Wielka wędrówka ludów, Bizancjum, Arabowie i islam – w pigułce.

Wielka wędrówka ludów

- pojęcie: mianem wędrówki ludów, określa się masowe migracje ludności; w dziejach świata występowały one od epoki starożytnej (np. wędrówki tzw. ludów morskich w okresie od XV do XIII w. p.n.e., czy wędrówki Celtów w okresie od VII do IV w. p.n.e.), przez średniowiecze (np. wędrówki Normanów w okresie od VII do XI w.), aż po czasy nowożytne (np. migracje w Afryce w XIX w.)

- pojęcie: wielka wędrówka ludów, odnosi się do procesu mającego miejsce, począwszy od schyłku epoki starożytnej, po wczesną epokę średniowieczną (a dokładnie od IV do VII w n.e.); charakteryzującego się migracjami i przemieszczaniem się plemion barbarzyńskich (germańskich i słowiańskich), na skutek rozpadu wspólnoty rodowej, jak również w związku z formowaniem się państw nowego typu, państw patrymonialnych

- okoliczności zaistnienia wielkiej wędrówki: pojawienie się w Europie plemion koczowniczych, zamieszkujących tereny Azji Środkowej, tj. Hunów, Awarów bzy Protobułgarów

- przebieg: 1) rok 375, nad Morzem czarnym Hunowie poskromili Ostrogotów, z kolei Wizygotów zmusili do osiedlenia się w bezpiecznych granicach Imperium Rzymskiego, 2) rok 378, Wizygoci po splądrowaniu posiadłości Półwyspu Bałkańskiego, pokonali nad Adrianopolem legiony armii rzymskiej, 3) rok 406, początek zasiedlania przez plemiona germańskie (Wandalów, Burgundów, Sasów, Franków itd.), a później także przez plemiona słowiańskie, granic, rzymskiego cesarstwa, 4) kontynuacja procesu: Wandalowie, Swebowie i Alanowie zasiedlają Hiszpanię, 5) rok 410, zdobycie Rzymu przez Wizygotów, spustoszenie i splądrowanie miasta, powstanie państwa wizygockiego na terenie Galii Południowej, a po zajęciu wspomnianych terenów przez Franków w początkach VI stulecia, przeniesienie ośrodka dyspozycyjnego plemienia Wizygotów do Hiszpanii, 6) połowa V stulecia, Brytania zostaje podporządkowana plemionom Anglów, Sasów oraz Jutów, 7) koniec V wieku, Italia staje się własnością Ostrogotów, a następnie Longobardów, 8) VI-VII stulecie, w Europie pojawiają się azjatyccy Awarowie, wkraczają oni do Cesarstwa Bizantyjskiego, a tym samym umożliwiają plemionom słowiańskim kolonizację Bałkanów, 9) powstrzymanie interwencji węgierskiej w X wieku, przez państwo niemieckie, uchodzi za ostatnią w dziejach wędrówkę ludów

- omówienie wybranego plemienia: Wandalowie (Vandali, Vandiliowie), plemię o korzeniach wschodniogermańskich, wielu historyków i uczonych jest zdania, że ich pierwsze siedziby znajdowały się w północnej Europie, w Skandynawii, północnej Jutlandii oraz na półwyspie Vendsyssel (Vendilskagi); w pierwszym stuleciu naszej ery Wandalowie stali się czynnymi uczestnikami ruchu wędrówkowego; zgodnie z przekazami Pliniusza Starszego oraz Tacyta, mieli się także pojawić na ziemiach południowej i środowej Polski, jak również w międzyrzeczu Odry i Wisły, z kolei na obszar Śląska miało dotrzeć plemię Silingów, tj. jeden z wandalskich szczepów, od nazwy którego, utworzono nazwę Silesia; rodzaj współpracy nawiązanej pomiędzy plemieniem Wandalów a Lugiów, doprowadził do ukształtowania się kultury, w archeologii nazywanej kulturą przeworską; począwszy od II połowy II wieku, miejscami kolonizowanymi przez Wandali, zostały: wschodnie Karpaty, górna Cisa, wschodnia Słowacja, Ukraina Zakarpacka, północno-wschodnie Węgry, oraz północno-zachodnia Rumunia; niemal sto lat później na skutek migracji w rejonie Morza Czarnego, plemienia Gotów, szczep Silingów, przemieszcza się ku zachodowi; na rok 248 przypada plądrowanie posiadłości rzymskich w rejonie Dunaju, przez Gotów sprzymierzonych ze szczepem wandalskim - Hasdingami; końcem III stulecia, linię Dunaju w okolicach Budapesztu, przekroczyli Hasdingowie, Sillingowie i Swebowie, którzy w roku 270, wkroczyli w granice państwa rzymskiego

- chrystianizacja Wandali; po przepędzeniu Wandali przez Gotów z Dacji, plemię przyjęło religię chrześcijańską; 335 rok - Wandalowie otrzymują od Konstantyna Wielkiego prawo ulokowania się na terenie Panonii; 406 rok - Wandalowie, inspirowani i przymuszani przez Hunów, wyruszają w kierunku zachodnim, wkraczają do Galii, plądrując ją niemal zupełnie; 409 rok, Wandalowie, Alanowie oraz Swebowie, przybywają do Hiszpanii, na miejscu Wandalowie związują się węzłem federacji z Alanami, stąd też od roku 416, monarchowie obu plemion określani są mianem reges Vandalorum et Alanorum, konflikt na osi Wandalowie-Wizygoci-Rzymianie, zaowocował kolejną wędrówką tych pierwszych, tym razem miejscem marszu okazały się wybrzeża Morza Śródziemnego; przejawem osiedlenia się Wandali na terenach andaluzyjskich, było nazwanie rejonu mianem Vandolita; w roku 428, na czele połączonych plemion Wandalów oraz Alanów, stanął niejaki Genzeryk, to pod jego rządami monarszymi, w roku 429, blisko 80 tysięcy członków plemienia, wdarło się do tzw. spichlerza Rzymu, tj. do Afryki Północnej, pokonując Cieśninę Gibraltarską, w roku 439 Kartagina została podniesiona do rangi ośrodka dyspozycyjnego Wandali w Północnej Afryce, z Kartaginy, członkowie plemienia inicjowali wyprawy korsarskie, oraz wyprawy uniemożliwiające wymianę handlowo-kupiecką, na Morzu Śródziemnym; z czasem w posiadaniu Wandalów, znalazły się Baleary, Sardynia, Korsyka i Sycylia; w 455 roku, członkowie plemienia zdobyli oraz splądrowali Rzym; od roku 468, do roku 474, Wandalowie stanęli do konfrontacji zbrojnej z Cesarstwem Wschodnim, a także z samym Konstantynopolem, zwyciężając w boju, zmusili Cesarstwo do akceptacji ich dominacji w basenie Morza Śródziemnego; niemniej jednak wobec słabości państwa, oraz władzy wykonawczej, wobec uzurpacji tronu przez niejakiego Gelimera, z czasem przeciwko plemieniu wystąpiło Bizancjum, walki toczyły się w latach 533-534, wyszedł z nich zwycięski cesarz Belizariusz, który rozbił państwo wandalskie, a samych członków plemienia sprzedał w Azji, jako niewolników, dzięki temu zwycięstwu Justynian I Wielki, wskrzesił na nowo Cesarstwo Bizantyjskie

- Frankowie, na około 355 rok, datuje się początek osadnictwa frankońskiego w północnej Galii; zjednoczenia mniejszych frankońskich plemion, dokonał niejaki Chlodwig, to również za jego sprawą w roku 507, udało się pokonać plemiona: Burgundów i Wizygotów, i przejąć władzę nad całą Galią; do roku 741, na frankońskim tronie zasiadali władcy z dynastii Merowingów, zaś z nadejściem wspomnianego 741 roku, do władzy doszli Karolingowie, najwybitniejszym monarchą tej dynastii był Karol Wielki (768-814); Karol przejął władzę po swoim ojcu Pepinie Krótkim; w latach 773-804, prowadził liczne wojny, których skutkiem było: pokonanie i podporządkowanie sobie Królestwa Longobardów, podbój Saksonii, narzucenie zwierzchnictwa Słowianom Połabskim, przyłączenie Bawarii (788 rok), rozbicie Chanatu Awarskiego (795 rok); niezwykle doniosłym wydarzeniem, była koronacja Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego, dokonana przez papieża, wydarzenie to było bowiem próbą restauracji oraz wskrzeszenia Imperium Rzymskiego; koronacji Karola nie uznało Bizancjum; istotna była także sfera wewnętrzna w działalności monarchy, to z jego inicjatywy przeprowadzono nowy podział administracyjny państwa, wdrożono reformę monetarną, skodyfikowano prawo salickie, podniesiono poziom nauczania w szkołach klasztornych oraz katedralnych; niestety po śmierci Karola, jego monarchia nie zdołała się utrzymać, ostatecznie upadła w roku 843, w wyniku podziału państwa dokonanego traktatem w Verdun.

Bizancjum

- informacje ogólne; mianem Cesarstwa Bizantyjskiego określa się wschodnią część Cesarstwa Rzymskiego, które po upadku Rzymu, w roku 476, nie tylko że przetrwało, ale także, prężnie się rozwijało, kontynuując tradycje oraz kultywując pamięć po Cesarstwie Zachodnim; ramy czasowe istnienia Cesarstwa Wschodniego to, rok 330 - czyli zmiana nazwy Konstantynopola na Stambuł (względnie 395 rok - ostateczny podział na Cesarstwo Rzymskie oraz na Cesarstwo Bizantyjskie); za datę upadku cesarstwa, uznaje się rok 1453, czyli zdobycie Konstantynopola przez Turków Osmańskich; sama nazwa Bizancjum, jest nawiązaniem do pierwszej nazwy miasta Konstantynopol, czyli do Byzantionu

- historia; w VII w. p.n.e., po europejskiej stronie Cieśniny Bosfor, została założona grecka kolonia, zalążek późniejszego Cesarstwa Bizantyjskiego; w krótkim też czasie, wspomniana kolonia stała się przedmiotem sporu pomiędzy Atenami a Spartą, żadne bowiem z miast nie zamierzało tracić kontroli nad ośrodkami greckimi, umiejscowionymi nad Morzem Marmara oraz nad Morzem Czarnym; kilka wieków później (na przełomie roku 340 oraz 339 p.n.e.) Bizancjum podporządkował sobie Filip II Macedoński, czyniąc je w krótkim czasie, istotnym ośrodkiem wymiany handlowej w regionie, jak również ważnym ośrodkiem wojskowym (co dało się szczególnie wyraźnie zauważyć w okresie wojen perskich); w roku 278 p.n.e., Bizancjum zostało spalone przez plemiona celtyckie; z kolei z końcem II w. p.n.e. Bizancjum związało się z Rzymem przeciwko królom Macedonii, a konkretnie przeciwko Filipowi V, Perseuszowi oraz Antiochowi III Wielkiemu; w roku 196 n.e. Bizancjum zostało spalone przez władcę rzymskiego Septymiusza Sewera; okres swojej największej świetności, przeżywało zaś w czasach Konstantyna Wielkiego, który nie tylko uczynił Konstantynopol ośrodkiem dyspozycyjnym Cesarstwa Bizantyjskiego, zmienił jego nazwę na Stambuł (rok 330), ale także podniósł państwo do roli oraz rangi, jakiej nigdy wcześniej, nie posiadało; w IV stuleciu, Cesarstwo Wschodnie, obejmowało ziemie Półwyspu Bałkańskiego, Azji Mniejszej, Syrii oraz Egiptu; okres pomiędzy IV i VI wiekiem, uznaje się za okres pomostowy pomiędzy cesarstwem antycznym, a średniowiecznym, i o ile to pierwsze miało znamiona wyraźnie rzymskie, tak to drugie, charakteryzowało się wyłącznie bizantyjskimi cechami; w VII stuleciu, na ziemiach bizantyjskich zaczął wyraźnie dominować element grecki, przejawem takiego stanu rzeczy było wprowadzenie języka greckiego, w miejsce języka łacińskiego, jako języka oficjalnego, urzędowego, jak również fakt przybierania przez greckich królów, tytułu basileusa; z kolei, także w VII wieku, w dworskim ceremoniale czy w strukturze administracyjnej, dawały o sobie znać pierwiastki kultury orientalnej; niemniej jednak okres VII i VIII wieku, to dla cesarstwa, także wydarzenia bolesne, chodzi konkretnie, o odebranie przez Arabów prężnie się rozwijających (gospodarczo), posiadłości Bizancjum, jak również o ich najazdy na Anatolię, które to z kolei, doprowadziły do degradacji tamtejszych ośrodków, pełniących rolę handlową, lub kulturalną; w VII stuleciu wprowadzono także w Cesarstwie Wschodnim, nowy podział terytorialny, podstawową jednostką tegoż podziału były temy

- Konstantynopol; był stolicą Cesarstwa Bizantyjskiego przez cały okres jego istnienia (za wyjątkiem bardzo krótkiego okresu w latach 1204-1261); Konstantynopol, od roku 330 - Stambuł, był największym miastem średniowiecznej Europy; przez cały okres istnienia Cesarstwa Wschodniego wywierał ogromny wpływ na jego dzieje i historię, proces ten niewątpliwie nasilił się wraz ze zmniejszaniem się terytorium cesarstwa i sprowadzania go niemal do granic miasta; wobec zajęcia Egiptu i Syrii przez Arabów pełnił także Konstantynopol rolę patriarchalną (religijną)

- periodyzacja dziejów bizantyjskich; wyróżnia się trzy okresy funkcjonowania Cesarstwa Wschodniego: okres wczesny, środkowy i późny; istnieje przekonanie, że datą kończącą okres wczesny jest: śmierć Justyniana I Wielkiego (565 rok), względnie objęcie tronu przez Herakliusza I (610), względnie wstąpienie na tron dynastii syryjskiej (717), lub zakończenie tzw. sporu ikonoklastycznego (843); z kolei okres średni miałyby wieńczyć wydarzenia: bitwa pod Manzikert (1071) lub zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców (1204); bezspornie uważa się, że upadek cesarstwa, a więc koniec okresu późnego to rok 1453, a więc zdobycie Konstantynopola przez Turków Osmańskich; wielu uczonych i historyków, wspomniane trzy etapy zastępuje kolejnymi, pięcioma, a mianowicie, okresem późnorzymskim, zwanym również protobizantyjskim (IV-poł. VII w.), wiekami ciemnymi (do 800-50), okresem odnowy i konsolidacji (do 1000), okresem okcydentalizacji i Cesarstwa Nicejskiego (do 1261) oraz okresem schyłkowym, tzw. imperium problemów (do 1453)

- najważniejsze wydarzenia w dziejach Cesarstwa Bizantyjskiego:

• spory na tle religijnym, toczone pomiędzy zwolennikami nestorianizmu, monofizytyzmu i ikonoklazmu
• wędrówki ludów i odzyskanie przez cesarza Justyniania I posiadłości w: Afryce (rok 535), Hiszpanii (rok 554), oraz we Włoszech (rok 555)
• VI stulecie, wyprawy słowiańskie i awarskie na Półwysep Bałkański, slawizacja Bałkanów
• rok 626, Awarowie, Słowianie i Persowie najeżdżają na Konstantynopol
• zawłaszczenie przez Asparucha ziem położonych na południe od Dunaju (rok 681), Bizancjum zostaje zmuszone do uznania państwa bułgarskiego
• na skutek najazdów arabskich na posiadłości cesarstwa, Bizancjum zostaje pozbawione: Syrii (636), Iraku (637), Persji (651) Egiptu (642), północnej Afryki (Kartaginę zdobyto 698), części Hiszpanii (711-719)
• Arabowie w latach 674-678 i 717-718, oblegali także Konstantynopol
• rok 751, zdobycie przez Longobardów, bizantyjskiej stolicy w Italii, Rawenny
• wieki ciemne, okres panowania w cesarstwie, dynastii syryjskiej (lata 717-802), oraz dynastii amoryjskiej (lata 820-867)
• panowanie Leona III (717-741), odparcie arabów spod Konstantynopola
• panowanie Konstantyna V (741-775), 757 rok - zdobycie Meliteny, 763 rok - wielki sukces w bitwie pod Anchialos, ale także przystąpienie do walki z mnichami (np. na drodze morderstw lub przymusu fizycznego), wyznawców ikonoklazmu
• panowanie Konstantyna VI (780-97) i Ireny (797-802) - słabość państwa
• 812 rok, uznanie przez Bizancjum koronacji cesarskiej Karola Wielkiego z roku 800
• rok 826 - zajęcie przez Arabów Krety, rok 827 - Sycylii
• okres odnowy i odbudowy państwowości za panowania dynastii macedońskiej (lata 867-1056), 843 rok - wyciszenie konfliktu ikonoklastycznego, uregulowanie polityki wewnątrz cesarstwa, zwycięstwo nad emirem Maliteną, w roku 863, przyniósł nadzieję na poprawę sytuacji militarnej kraju
• panowanie Michała III (842-867), zainicjowanie przy udziale patriarchy Focjusza, renesansu kulturowego w Bizancjum
• wzmocnienie pozycji cesarstwa poprzez: chrystianizację Bułgarii (rok 864), włączenie jej do kręgu państw kościoła wschodniego, jak również poprzez fakt przybycia na Morawy, braci Cyryla i Metodego
• polityka wojskowa Romana I Lekapena (920-944), Nicefora II Fokasa (963-969) i Jana I Tzimiskesa (969-976), doprowadziły do uzyskania przez cesarstwo dostępu do Edessy (944), Krety (961) oraz Antiochii
• panowanie Bazylego II Bułgarobójcy (976-1025), fantastyczny okres istnienia państwa, tj. w roku 1018 następuje zwycięstwo Bizancjum nad Bułgarią, narzucenie autorytetu cesarskiego książętom serbskim i chorwackim, 988 rok - uzależnienie Rusi, 1045 rok - przejęcie kontroli nad Armenią
• okres panowania dynastii macedońskiej, to także dalszy rozwój kultury bizantyjskiej, wśród piewców, twórców, jak i mecenasów kultury, znaleźli się między innymi: Leon VI Filozofa (886-912) i Konstantyn VII Porfirogenet (913-959)
• w dobie panowania ostatnich władcy z rodu macedońskiego, jak również za rządów dynastii Dukasów (1059-1078), Bizancjum zagrozili Turcy oraz Normanowie
• rok 1071 - Roman IV Diogenes (1068-1071) ponosi klęskę w bitwie pod Manzikery, Turcy Seldżuccy wchodzą w posiadanie znacznej części Anatolii
• rok 1071, Normanowie zajmując Bari, przekreślają bizantyjski stan posiadania na Półwyspie Iberyjskim
• rok 1082, Aleksy I Komnen, w zamian za pomoc okazaną w konflikcie Bizancjum z Normanami, przyznaje Wenecji, pierwszy przywilej handlowy, tym samym zapoczątkowany zostaje proces ekonomicznego i gospodarczego upadku cesarstwa
• 1054 rok, początek tzw. schizmy wschodniej, patriarcha Cerulariusz oraz legat papieski Humbert, obrzucili się klątwami, co doprowadziło do rozłamu w kościele (wyodrębniły się Kościół Wschodni oraz Zachodni)
• 1196 rok - u wrót Konstantynopola pojawiają się pierwsi krzyżowcy
• 1204 rok - zdobycie i złupienie Konstantynopola przez krzyżowców, przypieczętowanie podziału kościoła na wschodni i zachodni
• panowanie Jana II z dynastii Komnenów (1081-1143), narzucenie jarzma bizantyjskiego Księstwu Antichii
• panowanie Manuela I (1143-1180), narzucenie jarzma bizantyjskiego Królestwu Jerozolimskiemu, silne zaangażowanie się cesarstwa w politykę zachodnią, wyrażające się między innymi: utrzymywaniem relacji z władcami europejskimi, np. z królem Anglii - Henrykiem II, czy monarchą niemieckim - Konradem III, lub lansowaniem i promowaniem kultury łacińskiej na wschodnim dworze; do osiągnięć Manuela I zaliczyć należy: przejęcie władzy nad Dalmacją, Chorwacją oraz Bośnią (1167 rok), utwierdzenie zależności Serbii od Bizancjum, osadzenie na tronie Węgier, wychowanka dworu konstantynopolskiego, Beli III (1173 rok); była także ujemna strona rządów Manuela, a mianowicie doprowadzenie do skraju wytrzymałości finansowej państwa, oraz klęska w bitwie pod Myriokephalon (1176), od której to klęski, liczy się dni upadku cesarstwa
• kolejną panującą dynastią, byli Angelosowie (1185-1204), to czas wyrwania się z jarzma bizantyjskiego - Bułgarii i Serbii, oraz zdobycia Konstantynopola przez rycerstwo biorące udział w IV krucjacie; to także podział kraju pomiędzy państwo weneckie oraz Cesarstwo Łacińskie; z krajów które powstały z byłego Cesarstwa Wschodniego, warto wymienić: Cesarstwo Nicejskie, Cesarstwo Trapezuntu oraz Epir
• rok 1261, Michał VIII Paleolog odzyskuje panowanie nad Konstantynopolem, oraz odbudowuje państwo w ograniczonych granicach (tak bowiem oto, reaktywowano je z ziem zachodniej Anatolii, północnej Grecji oraz południowo-wschodniego Peloponezu)
• dynastia Paleologów rządziła w latach 1259-1453; starając się w zamian za pomoc finansową oraz wojskową, doprowadzić do unii kościelnej ze Stolicą Apostolską, starania te nie przyniosły oczekiwanego rezultatu, między innymi z powodu sprzeciwu ludności cesarstwa
• rządy Andronika II (1282-1328) i Andronika III (1328-41), ponowne osłabienie wewnętrzne państwa, od roku 1328 - prowadzone są walki zbrojne, ich apogeum przypada na lata 1341-1347; walki zbrojne i wywołany przez nie kryzys w kraju, potęgują konflikty na tle religijnym; w tym samym czasie kosztem Bizancjum umacniają się w Azji, Turcy Osmańscy, obszary ich działania to: rok 1331 Nicea (obecnie Íznik), 1337 Nikomedia (obecnie Ízmit), 1356 pierwszy przyczółek w Europie - półwysep Gallipoli (obecnie Gelibolu), 1361 lub 1362 Tracja oraz Adrianopol (do którego przenieśli swoją stolicę)
• w sytuacji realnego zagrożenia tureckiego, władcy z rodu Paleologów, starają się ratować sytuację swojego kraju, podejmują w tym celu następujące działania: usiłują powrócić do idei unii kościelnej z Rzymem, Jan V (1341-91) udaje się w roku 1366, po pomoc na Węgry, a w latach 1369-1370 do Rzymu i Wenecji, działania te są jednak niewystarczające wobec coraz liczniejszych sukcesów tureckich, a konkretnie: zwycięstwa Turków na Kosowym Polu (w roku 1389), klęski wyprawy krzyżowej Zygmunta Luksemburskiego pod Nikopolis (Nikopol), oraz ostatecznego przejściu Półwyspu Bałkańskiego pod władzę Turcji, w roku 1396
• ostateczny upadek cesarstwa zostaje odwleczony o kilkadziesiąt lat, na skutek niespodziewanego zwycięstwa Timura, nad wojskami sułtana tureckiego Bajazyta, w starciu pod Ankarą, w roku 1402; niemniej jednak już w roku 1430, Turcy zdobyli Tessalonikę
• uratowanie cesarstwa nie miało racji bytu, nawet wobec przejścia Jana VIII (1425-1448), oraz patriarchy Konstantynopola na katolicyzm, na skutek zawarcia tzw. unii florenckiej, w roku 1439
• w roku 1452, Turcy przystąpili do blokowania Konstantynopola od strony morza
• w dniu 29 V 1453 roku, Turcy zdobyli Konstantynopol, w czasie walk, śmierć poniósł Konstantyn XI (1449-1453)
• w roku 1460 w posiadaniu tureckim znalazła się Mistra, a w roku 1461 - Trapezunt
• schyłek cesarstwa, i okres panowania rodu Paleologów, zasłynął jak czas rozwoju kulturalnego i artystycznego Bizancjum
• pomimo upadku, Konstantynopol pozostał siedzibą patriarchy (choć oczywiście zmniejszyło się jego znaczenie), z kolei część uczonych opuściła kraj, udając się do Włoch, gdzie kultywując tradycję, kulturę i język grecki, przyczynili się do rozkwitu renesansu w Italii

Arabowie

- informacje ogólne: 1) Arabowie to rodzaj wspólnoty opartej na silnej tradycji religijnej, kulturowej i językowej; 2) język arabski - językiem ojczystym; 3) wyznawcy islamu dzielą się na sunnitów oraz na szyitów, przy czym islam w odmianie sunnickiej, wiedzie prym nad islamem w odmianie szyickiej; szyici występują głównie w Jemenie, południowym Iraku, Syrii oraz Libanie; wśród Arabów pojawiają się także chrześcijanie, zamieszkują oni głównie Liban, Syrię, Jordanię oraz Egipt; 4) pod względem etnicznym, Arabowie nie funkcjonują jako monolityczna grupa, gdyż w toku dziejów, nastąpiło połączenie tzw. Arabów właściwych, czyli semickich plemion Półwyspu Arabskiego, z podbijaną przez nich ludnością; Arabowie zamieszkują ziemie od Mauretanii, poprzez północną Afrykę, po centralną część Azji, poza tym jako mniejszości występują oni w krajach Europy Zachodniej, jak również w Ameryce Północnej i Południowej; do krajów typowo arabskich zaliczyć należy: Algierię, Arabię Saudyjską, Bahrajn, Dżibuti, Egipt, Irak, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Libię, Mauretanię, Maroko, Oman, Somalię, Sudan, Syrię, Tunezję i Zjednoczone Emiraty Arabskie; mówi się, że blisko 200 milionów Arabów zamieszkuje ziemski glob

- historia w ogóle: od dawien dawna plemiona arabskie (Arabowie właściwi) pałali się pasterstwem, hodowlą wielbłądów, owiec czy kóz, prowadząc przy tym koczowniczy, względnie półkoczowniczy, ale niemal zawsze tradycyjny, tryb życia; z czasem do codziennych obowiązków dołączyło rolnictwo, oraz trudnienie się rzemiosłem lub handlem; doceniając walory ziemi coraz częściej, Arabowie przemieszczali się na tereny bardziej żyzne, lepiej nadające się do uprawy; pierwsze większe skupiska zakładane przez Arabów to oazy; z kolei w VII wieku powstają pierwsze ośrodki miejskie (na marginesie w dzisiejszych miastach żyje ponad połowa wszystkich Arabów)

- historia w szczególe: pierwsze wzmianki dotyczące plemion arabskich, pochodzą z Księgi Rodzaju; z kolei, pierwszy raz nazwy Arabowie użyto w inskrypcji władcy Asyrii, Salamanesera III (853 rok p.n.e.); w epoce przedislamskiej, Arabowie zwykli byli się od siebie różnić, tak jeśli chodzi o język, jak i o kulturę materialną, wyróżniono dwa zasadnicze tereny wpływów; A) Półwysep Arabski w części północnej oraz środkowej, zamieszkiwany przez plemiona koczownicze, B) Półwysep w części południowej i zachodniej, tzw. Arabia Felix (Arabia Szczęśliwa), zamieszkiwany przez plemiona o wysokim poziomie rozwoju cywilizacyjnego; w części południowej oraz zachodniej narodziły się ośrodki w postaci Main, Saba czy Himjar, które swoją zamożność oraz sławę zawdzięczały udziałowi w eksporcie przypraw korzennych oraz kruszców (głównie złota) do Europy Śródziemnomorskiej; z kolei w Marib (na terenie Jemenu), świetnie rozwijało się rolnictwo, a to dzięki umiejętności nawadniania pól pod uprawę (na marginesie do dnia dzisiejszego przetrwały na terenie Jemenu ruiny zapory wodnej, której powstanie szacuje się na połowę II tysiąclecia przed narodzeniem Chrystusa, choć dane naukowe potwierdzają jej powstanie w I tysiącleciu); plemiona arabskie z okresu przed islamskiego uczestniczyły także w wymianie handlowej pomiędzy takimi ośrodkami jak Indię, Mezopotamia czy Egipt; cywilizacja z okresu przed islamskiego upadła w VI stuleciu przed naszą erą; w starożytności w północnej części Półwyspu miały egzystować następujące państwa arabskie: państwo Nabatejczyków (IV w. p.n.e. - II w. n.e.) z ośrodkiem dyspozycyjnym w Petrze oraz państwo Palmyra (II w. p.n.e. - III w. n.e.), w okresie późniejszym podbite przez Rzymian, chrześcijańskie państewko Lachmidów (III w. n.e. - początek VII w.), oraz państwo Ghassanidów (V w. - poł. VII w.), pozostające pod wpływem Bizancjum i Persji; do roli ważnego ośrodka dyspozycji politycznej ale i religijnej, już w VI w., należała Mekka, to tutaj szerzył się kult Czarnego Kamienia (Kabba), i to tutaj przyszedł na świat prorok Mahomaet; dopiero w momencie przyjęcia islamu, jako obowiązującej, bo objawionej religii, doszło do zjednoczenia plemion, przyjęcie islamu przyczyniło się także do podjęcia przez Arabów ekspansji terytorialnej, kolejne jej etapy to: Syria (lata 634-636), Irak (634-637), Persja (637-651), Egipt (639-642), tereny północnej Afryki (Kartagina 698), następnie również Hiszpania (711-718), na wschodzie - Buchara (706-709) i Samarkanda (710-712), a także tereny nad dolnym Indusem, tzw. Sind (711-712); we wczesnym średniowieczu Arabowie zagrażali także Europie, stąd za ich pogromcę na Starym Kontynencie uznaje się Karola Młota, który pokonał Arabów w bitwie po Poitiers, w roku 732; dwukrotnie Arabowie oblegali Konstantynopol (lata 674-678, 717-718), w 878 roku przyczynili się do upadku Syrakuz na Sycylii, zaś w 846 stanęli u wrót Rzymu; pierwszy namacalny rozłam wśród islamistów miał miejsce w roku 661, i został dokonany na skutek odsunięcia od władzy krewnych Mahometa i sięgnięcia po nią Umajjadów, to wówczas narodziły się dwa zwalczające się kierunki w islamie, a mianowicie: sunnityzm i szyityzm; pomimo zawłaszczenia rządów przez Umajjadów, okres sprawowania przez nich władzy, wpłynął niezwykle korzystnie na rozwój kalifatu, przeprowadzono bowiem szereg reform, od podatkowej, przez monetarną, wojskową, administracyjną, aż po ustanowienie języka arabskiego, językiem urzędowym, rządy Umajjadów, doprowadziły także do wzrostu znaczenia świata arabskiego w ówczesnym świecie, podniosły prestiż życia politycznego oraz kulturalnego Arabów, jak również usprawniły gospodarkę kalifatu; z kolei, w roku 750, po władzę sięgnęli Abbasydzi, ten etap rządów w arabskim świecie zapisał się, następującymi wydarzeniami: 1) wzrostem znaczenia islamistów, nie będących pochodzenia arabskiego, 2) przekształceniem kalifatu z arabskiego, na muzułmański, 3) umiejscowieniem stolicy kalifatu w Bagdadzie, w roku 762, 4) przekreśleniem dotychczasowej jedności politycznej świata arabskiego; w okresie panowania dynastii Abbasydzkiej; podział świata arabskiego przedstawiał się w następujący sposób: w Hiszpanii rządy sprawowali Umajjadzi (756-1031), w Tunezji - Aghlabidzi (800-909), w Egipcie - Tulunidzi (868-905), we wschodnim Iranie - Safarydzi (867-901, a w Sistanie do około 1495), w X wieku Abbasydzi utracili realną władzę w Iraku (w 945 roku na rzecz Bujidów, a następnie w roku 1055, na rzecz Turków seldżuckich); w 910 roku, Fatymidzi, sprawujący rządy w północnej Afryce (od 969 także Egiptem) przybrali tytuł kalifów, uniezależniając się tym samym od Abbasydów, w roku 929 podobnie postąpili muzułmańscy władcy Hiszpanii; w 1258 roku, na skutek zdobycia Bagdadu przez Mongołów, uległ likwidacji kalifat bagdacki; w XV wieku, na Półwyspie Iberyjskim, władza Arabów również nie była spójna, a kalifat uległ rozdrobnieniu na wiele, mniejszych ośrodków; ostatecznie w roku 1492, Arabowie, na skutek rekonkwisty, zostali usunięci z Hiszpanii; w dobie panowania dynastii Abbasydów, prężnie rozwijała się islamska kultura, nie tylko że nie przekreśliła dorobku cywilizacyjnego zastanych przez Arabów narodów, ale dodatkowo, została wzbogacona, o element islamski; język arabski pełnił funkcję integrującą; podboje tureckie, w XVI stuleciu, a konkretnie zajęcie Syrii i Egiptu (lata 1515-1517), północnej Afryki, Bagdadu (w roku 1534), zmniejszyło polityczne znaczenie Arabów; kolejne ograniczenie tym razem handlowe, nastąpiło wraz z odkryciem drogi morskiej do Indii, w roku 1498; w XIX oraz w XX stuleciu w posiadaniu państw europejskich znalazły się państwa islamskie, i tak w posiadanie Francji weszła Algieria (1830 rok) i Tunezja (1881), Anglia opanowała Aden (1839 rok) i Egipt (1839), a Włochy - Trypolitanię i Cyrenajkę (lata 1911-1912); z pewnością wielkim wydarzeniem w dziejach świata arabskiego, było otwarcie, w roku 1869, Kanału Sueskiego, wówczas także ziemie islamskie zyskały na znaczeniu, jako obszar tranzytowy; eksploatowanie złóż ropy naftowej, rozpoczęto po zakończeniu pierwszej wojny światowej; w 1920 roku Francja uzyskała mandat Ligi Narodów nad obszarami syryjskim i libańskim, Anglia zaś nad Irakiem i Palestyną; wszelkie próby zjednoczenia krajów arabskich, we współczesnym świecie, nie powiodły się, kolejno podejmowane inicjatywy to: lata 1958-1961 - Zjednoczona Republika Arabska, rok 1971 - deklaracja o Federacji Republik Arabskich (z udziałem Egiptu, Syrii i Libii), rok 1972 - unia Egiptu i Libii, rok 1974 - Arabska Republika Muzułmańska Libii i Tunezji; elementem jednoczącym i integrującym cały świat islamski, było powstanie w okresie po zakończeniu II wojny światowej, państwa Izrael (rok 1948), kolejne wojny na osi Izrael-Arabowie, wybuchały, nie dając najmniejszych szans na stabilizację wzajemnych stosunków, po raz pierwszy o normalizacji można było mówić w roku 1979, tj. w momencie podpisania układu pokojowego Egipt-Izrael, za nim poszły układy Palestyna-Izrael (1993 rok), Izrael-Jordania (1994 rok), i choć łagodziły one napięcia świata arabskiego w dialogu z Izraelem, to jednocześnie osłabiały więzi pomiędzy samymi państwami islamskimi; o rozbiciu jedności świata arabskiego świadczyła także, akceptacja i poparcie wielu krajów islamskich, wobec wmieszania się Zachodu w politykę Półwyspu Arabskiego, po dokonaniu aneksji Kuwejtu przez Irak, w roku 1990

- islam, z języka arabskiego poddanie się woli Boga; jedna z religii monoteistycznych, początek dał jej najwyższy prorok, wysłannik boga Allaha, Mahomet, w VII stuleciu naszej ery; świętą księgą islamu jest Koran; obecnie druga na świecie pod względem liczby wyznawców, religia; głównie w Afryce i Azji, jej wyznawcami pozostaje blisko 1,2 miliarda ludzi, tj. około 20 % ludności świata