Konfederacja warszawska to określenie uchwały podjętej przez sejm konwokacyjny w 1573 r. Uchwała ta gwarantowała szlachcie swobodę religijną.

Konfederacja warszawska - geneza

W 1570 r. kalwini, luteranie oraz bracia czescy zwołali wspólny zjazd i przyjęli tzw. zgodę sandomierską. Miała ona na celu zjednoczenie wyznań reformowanych w walce przeciw kontrreformacji. Do ugody nie zostali zaproszeni arianie, niemniej jednak doprowadziła ona do ogłoszenia zasady wolności religijnej i wyrażała stanowisko wyznań niekatolickich w konfederacji warszawskiej.

Konfederacja warszawska - postanowienia

Wiek XVI przyniósł Polsce ogromny wzrost znaczenia szlachty poprzez zagwarantowanie sobie przez nią przywilejów. Jedną z podstawowych zasad była wolność polityczna szlachty. Postępowa szlachta chciała zapewnić sobie również wolność religijną.

Podczas trwającego bezkrólewia w latach 1572 - 1573 odbył się sejm, na którym podpisano akt konfederacji zwanej później konfederacją warszawską. Głosiła ona zasadę pokoju religijnego pomiędzy wyznawcami różnych wiar. Akt konfederacji został potwierdzony przez Stefana Batorego i wprowadzony do konstytucji sejmowych jako prawo obowiązujące.

Podkreślić należy, że konfederacja warszawska nie naruszała dominacji Kościoła katolickiego w państwie, a wolność religijna odnosiła się jedynie do szlachty. W praktyce swobodę religijną uzyskali również mieszczanie miast królewskich.

Konfederacja warszawska - znaczenie

Przyjęcie aktu konfederacji warszawskiej desygnowało Polskę na najbardziej tolerancyjne państwo w Europie. Przez jednych określana jako "azyl heretyków", przez innych jako "państwo bez stosów", w XVI wieku Polska stała się schronieniem dla wyznawców równych wyznań uciekających przed represjami katolickich trybunałów inkwizycyjnych i ruchem kontrreformacyjnym.