Wielka Emigracja i najważniejsi przedstawiciele romantyzmu.

Klęska powstania listopadowego zmusiła wielu Polaków do opuszczenia kraju i udania się na emigrację. Na lata 1830-1831 przypadł początek Wielkiej Emigracji. Swą nazwę emigracja ta zawdzięcza znacznej roli, jaką odegrała w dziejach Polski w XIX w. Poza tym emigracja po listopadowa wyróżniała się w ówczesnej Europie swoim rozmiarem; ogółem ziemie polskie opuściło około dziesięć tysięcy ludzi. Osiedlili się oni w wielu krajach europejskich; główne skupiska polskich emigrantów znajdowały się we Francji (Paryż), Anglii oraz Belgii. Na emigrację udali się uczestnicy powstania (żołnierze i oficerowie), działacze polityczni (zwłaszcza ci, tworzący Rząd Narodowy), szlachta (około ¾ ogółu emigrantów), pisarze, publicyści, artyści. Na emigracji powstały różne ugrupowania polityczne, reprezentujący różne opcje polityczne. Najsilniejszą pozycję zajmowało Towarzystwo Demokratyczne Polskie (TDP) oraz obóz A. Czartoryskiego. TDP posiadało na emigracji bardzo duże wpływy oraz utrzymywało kontakt z krajem poprzez wysyłanych na ziemie polskie emisariuszy. Dzięki nim działacze TDP koordynowali rozwój konspiracji na ziemiach polskich. TDP miało swoje organy prasowe. Były to: Pismo TDP (nieregularnie 1837-1841, 1843-1844 pt. Pamiętnik TDP), Demokrata Polski (1837-1849, 1851-1863), Postęp (1834), Ideologia TDP (1832-1833), satyryczne czasopismo Pszonka (1839-1844) oraz inne publikacje. Najważniejsi publicyści TDP to S. Worcell, L. Mierosławski, J.N. Janowski, W. Heltman. Obóz A. J. Czartoryskiego prezentował liberalno-konserwatywne poglądy. Siedziba księcia Czartoryskiego znajdowała się w paryskim hotelu Lambert, którego nazwą często określano jego ugrupowanie polityczne. Sam książę, jak i jego zwolennicy prowadzili przede wszystkim działalność propagandową i dyplomatyczną, starając się uzyskać wsparcie dla sprawy polskiej na dworach europejskich. Wydawali również własne czasopisma - wśród nich Trzeci Maj (1839-1848), Kraj i Emigracja (1835-1843), Wiadomości Polskie (1854-1861), Le Polonais (1833-1837). Warto również zwrócić uwagę na taki emigracyjny periodyk jak Pielgrzym Polski (1832-1833).

Polskie środowiska emigracyjne prowadziły bardzo żywą działalność kulturalną, zakładając liczne stowarzyszenia i instytucje. Siedzibą większości z nich był Paryż. Były to m.in. Biblioteka Polska (założona w 1838 r.), w latach 1832-1893 funkcjonowało Towarzystwo Historyczno-Literackie, w latach 1831-1836 Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich, w latach 1842-1900 polskie liceum w Batignolles. Poza tymi instytucjami działały liczne polskie drukarnie i księgarnie (J. Marsylskiego w latach 1835-1842, S. Dembowskiego, A. Jełowickiego, E. Januszkiewicza). Kraj opuściło wielu artystów i pisarzy, którzy na emigracji stworzyli swe znakomite dzieła - J. Słowacki, A. Mickiewicz, F. Chopin, C.K. Norwid, M. Mochnacki, J. Lelewel, J.B. Zaleski, S. Goszczyński. Emigracja, do której doszło po klęsce powstania styczniowego z 1863 r. (określano ją mianem młodej emigracji) powróciła do tradycji emigracji po listopadowej.

Najważniejsi twórcy Wielkiej Emigracji

Juliusz Słowacki urodził się w 1809 r. Po studiach prawniczych, jakie w latach 1825-1828 odbył na Uniwersytecie Wileńskim, przeniósł się w 1829 r. do Warszawy. Pracował tam w roli aplikanta Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. W 1831 r. zatrudniony przez Biuro Dyplomatyczne Rządu Narodowego wyruszył do Drezna. Stamtąd wyjechał na misję dyplomatyczną do Paryża i Londynu. W Paryżu pozostał już na stałe. Zmarł w 1849 r. Był autorem licznych dramatów oraz utworów poetyckich. Zyskał sobie miano "wieszcza", stając obok Z. Krasińskiego i A. Mickiewicza.

Adam Mickiewicz urodził się w 1798 r. Uważa się go na największego polskiego poetę oraz "wieszcza". W 1829 r. wyjechał z kraju do Europy Zachodniej. Nie wziął udziału w powstaniu listopadowym. Kiedy dowiedział się o jego wybuchu, próbował przedrzeć się na terytorium Królestwa Polskiego, co jednak zakończyło się fiaskiem. Po klęsce powstania poeta powrócił do Paryża w 1832 r. Mickiewicz brał czynny udział w życiu kulturalnym, politycznym i naukowym emigracji. Jednak mając dość kłótni i sporów wśród Polaków wycofał się z życia publicznego na jakiś czas. Zawarł związek małżeński w 1834 r.; jego żoną została Celina Szymanowska, która urodziła Mickiewiczowi sześcioro dzieci. W latach 1839-1840 Mickiewicz pracował w Akademii w Lozannie, gdzie był wykładowcą literatury łacińskiej, a w latach 1840-1844 pracował w Collège de France w Paryżu jako wykładowca literatury słowiańskiej. Mickiewicz znalazł się jednak wówczas pod wpływem towianizmu, który zaczął propagować na swoich wykładach, podobnie jak i swe poglądy demokratyczne. Został z tych względów zwolniony z katedry. W 1848 r. poeta przybył do Rzymu, gdzie spotkał się na audiencji z papieżem Piusem IX. Wezwał papieża, by ten udzielił wsparcia tym, którzy pragną walczyć o wolność Polski oraz innych ludów. Zorganizował wówczas polski legion; w jego zamiarach miał on być dopiero zalążkiem wojska, którego zadaniem była walka o niepodległą Polskę. Sam ułożył "Skład zasad", który zawierał program radykalnych i demokratycznych reform, jakie miano przeprowadzić w odrodzonej Polsce. Znalazły się wśród nich powszechne swobody obywatelskie oraz nadanie ziemi chłopom. W tym samym czasie (1849 r.) ukazywał się redagowany przez Mickiewicza dziennik - Trybuna Ludów (La Tribune des Peuples), otwarty na socjalistyczne idee. Sam Mickiewicz był jego współzałożycielem. Pismo nie spodobało się jednak Rosji, wywołało interwencję rosyjskiej ambasady i w efekcie musiano dziennik zawiesić. W 1851 r. po przewrocie politycznym we Francji nad poetą roztoczono policyjny nadzór i usunięto go z Collège de France. W czasie wojny krymskiej, Mickiewicz wyruszył do Stambułu (1855 r.), gdzie miał zamiar wziąć udział w tworzeniu polskiego legionu. Legion ten miał wziąć udział w walce przeciw Rosji. Jednak zmarł już w 1855 r. Przyczyną jego śmieci była najprawdopodobniej cholera. Pochowano go we Francji na polskim cmentarzu w Montmorency. W 1890 r. przeniesiono jego prochy na Wawel i umieszczono je w krypcie w katedrze wawelskiej.

Fryderyk Franciszek Chopin należał do najwybitniejszych polskich pianistów i kompozytorów. Urodził się w 1810 r. w Żelazowej Woli. Jego matką była Justyna z Krzyżanowskich. Ojciec Fryderyka, Mikołaj Chopin był nauczycielem i pochodził z Lotaryngii. W 1816 r. młody Chopin rozpoczął naukę gry na fortepianie pod okiem W. Żywnego; w 1822 r. uczył się kompozycji pod kierunkiem J. Elsnera. W latach 1823-1826 uczęszczał do Liceum Warszawskiego, a w latach 1826-1829 do Szkoły Głównej Muzyki, znajdującej się w Warszawie. W tej ostatniej jego nauczycielem był J. Elsner. Podczas swego pobytu we Wiedniu w 1829 r. Fryderyk poznał T. Haslingera i K. Czernego. W Kärtnertortheater wystąpił dwukrotnie, dając dwa koncerty. Rok później (1830 r.) wystąpił w Warszawie w Teatrze Narodowym, dając koncerty (w programie znalazły się m.in. Fantazja na tematy polskie, koncert fortepianowy e-moll oraz koncert fortepianowy f-moll). Jeszcze w tym roku wyruszył Chopin do Wiednia (przez Pragę), skąd udał się w 1831 r. do Paryża. Osiadł w tym mieście na stałe, tu stworzył swe wielkie dzieła i nawiązał kontakty z wieloma wybitnymi artystami - R. Schumannem, H. Berliozem, F. Mendelssohnem, F. Kalkbrennerem, F. Hillerem, F. Lisztem, H. Herzem, L. Cherubinim, G. Rossinim, a także A. Mickiewiczem i J.U. Niemcewiczem. Zyskał sobie europejską sławę, wiele koncertując oraz dając recitale w arystokratycznych salonach. Chopin nie tylko tworzył, ale był również nauczycielem; jego uczniami byli M. Kalergis, K. Mikuli, M. Czartoryska. Fryderyk Chopin zmarł w 1849 r.

Cyprian Kamil Norwid urodził się w 1821 r. Był bardzo wszechstronnym artystą - pisał dramaty, prozę, wiersze, był plastykiem. Uczęszczał do gimnazjum w Warszawie (1831-1837), jednak nie skończył tej szkoły. Później był uczniem w szkole malarskiej. Opuścił Warszawę w 1842 r. i wyruszył do Włoch. Tam podjął studia, których przedmiotem była rzeźba. W 1846 r. został aresztowany w Berlinie. Oskarżono go o udział w ruchu rewolucyjnym, jaki miał miejsce w kraju. Został osadzony w więzieniu, gdzie częściowo ogłuchł. Zmarł w 1883 r.

Maurycy Mochnacki urodził się w 1804 r. Był wybitnym, emigracyjnym publicystą i działaczem politycznym oraz krytykiem muzycznym i literackim. Od 1821 r. studiował na Uniwersytecie Warszawskim prawo. Swe publikacje zamieszczał w literackim czasopiśmie Astrea. Dwa lata później (1823) władze rosyjskie aresztowały Mochnackiego, ale rok później wypuściły go na wolność. W latach 1825-1830 Mochnacki był zatrudniony wielu czasopismach i dziennikach (Dziennik Warszawski, Kurier Polski, Gazeta Polska, Izyda Polska) oraz pracował jako urzędnik (Komisja Spraw Wewnętrznych i Wydział Cenzury). W latach 1830-1831 zaangażował się w spisek P. Wysokiego i wziął udział w powstaniu listopadowym. Po klęsce akcji powstańczej wyjechał do Francji, gdzie związał się z ugrupowaniem, któremu przewodził A.J. Czartoryski. Zmarł w 1834 r.