Pojawienie się zakonu husytów wiąże się bezpośrednio z rozwojem ruchu husyckiego w Czechach, któremu początek dał wielki reformator Jan Hus (1369-1415), profesor uniwersytetu w Pradze. Hus, idąc w ślady Jana Wicklefa (angielski reformator, profesor uniwersytetu w Oxfordzie), zwalczał nadużycia hierarchii kościelnej, krytykował rozwiązłość moralną kleru, pogoń za pieniędzmi, domagał się wprowadzenia komunii pod dwiema postaciami (stąd jego zwolenników nazywano utrakwistami), sekularyzacji dóbr kościelnych (sekularyzacja - przejęcie majątków oraz urzędów spod władzy duchownej przez świecką), przywrócenia pierwotnego ubóstwa kleru, bojkotu niegodnego duchowieństwa oraz oddawania księży pod sąd wiernych. Krytykował również sprzedaż odpustów i świecką władzę papieża. Domagał się także wprowadzenia narodowej liturgii, przetłumaczenia na język czeski Pisma Świętego, które było dla niego jedynym źródłem wiary. Zyskał ogromną popularność w swym kraju, początkowo głównie wśród niższych warstw społecznych: mieszczan, chłopów i drobnej szlachty. Został wyklęty przez ówczesnego papieża Jana XXIII i wezwany na sobór (zjazd wyższego duchowieństwa z różnych krajów europejskich) do Konstancji w 1415 roku. Mimo, iż posiadał od Zygmunta Luksemburczyka glejt (zwany inaczej listem żelaznym bądź listem bezpieczeństwa - dokument wydany przez panującego, zezwalający na przejazd danej osobie przez jakieś terytorium, zapewniający jej bezpieczeństwo osobiste) z chwilą pojawienia się w Konstancji, został uwięziony i postawiony pod sąd. 6 lipca 1415 roku został spalony na stosie. Była to kara, jaką stosowano wobec osób uznanych za heretyków lub mających kontakty z siłami diabelskimi. Śmierć Jana Husa przyśpieszyła w niebywałym tempie rozwój ruchu husyckiego w Czechach, który w 1419 roku doprowadził do wybuchu wojny. Trwała ona do 1434 roku. Walka husytów była z jednej strony prowadzona w obronie poglądów głoszonych przez Jana Husa, z drugiej zaś była skierowana przeciwko panującej dynastii luksemburskiej. Czechy nie były wówczas samodzielnym państwem, wchodziły one w skład Rzeszy Niemieckiej. Władca niemiecki była jednocześnie królem Czech. Niemcy zajmowali wówczas czołowe stanowiska zarówno w czeskiej hierarchii kościelnej (należeli do wyższych warstw duchowieństwa), jak i administracji państwowej. Tak więc wojny husyckie w Czechach miały zarazem charakter religijny, polityczny i narodowościowy.

Rewolucję husycką zapoczątkowała tzw. defenestracja praska (wyrzucenie posłów przez okno) w 1419 roku. Rewolucyjny odłam husytów, pod wodzą Jana Żelewskiego, wtargnął do ratusza w Pradze i wyrzucił przez okno urzędujących tam niemieckich rajców. Kilka miesięcy później doszło do rozłamu wśród zwolenników ruchu husyckiego, którego radykalną stronę reprezentowali tzw. taboryci (składający się w przeważającej większości z niższego mieszczaństwa, drobnej szlachty i chłopów). Nazwa tego odłamu husyckiego pochodzi od góry Tabor (południowe Czechy), gdzie zakładali oni swe obozy. Obozy te wkrótce zmieniły się w warowne twierdze, a sami taboryci dobrze uzbrojeni, dokonywali stamtąd wypraw zbrojnych na klasztory i zamki panów feudalnych, z których wyrzucali ich mieszkańców i grabili majątki. Na czele taborytów stanął Jana Žižka (1360-1424). Taboryci domagali się także wprowadzenia równości i zniesienia hierarchii społecznej. Drugi odłam ruchu husyckiego tworzyli tzw. utrakwiści (inaczej zwani kalikstyni). Byli oni zwolennikami komunii pod dwiema postaciami. Reprezentowali interesy bogatego mieszczaństwa i zamożnej szlachty. Na czele stali Jan Pribram i Jan z Rokiciny.

Zorganizowaną walkę przeciwko husytom prowadził spadkobierca króla czeskiego Wacława IV, Zygmunt Luksemburczyk (król Niemiec i Węgier), który odrzucił wszelkie ustępstwa i zażądał od nich bezwarunkowej kapitulacji. W odpowiedzi husyci nie uznali jego praw do tronu czeskiego. Do pierwszego dużego starcia zbrojnego między wojskami husyckimi dowodzonymi przez Jana Żiżkę, a oddziałami Zygmunta Luksemburczyka, doszło w 1420 roku w bitwie pod Witkową. Zakończyła się ona całkowitą klęską "krzyżowców" (husytów), którzy zostali zmuszeni do odwrotu.

Po tym zwycięstwie przywódcy różnych odłamów husytyzmu przyjęli wspólne wyznanie wiary - tzw. "cztery artykuły praskie": wolność wyznania (wolne głoszenie "słowa bożego"); komunia pod dwiema postaciami; odebranie duchowieństwu świeckiej władzy i majątków (sekularyzacja) oraz karanie ciężkich grzechów przez władze świeckie.

W 1921 roku sejm w Czasławiu pozbawił Zygmunta Luksemburczyka tronu czeskiego. Husyci (głównie utrakwiści) ofiarowali koronę czeską polskiemu królowi Władysławowi Jagielle, chcąc tą drogą zdobyć pomoc zbrojną w walce z Zygmuntem. Jagiełło, pod silnym naciskiem polskiego kleru, nie zgodził się przyjąć korony, ale wysłał do Czech jako swego namiestnika, księcia Zygmunta Korbutowicza, przeciwko któremu opowiedzieli się z kolei taboryci. Po śmierci Jana Żiżki w 1424 roku, na czele taborytów stanął inny wybitny wódz Prokop zwany Wielkim. Z jego nazwiskiem wiążą się największe zwycięstwa husytów nad wojskami Zygmunta Luksemburczyka: w 1426 rokiem pod Usti nad Łabą, w 1427 roku pod Tachowem i w 1431 roku pod Domażlicami. Począwszy od 1428 roku taboryci organizowali także wyprawy wojenne poza teren Czech, a mianowicie do krajów którymi władał Zygmunt: Śląsk, Morawy, Słowacja, Miśnia, Turyngia, Bawaria, Saksonia oraz Austria.

Mimo zwycięstw taborytów społeczeństwo czeskie coraz chętniej opowiadało się za utrakwistami. Sytuacja ta doprowadziła do wybuchu wojny domowej między radykalnym a umiarkowanym odłamem husytyzmu. Dnia 30 maja 1434 roku rozegrała się wielka bitwa pod Lipanami, w trakcie której zginął Prokop Wielki. Zwycięstwo odnieśli umiarkowani. Po tej bitwie walkę z umiarkowanymi kontynuował następca Prokopa, Jan Rohacz z Dube. Zakończyła się ona zdobyciem przez umiarkowanych w 1437 roku twierdzy Syjon, w której schronił się Jan. Twierdza Tabor została zdobyta ostatecznie w 1452 roku.

Utrakwiści zawarli w 1436 roku, z przedstawicielami odbywającego się w tym czasie soboru w Bazylei, tzw. kompaktaty praskie, zapewniające autonomię kościoła husyckiego i komunię pod dwiema postaciami. Problem polegał na tym, iż postanowień tych nie uznał papież, który w 1462 roku ogłosił je oficjalnie jako nieobowiązujące (Pius II). Utrakwiści uznali też cesarza Zygmunta Luksemburczyka za prawowitego władcę Czech. Uroczysta koronacja odbyła się w Pradze w 1436 roku. W zamian za to Zygmunt uznał narodowy kościół husycki w Czechach. Funkcjonował on do 1624 roku.

Husytyzm pojawił się także w Polsce. Zawiązana przez Spytka z Melsztyna tzw. konfederacja małopolska (w obronie prześladowanych husytów) zakończyła się w 1439 roku w bitwie pod Grotnikami, w której konfederaci ponieśli całkowitą klęskę.