W IV wieku n.e. Imperium Rzymskie uległo ostatecznym przeobrażeniom. Najpierw podział, a następnie upadek zachodniej jego części przyczyniły się do powstania na wschodzie Cesarstwa Bizantyjskiego. Wydarzenia związane z tymi zmianami powołały do życia nowy układ sił, który z początkiem wieku VI zapowiadał trudną walkę o przetrwanie. Lata 540-565 to okres licznych wojen. Cesarz Justynian I Wielki usiłował odbudować rzymskie imperium oraz drogą wewnętrznych reform przygotować je na nowe wyzwania. Aby ujednolicić strukturę społeczną cesarstwa wprowadził rządy oparte na zasadzie: "Jedno państwo - jedna religia". To cesarz miał decydujący głos w sprawach wiary i to jemu bezpośrednio podlegały struktury kościelne. Wpływy orientalne i cechy irańskiego despotyzmu zaznaczyły się w bizantyjskim samowładztwie oraz czołobitności oddawanej cesarzowi, który sprawował władzę absolutną nad wojskiem, poddanymi, a nawet ich duszami. W sztuce wpływ orientalny oznaczał bogactwo i przepych pałaców, kościołów i ich ceremoniału. Cesarz każdorazowo zasiadał na masywnie zdobionym tronie, w złoconych szatach oraz z diademem zdobiącym jego skroń. Największy rozkwit cesarstwa przypadł na okres rządów dynastii macedońskiej, której początek dał Bazylii I. Z tradycji rzymskiej zachował się, teoretycznie tylko, wybór cesarza przez najznakomitszych przedstawicieli rodów możnowładczych. Poprzez aklamację byli oni uznawani przez armię i zwykły lud. W praktyce u schyłku rządów każdy basileus (cesarz) dobierał sobie współrządzącego z nim cesarza, który po jego śmierci sprawował rządy już samodzielnie. Ponieważ zasady dziedziczenia tronu nie były jasno uregulowane dochodziło do częstych przewrotów, pałacowych intryg, a nawet do obejmowania władzy przez ludzi ze stanu niższego, którymi łatwiej było sterować. O ile do VI wieku funkcjonowała rzymska forma administracji, o tyle w miarę upływu lat wpływy wschodnie coraz silniej dawały o sobie znać. Powstała potężna, zhierarchizowana struktura administracyjna, w której tytulatura oraz kompetencje zostały ściśle przypisane do określonych stanowisk. W całej biurokracji najistotniejsza rola przypadała czterem logotetom, a byli to:
- główny zwierzchnik poczty,
- minister sprawujący pieczę nad sprawami wewnętrznymi i policją,
- minister prowadzący sprawy zagraniczne
- kanclerz, któremu podlegali:
- minister do spraw skarbu,
- główny wojskowy skarbnik,
- minister do spraw dóbr państwowych.
Politykę realizowali służący ministrom urzędnicy, w tym zwłaszcza ci z cesarskiej kancelarii, która podlegała tzw. pierwszemu sekretarzowi. Sprawna biurokracja początkowo zapewniała skuteczne funkcjonowanie aparatu państwowego. Z czasem jednak jej nadmiar i skorumpowanie zaczęły szkodzić cesarstwu paraliżując jego działania.
