- (po śmierci ostatniego z Jagiellonów - Zygmunta Augusta odbyć się miała wspólna elekcja jego następcy
  • - wspólny sejm, w którym znaleźliby się reprezentanci obu narodów. - polskiego i litewskiego,
  • - jeden naród szlachecki - wspólna polityka międzynarodowa
  • w akcie unii znalazł się zapis, iż oba kraje utrzymują oddzielną władzę wykonawczą (wyjątek stanowiła osoba króla), a także armia i skarb.

ZNACZENIE I SKUTKI

1. Ogromne nabytki terytorialne na wschodzie doprowadziły do odrodzenia się potęgi magnatów. Większość rodów magnackich, które zostały wcześniej osłabione przez działalność ruchu egzekucyjnego szybko odbudowały swoją pozycję. W ten sposób wytworzyła się tak zwana " nowa magnateria", która swoją pozycję zawdzięczała koligacjom z magnatami z województw ukraińskich, a także nadaniom ziemskim w nowo przyłączonych prowincjach.

2. Rozszerzenie granic Polski przyczyniło się do uwikłania tego kraju w wewnętrzne konflikty o charakterze religijno-narodowościowym (problem kozacki), jak również konflikty międzynarodowe ( wojny z Moskwą oraz Turcją).

3. .Coraz bardziej zaangażowanie się polityki na

wschodzie - ( unia krewska z 1385 roku). Zaangazowanie w sprawy ziem zachodnich (Śląsk, Prusy Książęce, Pomorze Zachodnie) spowodowało, iż polityka wewnętrzna zeszłą na dalszy plan.

4. Rzeczpospolita przybrała charakter kraju o wielonarodowej strukturze społecznej. Na terenie państwa polskiego mieszkała ludność zróżnicowania pod względem narodowościowym (narody : polski, litewski, ruski, kozacki...etc.). Narody te wyróżniały się odmiennymi zwyczajami, językiem oraz religią (katolicyzm, prawosławie, grekokatolicyzm, kalwinizm, luteranizm, islam...etc.).

5. Rzeczpospolita utworzyła pomost między Zachodem (kontynent europejski-chrześcijanie) a Wschodem (prawosławna Rosja, muzułmańska Turcja). Nieco później, w obliczu konfliktu z Imperium Osmańskim, Rzeczpospolita została uznana za tak zwane "przedmurze chrześcijaństwa."