W VI w. p.n.e. władzę w Persji przejął Cyrus Wielki, który rozpoczął politykę ekspansji terytorialnej. Kontynuował ją jedne z jego następców Dariusz I. Za panowania tych władców państwo perskie objęło swym zasięgiem Mezopotamię, Azję Mniejszą, Palestynę, Syrię, Cypr, Egipt, Trację i dolinę Indusu. W Azji Mniejszej Persowie podporządkowali sobie istniejące tam kolonie greckie. Persowie narzucili greckim polis tyranię jako formę rządów. Było to wygodne dla despotycznej monarchii perskiej, jednak budziło sprzeciw wśród Greków, którzy przeżywali wtedy rozkwit demokratycznej formy rządów w swych państwach. Poza tym w rękach perskich znalazły się cieśniny Hellespont i Bosfor, które były jedynym połączeniem morskim Morza Egejskiego z Morzem Czarnym, którędy biegła droga eksportu towarów greckich do kolonii znajdujących się na wybrzeżach Morza Czarnego. Nieporozumienia te stały się przyczyną konfliktu grecko - perskiego.
W 490 r. Persowie najechali Attykę, gdzie pod maratonem doszło do spotkania obu wojsk. Ateńczycy początkowo chcieli bronić się wewnątrz murów miasta, ale za radą Miltiadesa zdecydowali się na bitwę w otwartym polu. Miltiades zbiegł do Aten z Azji Mniejszej z obawy przed Persami, znał ich sposób wojowania i dlatego przejął komendę na oddziałami greckimi. Grecy mieli około 10 tys. żołnierzy - Persowie mieli przewagę, ale nie udało się dokładnie ustalić, jakie były ich siły. W oddziałach greckich dominowali hoplici - ciężkozbrojni żołnierze, piechota, wyposażeni w pancerze tarcze i włócznie. Blokując wojska greckie pod Maratonem Persowie wysłali flotę z częścią armii, aby uderzyła na Ateny. W tym momencie Ateńczycy zdecydowali się na atak. Doszło do bitwy, która zakończył się klęska Persów. Na wieść o klęsce flota perska zawróciła spod Aten i odpłynęła do Azji Mniejszej.
W 480 r. p.n.e. miała miejsce kolejna skierowana przeciwko Grekom kampania Persów. Zjednoczone siły greckie próbowały zatrzymać oddziały perskie w wąwozie pod Termopilami. Grekami dowodził król spartański Leonidas. Persowie nie zdobyli wąwozu we frontalnym ataku, więc przechodząc górskimi ścieżkami zmierzali do okrążenia Greków. Leonidas odesłał wtedy wszystkie oddziały poza Spartanami (było ich 300) i walczył aż do śmierci z Persami. Jednocześnie obok przylądka Artemizjon (na wyspie Eubeji) flota grecka toczyła bitwę ze statkami perskimi. Persowie ponieśli znaczne straty podczas wcześniejszej burzy, dlatego przystąpili do walki osłabieni. Bitwa nie przyniosła rozstrzygnięcia żadnej ze stron, a na wieść o klęsce Leonidasa Grecy wycofali się pod Salaminę. Długa i bohaterska walka Leonidasa umożliwiła jednak wycofanie się greckie floty przesmykiem między Eubeją a lądem.
Po zwycięstwie nad flotą perska pod Salaminą w 479 r. wojska greckie skoncentrowały się na wojnie lądowej. W tym samym roku rozbili w bitwie pod Platejami wojska perskie dowodzone przez Mardoniusza. Persowie zostali zmuszeni do wycofania się z Grecji.
Po tych zwycięstwach Ateny założyły Związek Morski i zaczęły rywalizować ze Spartą o hegemonię w Grecji.
