Stan źródeł nie pozwala na odtworzenie w pełni historycznej biografii Chrystusa. Na podstawie Nowego testamentu można ustalić, że Jezus z Nazaretu urodził się w Betlejem , za rządów Augusta, kiedy Judeą zarządzał król Herod Wilelki. Narodzin Jezusa datuj się zatem z dużą dozą prawdopodobieństwa na 7 lub 6 r. p.n.e. Dionizjusz Mały, który w VI w. wprowadził pojęcie ery chrześcijańskiej, pomylił się ustalając datę narodzin Jezusa. Jezus z Nazaretu działał nauczał głównie w Galilei, a później w samej Jerozolimie. Działalność publiczna Jezusa trwała niewiele ponad dwa lata i przypadała zapewne na lata od 28 do 30 n.e. Śmierć Jezusa była jej ukoronowaniem i musiała nastąpić przed 36 r., ponieważ wtedy zakończył rządy namiestnicze w Judei Poncjusz Piłat.

Dążenie Jezusa do zreformowania judaizmu, wypełnienie go nową, bardziej obfitą i głębszą treścią religijną, zapowiadanie nadejścia Królestwa Bożego, nieortodoksyjny stosunek do nakazów Tory. Wszystko to spowodowało konflikt Jezusa z Sanhedrynem, zarówno z saduceuszami, jak i z faryzeuszami. Jezus został aresztowany z rozkazu Sanhedrynu i oddany do dyspozycji władz rzymskich w Jerozolimie. Zgodnie z sugestią przedstawicieli Sanhedrynu miał zostać oskarżony o przestępstwo polityczne, którym było dążenie do władzy królewskiej, czyli do przywrócenia niezależnej Judei, która od 6 r. n.e. była prowincją rzymską. Na mocy prokuratorskiego wyroku Jezus został ukrzyżowany jako polityczny buntownik.

Pierwsi wyznawcy nadali Jezusowie drugie imię - Chrystus (gr. Christos - namaszczony, pomazaniec) i uznali go za Mesjasza. Od tego imienia powstałą w Antiochii nazwa dla nowej religii (chrześcijaństwo) i jej wyznawców (chrześcijanie). Wierzyli oni, że Jezus Chrystus był jednocześnie Bogiem w osobie Syna Bożego oraz człowiekiem, synem Marii.

Pierwotne idee chrześcijańskie wyrosły zatem z kręgu judejskiego mesjanizmu. W okresie upadku niezależnego państwa żydowskiego idea przyjścia Mesjasza, wybawiciela ludu izraelskiego cieszyła się ogromną popularnością. Interpretowano ją jednak głównie jako wybawienie polityczne i społeczne w czasach zależności od Rzymu. Mesjasz miał dać Żydom szansę na odzyskanie utraconej niepodległości. Takie pojmowanie roli Mesjasza było charakterystyczne dla Żyd ów mieszkających w Palestynie. Inaczej rozumiano idee mesjanizmu w kręgach diaspory żydowskiej. Żydzi żyjący w rozproszeniu starali się zachować odrębność religijną i obyczajową , które odróżniały je wyraźnie od wszystkich innych ludów, jednakże na judaizm zaczęły oddziaływać wpływy hellenistyczne. Żydowski filozof Filon z Aleksandrii komentując Stary Testament głosił, że pośrednikiem między Bogiem a ludźmi jest Logos (gr. słowo), który jest z Boga i sam jest Bogiem. Logos był zdaniem Filona Mesjaszem interpretowanym, jako wybawiciel od zła.

Religia Chrystusowa wyrosła zatem w atmosferze krzyżowania się wpływów dwóch koncepcji. Pierwsza z nich interpretowała Chrystusa, jako Mesjasza żydowskiego. Który miał wybawić lud Izraela, druga postrzegała Chrystusa, jako mistycznego uniwersalnego Mesjasza. Związek chrześcijaństwa z judaizmem był jeszcze bardzo silny w drugiej połowie I w. Powoli jednak przewagę zaczął zyskiwać nurt uniwersalistyczny, który szczególnie wyraźny jest w Ewangelii św. Jana. Dalszy rozwój chrześcijaństwa zależał w znacznym stopniu od osobowości i zasięgu działania pierwszych głosicieli nowej wiary , czyli apostołów. Zalicza się do nich nie tylko 12 najbliższych uczniów Chrystusa, ale także dwóch wybitnych propagatorów chrześcijaństwa: Pawła i Barnabę, którzy nie byli bezpośrednimi uczniami Jezusa.

Pierwsi apostołowie byli jeszcze bardzo silnie związani z tradycja judaistyczną, zwłaszcza Jakub Sprawiedliwy, który uznawany jest przez tradycję chrześcijańską za pierwszego biskupa Jerozolimy. Bardziej umiarkowana była postawa Piotra, który uważany jest za pierwszego biskupa Rzymu. Był on jednym z pierwszych uczniów Jezusa, rybakiem z Galilei. Nazywał się Szymon, ale Jezus z Nazaretu nadał mu imię Kefas, co po hebrajsku znaczy skała. W języku łacińskim słowo to brzmi Petrus stąd polskie Piotr. Tradycja chrześcijańska przyjmuje, że to właśnie Piotr ochrzcił pierwszego poganina, centuriona Korneliusza. Piotr również zgodził się, pod przemożnym wpływem Pawła na dopuszczenie do wiary chrześcijańskiej nie - Żydów, których zwolniono z obowiązku zachowania niektórych przepisów prawa mojżeszowego - chodziło na przykład o obrzezanie. W ten sposób chrześcijaństwo stało się religią uniwersalną, otwartą i niezależną od etnicznych i narodowościowych podziałów. Wyszło zatem poza margines judaizmu, który był narodową religią Żydów, wyznacznikiem ich tożsamości i odrębności.

Dla zwycięstwa bardziej liberalnego i uniwersalnego nurtu w chrześcijaństwie decydujące znaczenie miała działalność apostolska Pawła z Tarsu. Jego pierwotne imię żydowskie brzmiało Szaul, łacińskie Paul - stąd Paweł. Paweł pochodził z Tarsu w Cylicji, posiadła rzymskie obywatelstwo, odebrał staranne wykształcenie zwłaszcza w zakresie znajomości Starego Testamentu. Młody Paweł był początkowo gorliwym faryzeuszem i zwalczał naukę ukrzyżowanego Chrystusa, będąc między innymi świadkiem męczeństwa Szczepana w 34 r.

Nawrócenie Pawła na wiarę chrześcijańską nastąpiło nagle, według tradycji na skutek objawienia w drodze do Damaszku. Po trzech latach pobytu na pustyni i gruntownym zapoznaniu się z zasadami nowej wiary Paweł powrócił do Jerozolimy i występował jako gorliwy apostoł chrześcijaństwa. Głosił on zasady, że chrześcijaninem może zostać każdy człowiek, niezależnie od przynależności etnicznej i społecznej oraz od swojego dotychczasowego życia i przekonań, czego przecież sam był najlepszym przykładem. Nie zwracał uwagi na bariery obyczajowe, dzielące dotychczas Żydów od innych ludów. Chrześcijaństwo w koncepcji Pawła było religią możliwą do przyjęcia przez każdego człowieka. Paweł napotkał na pewne opory w środowisku bezpośrednich uczniów Chrystusa. Udało mi się jednak przekonać Piotra do swoich poglądów i nakłonić pozostałych apostołów do szerzenie chrześcijaństwa wśród pogan.

Ogromne znaczenie miała apostolska działalność Pawła. Podejmował on bardzo liczne podróże misyjne, których celem było pozyskanie nowych wyznawców dla chrześcijaństwa. Najpierw udał się na Cypr, potem do Efezu i innych miast Azji Mniejszej. Wyruszył także do Grecji i Macedonii, gdzie założył liczne gminy chrześcijańskie - w Tesalonice, Koryncie, Filippi. Próba przemówienia Pawła do intelektualistów ateńskich na Areopagu nie powiodła się. Podczas pobytu w Jerozolimie Paweł został oskarżony przez Żydów i osądzony. Bojąc się że zostanie wydany Żydom Paweł apelował od zapadłych w Judei wyroków do sądu cesarskiego. Przewieziony do Rzymu został uwięziony, a następnie uniewinniony. Po powrocie do Rzymu z kolejnej podróży misyjnej został z rozkazu Nerona pojmany i zginął śmiercią męczeńską, prawdopodobnie w 67 r. Ogromne znaczenie dla umocnienia założonych przez Pawła gmin chrześcijańskich miały pisane przez niego listy. Przypisywane jest mu autorstwo 14 listów apostolskich.

Pierwotne chrześcijaństwo uprościło znaczenie zewnętrzne formy kultu, zastąpiono dawne ofiary ze zwierząt poświęceniem chleba i wina, które wierni spożywali jako ciało i krew Chrystusa. Chrześcijanie organizowali się w gminy, w których stopniowo zaczęła wytwarzać się hierarchia. Tworzyli ją prezbiterzy, których pomocnikami byli diakoni. Kierownikiem gminy stał się biskup. Szczególnego znaczenia nabrali biskupi dużych gmin chrześcijańskich: Antiochii, Efezu, Aleksandrii i Rzymu.

Religia chrześcijańska zaczęła się upowszechniać w państwie rzymskim głównie w jego wschodniej, hellenistycznej części. Językiem powszechnie używanym przez pierwszych chrześcijan był grecki, w tym języku zostały spisane wszystkie dzieła Nowego Testamentu. Po grecku również odprawiane były nabożeństwa w większości gmin i wymieniane listy pomiędzy gminami. Chrześcijaństwo dotarło do zachodnich prowincji później. Większe skupiska tej religii wytworzyły się w samym Rzymie oraz w Afryce.

Generalnie stosunek władz cesarskich i społeczeństwa rzymskiego do chrześcijan był negatywny. Chrześcijan oskarżano o powodowanie zamętu społecznego, zarzucano im także zabijanie niemowląt i wypijanie ich krwi podczas komunii. Tajemniczy tryb życia chrześcijan, ich niechęć do uczestniczenia w życiu publicznym, podejrzenia o dokonywanie rytualnych zbrodni - wszystko to powodowało niechęć znacznych części społeczeństwa w różnych rejonach Rzymu. Inicjatywę prześladowań chrześcijan podejmowali często namiestnicy prowincji licząc się z nastrojami ludności. Także w wypadku klęsk powszechnych przedstawiciele władzy cesarskiej chętnie zrzucali odpowiedzialność na chrześcijan, aby uspokoić wzburzony tłum. Za panowania Nerona po pożarze Rzymu zostali poddani mękom chrześcijanie oskarżeni o podpalenie miasta. Również w późniejszych latach dochodziło do kolejnych prześladowań. Miały one jednak charakter religijny, nie zaś polityczny. Dla rzymian chrześcijaństwo było groźnym zabobonem, który budził obawę. Dla Rzymian bowiem wiarygodną religią była tylko dawna religia, ponieważ posiadała narodowe tradycje. Poza tym chrześcijanie odmawiali uczestnictwa we wszelkich formach oficjalnego kultu. Przede wszystkim nie składali ofiar bogom. Z punktu widzenia ówczesnego rzymskiego światopoglądu mogło to przynieść na wszystkich mieszkańców państwa klęski i nieszczęścia. Ponadto nie oddawanie przez chrześcijan boskiej czci cesarzowi mogło być nawet uznane za działalność antypaństwową. Wokół chrześcijaństwa wytworzyła się atmosfera powszechnej niechęci rzymskiego społeczeństwa, z którego gminy chrześcijańskie były wyobcowane.

Kres prześladowaniom chrześcijan, szczególnie silnych w III i na początku IV w. położyła polityka religijna cesarza Konstantyna zwanego Wielkim. W 313 r. w tzw. edykcie mediolańskim Konstantyn zapewnił chrześcijaństwu równouprawnienie z innymi religiami. Był to zatem kres prześladowań chrześcijan, których wyznanie stało się jedną z wielu religii legalnie obowiązujących w państwie rzymskim. W 325 r. zebrał się w Nicei w Azji Mniejszej sobór powszechny biskupów z całego cesarstwa. Był to pierwszy sobór ekumeniczny. Brało w nim udział około trzystu biskupów w zdecydowanej większości z wschodniej części cesarstwa. Sobór nicejski ustalił podstawy dogmatyczne wyznania chrześcijańskiego, których podstawą była jedność i współistność Boga - Ojca i Syna Bożego. W 380 r. uznano Kościół katolicki za oficjalną podporę państwa i potępiono wszystkich pogan i heretyków. Tym samym chrześcijaństwo stało się jedyną dozwoloną w cesarstwie religią.