Sytuacja Polaków po powstaniu styczniowym

Sytuacja Polaków w zaborze rosyjskim

Władze carskie po stłumieniu powstania styczniowego zaczęły stosować na szeroką skalę represje w stosunku do Polaków. Najpierw zmieniono nazwę Królestwa Polskiego na Kraj Nadwiślański. Wycofano z administracji i oświaty polskich nauczycieli. W Warszawie rozwiązano Szkołę Główną, a na jej miejsce powstał Uniwersytet Carski. Nielegalne stały się polskie zgrupowania społeczne, kulturowe oraz polityczne, car piętnował wszelkie akcje, które upamiętniają ważne wydarzenia dla Polaków. Polska polityka musiała zejść do podziemia, gdzie zajmowała się organizacją strajków i wystąpień, drukowaniem czasopism i książek, które były zabronione przez cara.

W zaborze rosyjskim zmiany przyniosła rewolucja w Rosji w 1905 r. Od tamtej pory przez następne dwa lata stronnictwa jak PPS i SDKPiL tworzyły strajki i demonstracje robotnicze na szeroką skalę. Poza robotnikami na ulice wyszli, także chłopi, którzy domagali się przywrócenia języka polskiego w szkołach oraz utworzenia samorządów gminnych. Przeciwko okupantowi opowiedziała się również młodzież strajkując w szkołach. Dzięki temu władze rosyjskie wprowadziły język polski do szkół prywatnych, a w placówkach państwowych język ten został wprowadzony jako dodatkowy fakultet. Rewolucja spowodowała również rozłam w szeregach polskich polityków. SDKPiL wraz z niektórymi osobami rekrutującymi się z PPS dążyło do tego, aby strajki i inne przejawy niezadowolenia społecznego stały się ogólnorosyjskim ruchem rewolucyjnym. Reszta działaczy PPS pragnęła doprowadzić do tego, by rewolucja miała charakter narodowowyzwoleńczy. Konflikty te zakończyły się podziałem w PPS. Osoby, które zmierzały do rewolucji bez haseł niepodległościowych utworzyły PPS-Lewicę, natomiast reszta członków PPS przekształciła się w PPS-Frakcję Rewolucyjną. Na czele PPS- Frakcji Rewolucyjnej stanął Józef Piłsudski, który kierował Organizacją Bojową swojego ugrupowania politycznego. To on starał się, aby wystąpienia rewolucyjne były postrzegane jako zrywy narodowe. Przeciwny jemu w tej kwestii był Roman Dmowski. Twierdził on, że walka z Rosją nie ma szansy powodzenia, dlatego zmierzał do tego, by Królestwo Polskie samo uzyskało autonomię.

Sytuacja Polaków w zaborze pruskim

Im dłużej Polacy znajdowali się pod zaborem pruskim, tym bardziej ich warunki życia się pogarszały. Władze pruskie coraz ostrzej wprowadzały metody germanizacji narodu polskiego. Językiem urzędowym stał się język niemiecki, podobnie sytuacja wyglądała w szkołach. Mocno tępiono działalność jakichkolwiek frakcji politycznych. Niemcy uderzyli również w Kościół, który podsycał i kształtował świadomość narodową Polaków. Władze pruskie w tym celu wprowadziły tzw. walkę o kulturę w wyniku, której pozamykano wiele organizacji kościelnych. Ostatecznie dążyli oni do całkowitego zlikwidowania Kościoła w zaborze pruskim. Niemcy utrudniali Polakom życie, także w kwestii gospodarczej. Nasi rodacy spotykali się z problemem wykupu ziemi, poza tym wprowadzono tzw. rugi pruskie. Było to prawo, które umożliwiało władzom pruskim zabranie ziem Polakom przybyłym tam z innych zaborów oraz ich przesiedlenie poza granice terenów okupowanych prze Prusy. Ponadto utworzono Komisję Kolonizacyjną, która wykupywała od naszych rodaków ziemię na Pomorzu Gdańskim i również w Poznańskiem, na których potem umieszczano niemieckich chłopów. Postępowanie władz pruskich zostało odebrane pozytywnie przez społeczeństwo tego państwa. Wyrazem tego było utworzenie organizacji zwanej Niemieckim Towarzystwem Marchii Wschodniej zwanej Hekata. Celem tej instytucji było wspieranie zasiedlenia na ziemiach zaboru pruskiego obywatelami niemieckimi, a także działalność zmierzająca do osłabienia działalności gospodarczych Polaków na tych obszarach. Nasi rodacy mimo wprowadzenia wszystkich tych represji nie zostali bierni. W Wielkopolsce, na Śląsku, Pomorzu, Warmii i Mazurach kształtowali język, kulturę, historię i obyczaje polskie w ukryciu. Bardzo pomocne w tym celu okazały się instytucje gospodarcze takie jak: spółdzielnie, kółka rolnicze, towarzystwa kredytowe oraz ubezpieczeniowe. Wydawano prasę, którą można było przeczytać w organizacjach społecznych, a także w bibliotekach przy parafiach.

Sytuacja Polaków w zaborze austriackim

Warunki Polaków w zaborze austriackim kształtowały się zdecydowanie lepiej niż w pozostałych zaborach rosyjskim i pruskim. Lata sześćdziesiąte XIX w. przyniosły ziemiom tego zaboru konstytucję, dzięki której władze zaborcze przestrzegały najważniejszych praw obywatelskich. Natomiast w samej Galicji Polacy otrzymali autonomię, gdzie powołano instytucje jak Sejm Krajowy i Wydział Krajowy. Władze galicyjskie składały się z obywateli polskich, a fundusze, które miały być przeznaczone na administrację, sądownictwo, inwestycje i oświatę były ściągane z podatków nałożonych na ludność zamieszkującą ten teren. Austriacy w swoim ręku dzierżyli władzę nad administracją państwową, sądownictwem, oświatą na szczeblu średnim oraz wyższym, obronnością oraz konstytucją państwa. Miastem centralnym w Galicji był Lwów, porozumiewano się tam po polsku. Obsadzanie urzędów w zaborze austriackim przez Polaków wywołał wielkie oburzenie narodu ukraińskiego. Oni również podjęli starania, aby w ich języku można było się posługiwać w administracji państwowej. Dążyli do tego, by uzyskać własną oświatę. Z czasem w Galicji stosunki polsko-ukraińskie zaczęły przybierać zły obrót, a jego konsekwencją było zabójstwo polskiego namiestnika Galicji Andrzeja Potockiego w 1908 r. Polska autonomia jaką nadano Galicji miała bardzo duży wpływ na kształtowanie wartości narodowych. We wszystkich szkołach obowiązywał język polski, rozwijała się kultura, nauka oraz polityka. Takie partie jak PPSD i PSL mogły swobodnie istnieć bez żadnych sprzeciwów władz austriackich. Po zakończeniu rewolucji w Rosji, która trwała w latach 1905-1907 wiele osób z zaboru rosyjskiego przeniosło się do Galicji, gdzie mogło swobodnie działać na korzyść narodu.